ΣΠΙΡΤΟΚΟΥΤΟ THE MUSICAL: ΕΙΔΑΜΕ ΤΗΝ ΕΥΡΗΜΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΣΤΕΓΗ
Σκληρό, ρεαλιστικό, ωμό, αλλά με σαρκαστικό χιούμορ και τη λυτρωτική δύναμη της μουσικής. Αυτό είναι το «Σπιρτόκουτο The Musical», η μεταφορά της θρυλικής ταινίας του Γιάννη Οικονομίδη στη Στέγη, που κρατάει όλη την αιχμή του κοινωνικού σχολίου και χαίρεσαι να το βλέπεις.
Έχουν περάσει 20 χρόνια από τότε που το «Σπιρτόκουτο» του Γιάννη Οικονομίδη είχε βγει στους κινηματογράφους και θυμάμαι ότι το είχα δει στον Μικρόκοσμο, στη Συγγρού. Το σκεφτόμουν όταν άκουσα ότι θα ανέβαινε στη Στέγη, αλλά δεν μπορούσα να φέρω ακριβώς στο μυαλό μου την υπόθεση. Εκείνο που θυμόμουν ήταν η ένταση και η τοξικότητα των ηρώων, μια γενική αίσθηση που τη δεδομένη στιγμή δεν θα με παρακινούσε ιδιαίτερα να δω κάτι ανάλογο.
Από την άλλη, θυμόμουν και το «Στέλλα κοιμήσου», το πρώτο θεατρικό έργο του Γιάννη Οικονομίδη, επίσης σκληρό και με μια τοξική οικογένεια στο επίκεντρο, αλλά καθηλωτικό. Δεν ήταν τυχαίο ότι μετά το πρώτο ανέβασμα στο Εθνικό Θέατρο, το 2016, η παράσταση επαναλήφθηκε αρκετές σεζόν. Εγώ την είδα σε ένα κατάμεστο Θέατρο Τζένη Καρέζη, στα τέλη του 2018, και θα την ξανάβλεπα ευχαρίστως.
Με τούτα και με κείνα, δεν ήμουν σίγουρος αν θα πήγαινα να δω το «Σπιρτόκουτο The Musical». Αλλά πήγα, χωρίς να ξέρω τι περίμενα να δω. Ήταν μάλλον η περιέργεια που υπερίσχυσε, για το τι μπορεί να είχε βγει από το παράτολμο αυτό εγχείρημα, αν όχι «πείραμα». Και πόσο καλά έκανα που πήγα!
«Σπιρτόκουτο» μετά μουσικής: «Καμένο, αλλά πέτυχε»
Η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση έχει αποδείξει ότι τολμάει να παίρνει ρίσκα υποστηρίζοντας «πειράματα», άλλοτε με επιτυχία και άλλοτε όχι – τουλάχιστον για μένα. Αυτή τη φορά, το τόλμημα απέδωσε – και όποιος γνωστός μου το έχει δει συμφωνεί! Δανείζομαι τη φράση που είπε βγαίνοντας από την αίθουσα νεαρή φίλη: «Καμένο, αλλά πέτυχε».
Η γνώμη της ταιριάζει απόλυτα με κάτι που έχει πει ο Γιάννης Νιάρρος, ο οποίος υπογράφει τη σκηνοθεσία και τους στίχους του μιούζικαλ, και συνυπογράφει τη μουσική. «Το ξέρω, είναι καμένη ιδέα, όλο λάθος!» ανέφερε σε συνέντευξή του τον Οκτώβριο. «Στις πρόβες όμως βλέπω ότι ναι, γίνεται, µε έναν πολύ παρανοϊκό τρόπο. Με τη μουσική του είχα ξεκινήσει να πειραµατίζοµαι µες στην καραντίνα. Δεν έχω σπουδάσει µουσική, έχω όµως µελετήσει και παίζω τζαζ πιάνο. Δεν έχω γράψει µε τη λογική του συνθέτη· γράψαµε από κοινού µε τον Αλέξανδρο Λιβιτσάνο, κάπως συµπληρώνουµε ο ένας τον άλλο, εκείνος ως συνθέτης, εγώ ως ηθοποιός. Στηρίχτηκα στο πώς το τραγούδι µπορεί να έχει τον ίδιο αντίκτυπο µε την πρόζα στην ταινία ή στο θέατρο. Με τόση απλότητα το προσέγγισα».
Ο Νιάρρος σκηνοθετεί στη Στέγη για πρώτη φορά, αλλά δεν είναι η πρώτη του σκηνική επαφή με έργο του Οικονομίδη. Έπαιζε στο «Στέλλα κοιμήσου» και μάλιστα απέσπασε για την ερμηνεία του το βραβείο «Δημήτρης Χορν», το 2018. Στο «Σπιρτόκουτο The Musical» δεν εμφανίζεται επί σκηνής, αλλά η ευφυΐα των στίχων και η μαεστρία στη σκηνοθεσία με κάνουν να πιστεύω ότι πιστώνεται ένα πολύ μεγάλο μέρος –αν όχι το μεγαλύτερο– για το απολαυστικό θέαμα που βλέπουμε.
Η «αγία ελληνική οικογένεια» και ο «πόλεμος»
Το λιμπρέτο και η καλλιτεχνική επιμέλεια του μιούζικαλ φέρουν την υπογραφή του Γιάννη Οικονομίδη και η υπόθεση είναι πιστή στην ταινία: Σε ένα μικροαστικό διαμέρισμα με καύσωνα και χαλασμένο κλιματιστικό (που δίνει την αφορμή για μια από τις πιο εμβληματικές ατάκες της ταινίας και γίνεται πλέον hashtag #ftiaxtotobourdelo), βγαίνουν στην επιφάνεια οι διαμάχες ανάμεσα στα μέλη μιας οικογένειας, με μια κλιμάκωση που φτάνει να τινάξει τα πάντα στον αέρα.
«Η ελληνική οικογένεια που αγαπήσαμε και μισήσαμε παραμένει η ίδια, 20 χρόνια μετά», αναφέρει το δελτίο Τύπου του μιούζικαλ. «Άνθρωποι που “ουρλιάζουν” ο καθένας τον δικό του σκοπό κι ο καθένας τους έχει τη δική του μουσική. Oι διαμάχες, τα όνειρα, τα προβλήματα και οι παθογένειες της “αγίας ελληνικής οικογένειας” σε ένα πολυστυλιστικό μουσικό υπερθέαμα υψηλού ρίσκου: “Πόλεμος! Πόλεμος! Έχουμε πόλεμο!”»
Η σκληρότητα δεν λείπει από το μιούζικαλ και το κοινωνικό σχόλιο δεν χάνει καθόλου την αιχμή του. Όμως, ο τρόπος που όλη αυτή η διαμάχη μπήκε σε τραγούδια είναι ευρηματικός και το σαρκαστικό χιούμορ που διατρέχει την παράσταση κάνει το θέαμα απολαυστικό. Οι ήρωες έχουν τα ίδια πάθη και τα ίδια παθήματα με την ταινία. Μόνο που εδώ δεν «πονοκεφαλιάζεις» όπως τα παρακολουθείς. Αντίθετα, η έκπληξη σου προκαλεί χαμόγελο, ενώ στίχοι και μελωδίες θα μπορούσαν να γίνουν συνθήματα για να κάνεις πιο ανάλαφρη και τη δική σου καθημερινότητα.
Μουσική και μπινελίκια
Είναι εντυπωσιακό πόσα διαφορετικά μουσικά είδη έχουν αξιοποιηθεί στην παράσταση, από οπερετικές άριες και λυρικές μελωδίες, μέχρι ελαφρολαϊκά και trap (που μπορεί να μην ήταν διαδεδομένη την εποχή της ταινίας, αλλά ταιριάζει γάντι στον γιο της οικογένειας). Είναι εντυπωσιακό πώς τόσο διαφορετικοί ρυθμοί κυλούν και συνυπάρχουν χωρίς να «κλωτσάνε».
«Χρειάστηκε πολλές φορές να ανακαλέσουμε υπαρκτές αναμνήσεις και ανθρώπους όμοιους με αυτούς της ταινίας και να σκεφτούμε “Τι μουσική άκουγε αυτός;” και “Όταν είχε γίνει αυτό, τι έπαιζε το ράδιο;”» έχει εξηγήσει ο Αλέξανδρος Λιβιτσάνος, που συνυπογράφει τη μουσική και έχει αναλάβει την ενορχήστρωση και τη μουσική διεύθυνση της παράστασης. «Κάθε χαρακτήρας απέκτησε το μοτίβο του, κάθε σκληρή φράση και κατάρα τις συγχορδίες τους και η ατελείωτη κακοφωνία ενός καβγά την αντίστιξή της».
Κάπως έτσι, βλέπεις έναν τενόρο (με μοϊκάνα, για τις ανάγκες της παράστασης) να τραγουδάει μια νεοελληνική άρια – με μπόλικο βρισίδι μέσα! Ψάχνοντας να βρω την ταινία online αφού είδα το μιούζικαλ, έπεσα σε ένα βιντεάκι στο YouTube που έχει μονταρισμένα και καταμετρημένα «όλα τα μπινελίκια» της ταινίας, 304 τον αριθμό, 7:40 σε διάρκεια. Δεν θα με εξέπληττε αν στην παράσταση ακούγονται περισσότερα, άλλωστε είναι κατάλληλη για ηλικίες άνω των 18 ετών.
Το εκκωφαντικό «Σπιρτόκουτο»
Έφυγα από την παράσταση έχοντας επιβεβαιώσει μια πεποίθησή μου: Δεν ξέρω αν η τέχνη μπορεί να σώσει τον κόσμο, πάντως μπορεί να κάνει τη ζωή μας πιο υποφερτή μέχρι να γίνουν όλα γης μαδιάμ.
«Δεν είναι οι δυνατές φωνές που κάνουν το Σπιρτόκουτο εκκωφαντικό», σημειώνει η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, Διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση, που έχει την καλλιτεχνική επιμέλεια για τη Στέγη. «Είναι οι ζωές των ανθρώπων. Όλων των ανθρώπων σε σπιρτόκουτα. Ακόμη κι αν οι ήρωες μιλούσαν ψιθυριστά, αφόρητα ψιθυριστά, πάλι εκκωφαντικό θα ήταν. Και τώρα που τραγουδούν, ματαιωμένες εμμονές υμνούν. Είναι αυτή η αγωνία, η μανία που βγαίνει στην εντολή “Φτιάξτο”. Ο ανεμιστήρας παρών για να αναζωπυρώνει τη φωτιά και να υπενθυμίζει την ασφυξία. Και όλα αυτά με εκρήξεις πικρού γέλιου σαν απεγνωσμένες ανάσες. Φτιάξτο, φτιάξτο, φτιάξτο. Τι να πρωτοφτιάξεις;»
Οι παραστάσεις θα διαρκέσουν μέχρι τις 30 Δεκεμβρίου 2022. Κλείσε θέση
SLOW MONDAY NEWSLETTER
Θέλεις να αλλάξεις τη ζωή σου; Μπες στη λογική του NOW. SLOW. FLOW.
Κάθε Δευτέρα θα βρίσκεις στο inbox σου ό,τι αξίζει να ανακαλύψεις.
