ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΤΑΙ Η ΕΛΛΕΙΨΗ ΣΙΔΗΡΟΥ ΠΟΥ ΟΔΗΓΕΙ ΣΕ ΣΙΔΗΡΟΠΕΝΙΑ

H 26η Νοεμβρίου έχει οριστεί ως Ημέρα Ευαισθητοποίησης για τη Σιδηροπενία. Με αυτή την αφορμή, αναδεικνύουμε τα χαρακτηριστικά αλλά και τους τρόπους αντιμετώπισης της σιδηροπενικής αναιμίας, που υπονομεύει τη σωματική και πνευματική μας αντοχή. Συχνότερα αφορά τις γυναίκες, εξαιτίας της μηνιαίας απώλειας αίματος με την περίοδο. Όταν προσδιοριστεί το πρόβλημα, δηλαδή το ακριβές αίτιο που την προκαλεί, ένα μέρος της λύσης βρίσκεται στη διατροφή.

Ο όρος σιδηροπενική αναιμία αφορά στην αναιμία που οφείλεται σε σιδηροπενία, δηλαδή έλλειψη σιδήρου, του φυσικού μετάλλου που συμμετέχει σε πολλές λειτουργίες των κυττάρων. Κυρίως –αλλά όχι μόνο– ο σίδηρος χρησιμοποιείται από τα ερυθρά αιμοσφαίρια, τα οποία μέσω του σιδήρου πολλαπλασιάζουν την ποσότητα του οξυγόνου που μπορούν να μεταφέρουν σε κάθε σημείο του οργανισμού.

Τι προκαλεί σιδηροπενία

Ο σίδηρος κυκλοφορεί στο αίμα μας για να καλύψει τις τρέχουσες ανάγκες. Το περίσσευμά του, ο σίδηρος δηλαδή που δεν θα χρησιμοποιηθεί άμεσα, αποθηκεύεται με τη μορφή φερριτίνης. Όταν μετράμε τη φερριτίνη στις ειδικές εξετάσεις αίματος μετράμε ουσιαστικά τα αποθέματα σιδήρου.

Ανάλογα με το φύλο και την ηλικία, καθημερινά αποβάλλεται μια ποσότητα σιδήρου. Η ποσότητα αυτή πρέπει να καλυφθεί από τη διατροφή. Οι γυναίκες (λόγω εμμήνου ρύσεως), οι έφηβοι (που έχουν πολύ μεγάλες ανάγκες σε σίδηρο) και όσοι ακολουθούν αυστηρά χορτοφαγική δίαιτα τελικά καταλήγουν με έλλειψη σιδήρου και παρουσιάζουν συχνότερα σιδηροπενική αναιμία. Αυτό όμως δεν πρέπει να αποπροσανατολίσει τον γιατρό, που σε κάθε περίπτωση πρέπει να αναζητήσει και να εντοπίσει το αίτιο της σιδηροπενίας και να αποκλείσει σοβαρές καταστάσεις που σπανιότερα κρύβονται πίσω από τη συνηθισμένη ιατρική διάγνωση «σιδηροπενική αναιμία».

Τα συμπτώματα της σιδηροπενικής αναιμίας

Η ωχρότητα, η κόπωση και η έλλειψη ενέργειας, η γωνιακή χειλίτιδα (μια φλεγμονώδης αλλοίωση στις γωνίες των χειλιών), η τριχόπτωση και σπανιότερα η αδυναμία συγκέντρωσης, η δύσπνοια και η ταχυπαλμία είναι σημάδια σιδηροπενικής αναιμίας. Αυτά θα οδηγήσουν τον γιατρό να συστήσει συγκεκριμένες αιματολογικές εξετάσεις, οι οποίες πρέπει να αξιολογούνται με προσοχή.

Ακόμη και σε περίπτωση σημαντικής έλλειψης σιδήρου, η τιμή σιδήρου μπορεί να είναι φυσιολογική αν το προηγούμενο γεύμα ήταν πλούσιο σε σίδηρο. Γι’ αυτό μια μέτρηση σιδήρου στο αίμα δεν δίνει από μόνη της αρκετές πληροφορίες.

Unsplash

Τροφές πλούσιες σε σίδηρο

Προσλαμβάνουμε τον σίδηρο από τις τροφές. Δεν έχουν όμως όλα τα τρόφιμα την ίδια μορφή σιδήρου και δεν απορροφάται το ίδιο εύκολα από τον οργανισμό μας. Παίζει ρόλο η μορφή του σιδήρου.

Συγκεκριμένα, προτιμάμε  αυτές που έχουν τον «δισθενή» σίδηρο, ο οποίος βρίσκεται κυρίως σε ζωικά προϊόντα, όπως τα κόκκινα κρέατα και το συκώτι. Στην απορρόφηση του σιδήρου σημαντικοί είναι και οι συνδυασμοί τροφών: Τροφές πλούσιες σε βιταμίνη C βοηθούν στην απορρόφηση του σιδήρου. Αντίθετα, το ασβέστιο που περιέχεται στα γαλακτοκομικά τη σαμποτάρουν. Γι’ αυτό τα γαλακτοκομικά πρέπει να καταναλώνονται τουλάχιστον δύο ώρες μακριά από τροφές πλούσιες σε σίδηρο ή από τα συμπληρώματα σιδήρου.

• Συκώτι: Όπως και τα υπόλοιπα βρώσιμα εντόσθια έχει εξαιρετικά υψηλή περιεκτικότητα σε σίδηρο, γι’ αυτό και συνιστάται σε άτομα με σιδηροπενική αναιμία. (100 γρ. μοσχαρίσιου συκωτιού καλύπτουν το 36% των ημερήσιων αναγκών).
• Κόκκινο κρέας: Η απουσία κόκκινου κρέατος από τη διατροφή (όπως στα άτομα που ακολουθούν χορτοφαγικές δίαιτες) μπορεί να προκαλέσει σιδηροπενική αναιμία. Όταν καταναλώνουμε κρέας, επιλέγουμε με λιγότερο λίπος για να μην αυξάνουμε τα λιπίδια του αίματος.
• Σπανάκι: Καταναλώνοντας 100 γραμμάρια σπανάκι καλύπτουμε το 15% των καθηµερινών αναγκών σε σίδηρο, ποσοστό παρόμοιο με εκείνο του κόκκινου κρέατος. Ο σίδηρος που περιέχεται στο σπανάκι  είναι πιο δύσκολα απορροφήσιμος. Καθώς όμως το σπανάκι είναι πλούσιο σε βιταµίνη C, η οποία ενισχύει την απορρόφηση του σιδήρου, η κατανάλωση του συγκεκριμένου λαχανικού είναι ευεργετική για την διαιτητική πρόληψη και αντιμετώπιση της σιδηροπενικής αναιμίας.
• Όσπρια: Τα φασόλια, οι φακές, τα ρεβίθια, η σόγια και ο αρακάς είναι τροφές πολύτιμες για τους χορτοφάγους, καθώς αποτελούν σημαντικές πηγές σιδήρου. Αν μάλιστα καταναλωθούν με ντομάτες ή εσπεριδοειδή που είναι πλούσια σε βιταµίνη C, η απορρόφηση σιδήρου μεγιστοποιείται.

iStock

Να πάρω συμπλήρωμα σιδήρου;

Ο γιατρός σας θα αποφανθεί αν είναι απαραίτητη η λήψη σιδήρου με τη μορφή κάποιου διατροφικού συμπληρώματος. Ο ίδιος θα υπολογίσει πόσο, πώς και για πόσο καιρό θα το παίρνετε, καθώς κάποια συμπληρώματα περιέχουν πιο απορροφήσιμο σίδηρο από άλλα.

Να θυμάστε πάντως ότι και η υπερβολική πρόσληψη σιδήρου είναι βλαβερή, καθώς όταν γεμίσουν και οι αποθήκες το περίσσευμα σιδήρου «αποθηκεύεται» στα όργανα του σώματος και απειλεί την υγεία τους.

Ευχαριστούμε τη Μαρία Χριστοπούλου, MD Παθολόγο – MSc Κλινική Διατροφή