ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΖΟΥΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΝΤΡΕΣ

Το προσδόκιμο ζωής για τις γυναίκες είναι υψηλότερο από ό,τι για τους άντρες. Αυτή η διαφορά ανάμεσα στα αρσενικά και τα θηλυκά αφορά «κατασκευαστικά» και εξελικτικά δεδομένα.

Έρευνα που δημοσιεύτηκε τον Σεπτέμβριο του 2021 ενημέρωσε πως οι γυναίκες ζούσαν πάντα περισσότερο από τους άντρες, ανεξάρτητα από χώρα, πολιτισμό, φυλή ή την εκάστοτε ιστορική στιγμή. Μολονότι το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται όταν βελτιώνονται οι συνθήκες διαβίωσης, κάτι που συνέβη σε πολλές χώρες, τις περασμένες δεκαετίες, το χάσμα μεταξύ των φύλων παραμένει.

Όπως έγραψε στο Conversation ο Juan Carranza Almans, καθηγητής ζωολογίας του University of Córdoba, «υπάρχει κάτι δομικό που δεν αλλάζει και διαχωρίζει τα φύλα» ως προς το πόσο ζει το καθένα.

Οι λόγοι για τους οποίους συμβαίνει αυτό κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες, εξηγεί ο ίδιος. Από τη μια έχουμε τους μηχανισμούς οι οποίοι προκαλούν εμφανή αποτελέσματα. Για παράδειγμα, η γήρανση μπορεί να προκληθεί από το οξειδωτικό στρες στα κύτταρα, από την απώλεια του χρωμοσώματος Υ σε πολλά κύτταρα στην περίπτωση των αρσενικών, από το ότι κονταίνουν τα τελομερή (τμήμα του DNA που βρίσκεται στο τέλος του χρωμοσώματος και προστατεύει τη χρήσιμη γενετική πληροφορία από τη φθορά) κ.λπ.

Πίσω από όλα αυτά, ωστόσο, υπάρχει μια βασική «κατασκευαστική» αιτία: ο οργανισμός προετοιμάζεται φυσικά για μια πεπερασμένη διάρκεια ζωής, την καλύτερη που μπορεί να επιτευχθεί.

Unsplash Priscilla Du Preez

Αρσενικά, θηλυκά και αναπαραγωγή

Οι γενετικές οδηγίες ως προς το πώς δομείται ένας οργανισμός μεταδίδονται από γενιά σε γενιά χάρη στην αναπαραγωγή. Οργανισμοί με διαφορετικές αναπαραγωγικές στρατηγικές έχουν και διαφορετική βέλτιστη μακροζωία.

Για παράδειγμα, ένα ποντίκι του αγρού, που η στρατηγική του είναι να δημιουργεί πολλούς διαδόχους σε λίγα χρόνια, κάνει περισσότερα αντίγραφα των γονιδίων του, από ό,τι ζώο που δημιουργεί ένα μωρό το χρόνο και έχει «σχεδιαστεί» για να ζήσει πολλά χρόνια. Αυτό συμβαίνει επειδή είναι πολύ μικρή η πιθανότητα να εξαντλήσει κάποιος εκπρόσωπος του όποιου είδους το «δομικό» προσδόκιμο ζωής, δεδομένου του μεγάλου αριθμού των αρπακτικών που μπορούν να βάλουν τέλος στη ζωή του, ανά πάσα στιγμή.

Σε πολλά είδη, τα αρσενικά και τα θηλυκά έχουν πολύ διαφορετικές αναπαραγωγικές στρατηγικές. Για παράδειγμα, ο Juan Carranza Almans και η ερευνητική του ομάδα μελετούν για χρόνια τα ελάφια. Όπως εξηγούν, τα αρσενικά βασίζουν την αναπαραγωγική τους επιτυχία στο να γίνουν κυρίαρχα για τουλάχιστον μερικά χρόνια. Έτσι μπορούν να εντάξουν πολλά θηλυκά στα «χαρέμια» αυτού του πολυγαμικού είδους.

Τα θηλυκά, από την άλλη, παράγουν μόνο ένα μωρό το χρόνο, στην καλύτερη περίπτωση.

ΠΟΛΛΑ ΕΙΔΗ ΣΤΑ ΟΠΟΙΑ ΤΑ ΑΡΣΕΝΙΚΑ ΕΙΝΑΙ ΠΙΟ ΜΕΓΑΛΟΣΩΜΑ ΑΠΟ ΤΑ ΘΗΛΥΚΑ ΤΕΙΝΟΥΝ ΝΑ ΕΜΦΑΝΙΖΟΥΝ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ ΣΤΗ ΜΑΚΡΟΖΩΙΑ.

Όσο καλό κι αν είναι ένα αρσενικό ελάφι, δεν θα μπορέσει να παραμείνει κυρίαρχο έναντι των αντιπάλων του για περισσότερα από 3-4 χρόνια. Για να αφήσει πίσω του πολλούς απογόνους, τα θηλυκά πρέπει να ζήσουν για πολλά χρόνια. Οπότε, τα αρσενικά ιβηρικά ελάφια φτάνουν έως τα 12 χρόνια, ενώ τα θηλυκά ξεπερνούν τα 20 χρόνια ζωής.

«Μεταξύ αυτών που βρήκαμε ως ενδιαφέροντα στα ευρήματα μας, είναι πως ο σχεδιασμός των αρσενικών προσαρμόστηκε στο προσδόκιμο ζωής, συγκριτικά με αυτό των θηλυκών», διευκρινίζει ο ίδιος.

«Συγκεκριμένα, τα δόντια των αρσενικών είναι μικρότερα από ό,τι αντιστοιχεί στον όγκο τους, οπότε φθείρονται πριν από εκείνα των θηλυκών. Μελετώντας την εξέλιξη των ελαφιών και άλλων ειδών, διαπιστώσαμε ότι η φυσική επιλογή αύξησε το σωματικό μέγεθος των αρσενικών, στοιχείο απαραίτητο ώστε να επικρατούν τα αρσενικά στον μεταξύ τους ανταγωνισμό, χωρίς όμως να προσαρμόσει στις εξελίξεις και τα δόντια τους. Αν λοιπόν, θέλουν να κάνουν περισσότερους απογόνους, πρέπει να αποκτήσουν πολλούς απογόνους με πολλά θηλυκά στα χρόνια της κοινωνικής τους κυριαρχίας. Όχι να ζήσουν περισσότερο».

Unsplash Priscilla Du Preez

Στα πολυγαμικά είδη τα μεγαλόσωμα αρσενικά μεγαλώνουν και πεθαίνουν νωρίτερα

Ο Juan Carranza Almans επισημαίνει ότι τα πολυγαμικά είδη συνήθως παρουσιάζουν σεξουαλικό διμορφισμό, που σημαίνει διαφορετικές μορφολογίες σε αρσενικά και θηλυκά. Αυτό αφορά συγκεκριμένα τα είδη στα οποία επικρατεί πολυγυνία, δηλαδή κάθε αρσενικό μπορεί να γονιμοποιήσει πολλά θηλυκά.

Πολλά είδη, στα οποία τα αρσενικά είναι κατά μέσο όρο πιο μεγαλόσωμα από τα θηλυκά, όπως και στους ανθρώπους, εκτός από τα διαφορετικά σεξουαλικά χαρακτηριστικά (π.χ. τα κέρατα του ελαφιού, οι ουρές του παγωνιού ή τα γένια στους άνδρες) τείνουν επίσης να εμφανίζουν διαφορές μεταξύ των φύλων στη μακροζωία, ανάλογα με τον βαθμό της πολυγυνίας.

Τα είδη στα οποία ένα αρσενικό μπορεί να γονιμοποιήσει δεκάδες θηλυκά σε μια εποχή, όπως τα ελάφια, έχουν διαφορά στο προσδόκιμο ζωής που φτάνει έως τα 8 χρόνια και είναι μειωμένο κατά 40% σε σύγκριση με εκείνο των θηλυκών.

Στους ανθρώπους με εξελικτικό ιστορικό μέτριας πολυγυνίας, η διαφορά μεταξύ αρσενικών και θηλυκών στη μακροζωία είναι περίπου στο 7% και είναι πιθανό να συμβαίνουν πολλές διεργασίες ταυτόχρονα που προκαλούν αυτή τη διαφορά.

Δεν έχει σημασία αν αυτή τη στιγμή διατηρούμε τις πολυγυνικές συμπεριφορές του παρελθόντος ή όχι. Δεν έχει σημασία αν διατηρούμε κάποιο βαθμό φυσικής επιλογής στον σύγχρονο κόσμο ή όχι.

Αυτό που είμαστε σήμερα είναι το αποτέλεσμα της εξέλιξης και της «προσαρμογής» της στις σύγχρονες γενιές, μέσω της φυλογενετικής αδράνειας. Κάτι που σημαίνει ότι τα περισσότερα από τα γονίδιά μας αντιγράφονται ως έχουν μόνο στην επόμενη γενιά.

Οι οργανισμοί σχεδιάζονται από τη φυσική επιλογή και μόνο αν μάθουμε πώς λειτουργεί αυτή η επιλογή, θα καταφέρουμε να καταλάβουμε τον υπέρτατο λόγο που είμαστε αυτοί που είμαστε.