ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΓΕΙΑΣ: ΕΤΣΙ ΚΑΤΑΡΓΕΙΤΑΙ ΤΟ ΕΣΥ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ

Το ΕΣΥ που χάνεται, κι εμείς, οι πολίτες, που ψάχνουμε την υγεία μας. Αυτό είναι το θέμα συζήτησης με τρεις γιατρούς που υπηρετούν στη γραμμή του πυρός, δηλαδή σε αυτό που μέχρι την ψήφιση του πρόσφατου νομοσχεδίου για την υγεία οριζόταν ως: Εθνικό –και αμιγώς δημόσιο– Σύστημα Υγείας.

Μια πρόσφατη επίσκεψη στα επείγοντα δημόσιου νοσοκομείου των βορείων προαστίων της πρωτεύουσας και η πολύωρη παραμονή της υπερήλικης μητέρας μου στον θάλαμο βραχείας νοσηλείας φωτογράφισαν εικόνες της σημερινής κατάστασης στα δημόσια νοσηλευτικά ιδρύματα και το ΕΣΥ: Έλλειψη προσωπικού, χώρων και υλικών, κι έλλειψη υπομονής από γιατρούς, νοσηλευτές και βέβαια τους ταλαιπωρημένους ασθενείς, που αναζητούσαν κρεβάτι στρωμένο πρόχειρα με μια κόλλα χαρτί, για να ακουμπήσουν πάνω του το σώμα τους και μαζί και τον πόνο ή την ανημποριά τους.

Λίγες εβδομάδες μετά από την επαφή μου με τη ζοφερή πραγματικότητα, παρακολούθησα τον εναγκαλισμό του υπουργού Υγείας Θανάση Πλεύρη και της αναπληρώτριας υπουργού Υγείας Μίνας Γκάγκα, μετά την ψήφιση του νομοσχεδίου «Δευτεροβάθμια περίθαλψη, ιατρική εκπαίδευση, μισθολογικές ρυθμίσεις για τους ιατρούς και οδοντιάτρους του ΕΣΥ και λοιπές διατάξεις αρμοδιότητας του Υπουργείου Υγείας». Τι είχαν πετύχει;

Η γενική δυσαρέσκεια για τον Νόμο –πλέον– που αφορά στην Υγεία εκφράστηκε όχι μόνο από νοσοκομειακούς γιατρούς αλλά και από συναδέλφους τους ιδιώτες και από τους ιατρικούς συλλόγους της επικράτειας. Αυτό δεν μπορεί παρά να βάζει τον καθένα σε υποψίες. Τι μας περιμένει στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον;

«Η ελεύθερη προσέγγιση από όλους στο σύστημα υγείας καταλύεται»

– Χάρις Ματσούκα, Αιματολόγος, Συντονίστρια Διευθύντρια, Αιματολογικό τμήμα, ΓΝΑ «Αλεξάνδρα»

Η συνομιλία μας με τη Χάρις Ματσούκα αποτυπώνει ιστορικά στοιχεία, σύγχρονα δεδομένα αλλά και το πάθος της μάχιμης γιατρού που βλέπει το ΕΣΥ όχι να θεραπεύεται, αλλά να αποσωληνώνεται, ως κλινικά νεκρό. Εξηγεί η ίδια: «Η βασική ιδέα του νομοσχεδίου, που υπερψηφίστηκε, είναι η κατάλυση της πυρηνικής διάταξης του νόμου που έφτιαξε το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου το 1983 και αφορούσε για πρώτη φορά ένα δημόσιο σύστημα υγείας με ελεύθερη πρόσβαση για όλους. Για τους περισσότερους πολίτες δεν υπάρχει εικόνα της Ελλάδας χωρίς ΕΣΥ. Οι σημερινοί μεσήλικες ήμασταν νέοι και υγιείς εκείνη την εποχή, δεν είχαμε βιώσει τα δεινά που έζησε η γενιά πριν από εμάς.

»Και το ζήσαμε το ΕΣΥ στα καλά και στα κακά του: Στην άνθισή του, τα χρόνια μέχρι το ’90, και σιγά-σιγά στην υποβάθμισή του, ειδικά τα τελευταία χρόνια, με τα μνημόνια και την υποστελέχωση, το πάγωμα των προσλήψεων, αλλά και την έλλειψη υλικών εξαιτίας των χρεών των νοσοκομείων στους προμηθευτές. Το 2019 είχαμε ξεχρεώσει και είχαν ξεκινήσει οι αγορές υποδομών, αλλά η προσπάθεια ανάταξης διακόπηκε. Και μετά ήρθε η πανδημία. Το δημόσιο σύστημα υγείας φορτώθηκε την πανδημία για να μείνει ο ιδιωτικός τομέας με “καθαρά χέρια”. Απαξιώθηκε το ΕΣΥ για να ξηλωθεί ουσιαστικά ως προβληματικό».

Illustration: Χριστίνα Αβδίκου

Τα κρίσιμα άρθρα για το ΕΣΥ

«Άρθρα όπως το άρθρο 4 κάνουν τη μεγάλη ζημιά», αναφέρει η Χάρις Ματσούκα εξηγώντας: «Επιτρέπουν στους γιατρούς του ΕΣΥ να ασκούν και ελεύθερο επάγγελμα, καταργώντας έτσι το “πλήρης και αποκλειστική απασχόληση”, που διασφάλιζε τη σωστή φροντίδα του ασθενή. Θα δούμε δηλαδή κάτι σαν το παλιό ΙΚΑ, όπου κάποιοι γιατροί έβλεπαν τους ασθενείς των πρωινών ιατρείων ως εν δυνάμει πελάτες για το βραδινό τους ιδιωτικό ιατρείο. Ακόμη, ο νόμος θα δημιουργήσει πολλαπλές εργασιακές σχέσεις μέσα στο σύστημα υγείας και θα προκαλέσει μεγάλο ανταγωνισμό μεταξύ ιδιωτών και νοσοκομειακών γιατρών.

»Άλλο προβληματικό σημείο του νόμου είναι το δικαίωμα των ιδιωτών να κάνουν πράξεις ιατρικές στο δημόσιο νοσοκομείο, ένα μέτρο για να αντιμετωπιστεί –ισχυρίζονται– η υποστελέχωση και να στηριχτεί η ολοήμερη λειτουργία. Στην πραγματικότητα, το κράτος θα αποφύγει τις προσλήψεις και ο ασθενής θα γίνει πελάτης. Οι πολίτες δεν έχουν συνειδητοποιήσει αυτό που πρόκειται να συμβεί. Έχοντας ταλαιπωρηθεί από τις δημόσιες υπηρεσίες υγείας σκέφτονται: “Πόσο χειρότερα μπορούν να γίνουν τα πράγματα;” Απαντώ: Το χειρότερο είναι ότι θα πληρώνεις κι από πάνω».

«Συνθήκες εργασίας εξουθενωτικές»

– Στέλιος Δημητρακόπουλος, Γενικός γιατρός, MSc, Διευθυντής ΕΣΥ, Κέντρο Υγείας Αγίας Βαρβάρας, Ηράκλειο Κρήτης

«Ο νόμος ουσιαστικά λέει: το κράτος δεν σας δίνει αυξήσεις. Αν θέλετε, πάρτε τα από τον ασθενή. Εγώ, όμως, και πολλοί σαν εμένα επιλέξαμε το ΕΣΥ επειδή θεωρούμε αδιανόητη την οικονομική συνδιαλλαγή με τον ασθενή», αναφέρει ο Στέλιος Δημητρακόπουλος, ο οποίος προβλέπει εξουθένωση ασθενών και γιατρών.

«Οι προϋποθέσεις για να κάνει κανείς ιατρείο ιδιωτικά περιλαμβάνουν, εκτός από την πρωινή εργασία, συμμετοχή σε εφημερίες και σε απογευματινά ιατρεία στην ολοήμερη λειτουργία του νοσοκομείου. Έχουμε ήδη εξαντλήσει τα όρια της εβδομαδιαίας εργασίας και θα προσθέσουμε και επιπλέον ώρες; Ένας εξουθενωμένος γιατρός όχι μόνο δεν είναι ασφαλής για τον ασθενή, αλλά δεν έχει τον χρόνο να συνεχίσει την εκπαίδευσή του. Γι’ αυτό και βλέπεις αντιδράσεις από γιατρούς όλων των πολιτικών παρατάξεων, οι οποίοι εκτός των άλλων συνειδητοποιούν και τον εμπαιγμό τους από το Υπουργείο, που με τον νέο νόμο θα κάνει την εξευτελιστική αύξηση 10% στους νοσοκομειακούς, που έχουμε χάσει λόγω μνημονιακών περικοπών το 40% των απολαβών μας».

Στο ρεύμα των παραιτήσεων

«Τα τελευταία τέσσερα χρόνια τα νοσοκομεία ψυχορραγούν», περιγράφει την κατάσταση ο Στέλιος Δημητρακόπουλος. «Χάνουν το καλύτερο δυναμικό τους εξαιτίας των παραιτήσεων, την ώρα που οι νέοι γιατροί δεν δηλώνουν ενδιαφέρον για τις προκηρύξεις μόνιμων θέσεων. Οι περισσότεροι από αυτούς φεύγουν για το εξωτερικό. Οι λόγοι δεν είναι μόνο οικονομικοί. Η γενικότερη υποβάθμιση του εργασιακού περιβάλλοντος είναι αποτρεπτική. Δεν στηριχτήκαμε από το κράτος. Μείναμε στο χειροκρότημα από τα μπαλκόνια για να δούμε στη συνέχεια το τέλος της δημόσιας υγείας. Βιώνουμε καθημερινά τις ελλείψεις. Ξέρετε τι σημαίνει έλλειψη αναισθησιολόγων; Ακύρωση χειρουργείων. Έτσι μακραίνουν οι λίστες για τις χειρουργικές επεμβάσεις.

»Και τώρα, με τον νέο νόμο λέει στον ασθενή: Έχεις χρήματα; Σκαρφαλώνεις στην λίστα, κερδίζεις χρόνο, χρόνο ζωής. Εκείνος που δεν θα πληρώσει, μπορεί να περιμένει. Το “φακελάκι” δηλαδή, γίνεται αμοιβή γιατρού και νομιμοποιείται γιατί εύλογα ο πολίτης θα πει: “Πλήρωνα πριν, θα πληρώνω και τώρα”. Αντί δηλαδή να αντιμετωπίσεις το πρόβλημα στη ρίζα του και να εδραιώσεις τη δωρεάν πρόσβαση σε υπηρεσίες υγεία, κλείνεις τα μάτια και νομιμοποιείς τη συναλλαγή στον δημόσιο τομέα. Ή στέλνεις τον ασθενή στα ιδιωτικά θεραπευτήρια, που σήμερα εξοπλίζονται με την τελευταία λέξη της τεχνολογίας αντίθετα με τα δικά μας μεγάλα νοσοκομεία που εξαιτίας της ένδειας μένουν πίσω. Φοβάμαι ότι θα πάμε στην εποχή που ο κοσμάκης πουλούσε το χωραφάκι για να βρει την υγειά του. Είμαστε όλοι εξοργισμένοι».

«Το ΕΣΥ έχει ήδη καταργηθεί στην πράξη»

– Ελένη Ιωαννίδου, Παθολόγος- Λοιμωξιολόγος, Διευθύντρια  Παθολογικής Κλινικής, Νοσοκομείο Ρεθύμνου

«Ο νέος νόμος αλλάζει τη φιλοσοφία του ΕΣΥ. Μετατρέπεται σε ένα σύστημα όχι μόνο με γιατρούς αλλά και με ασθενείς πολλών ταχυτήτων, που θα διακρίνονται σε φτωχούς οι οποίοι θα προσέρχονται στην πρωινή λειτουργία και σε εκείνους που έχουν να πληρώσουν και θα βρίσκουν εύκολα χειρουργεία και ραντεβού. Αυτό είναι το κομβικό σημείο του νόμου, που εκφράζει και την άποψη της κυβέρνησης», λέει η Ελένη Ιωαννίδου και συμπεραίνει: «Δεν υπάρχει λόγος ισότιμης πρόσβασης όλων των ασθενών στο σύστημα υγείας».

«Ουσιαστικά το ΕΣΥ ως δημόσιο δωρεάν σύστημα υγείας με ισότιμη καθολική πρόσβαση των ασθενών σε αυτό έχει ήδη καταργηθεί στην πράξη. Όσοι ασθενείς μπορούν –είτε μέσω ιδιωτικής ασφάλισης ή και με δάνεια– ακόμη χειρουργούνται ιδιωτικά, καθώς οι ουρές για χειρουργείο στο δημόσιο νοσοκομείο είναι τεράστιες. Σκέφτεται λοιπόν ο ταλαιπωρημένος από το εγκαταλελειμμένο ΕΣΥ ασθενής ότι αντί να δώσει χιλιάδες ευρώ για μία επέμβαση σε μεγάλο ιδιωτικό νοσοκομείο, θα δώσει κάτι λιγότερο και θα χειρουργηθεί στο δημόσιο. Ξεχνάει το δικαίωμά του για ελεύθερη πρόσβαση στη δημόσια υγεία. Αν είχαμε το ΕΣΥ του 1985 ή ακόμη και του 1990, ο κόσμος θα αναστατωνόταν, θα έβγαινε στους δρόμους. Δεν θα ήθελαν να του το πάρουν».