ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΙΡΑΝ

Η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Ιράν, που έχει ξεσηκώσει παγκόσμιο κίνημα αντιδράσεων μετά τον θάνατο της 22χρονης Mahsa Amini, προκαλεί διεθνή προβληματισμό. Αλλά το Ιράν μιλάει ούτε λίγο ούτε πολύ για σκευωρία της Δύσης εναντίον του...

Το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, διακυβερνητικό σώμα με σκοπό την προώθηση και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλον τον κόσμο, συγκάλεσε την Πέμπτη 24/11 ειδική σύνοδο στη Γενεύη. Είχε προηγηθεί σχετικό επίσημο αίτημα από τη Γερμανία και την Ισλανδία, ώστε να αντιμετωπιστεί «η επιδεινούμενη κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν». Δηλαδή, στη χώρα όπου εδώ και σχεδόν δύο μήνες γίνονται καθημερινά διαδηλώσεις, των οποίων ηγούνται γυναίκες και καταγγέλλουν το παραδοσιακό, αυταρχικό, καθεστώς.

Ο κόσμος βγήκε στους δρόμους μετά τον θάνατο της 22χρονης Mahsa Amini. Ενώ ταξίδευε με την οικογένεια της από την πόλη Σεκίζ στην επαρχία του Κουρδιστάν για την Τεχεράνη, η Amini συνελήφθη από την αστυνομία ηθών για «παραβίαση των ενδυματολογικών κανόνων».

Οι Ιρανές υποχρεούνται να υπακούν στον ενδυματολογικό κώδικα της ισλαμικής θρησκείας, που έχει στο επίκεντρο τη σεμνότητα. Το «έγκλημα» της Amini ήταν πως δεν φορούσε σωστά τη χιτζάμπ και φαίνονταν τα μαλλιά της. Κάτι που είναι παράνομο.

Η αστυνομία είπε στον αδελφό της πως η 22χρονη θα μεταφερόταν στο κέντρο κράτησης για ένα μάθημα σχετικά με τη χιτζάμπ και μια ώρα μετά θα ήταν ελεύθερη. Μια ώρα μετά, η Amini ήταν στο νοσοκομείο, σε κώμα. Κατέληξε στις 16/9. Στην επίσημη ενημέρωσή της, η κλινική αποκάλυψε ότι η γυναίκα ήταν εγκεφαλικά νεκρή όταν διακομίστηκε. Το μήνυμα διεγράφη λίγα λεπτά αργότερα.

Πλακάτ με τη φωτογραφία της Ιρανής Mahsa Amini, σε εκδήλωση διαμαρτυρίας στο Βερολίνο, 28 Σεπτεμβρίου 2022. © Markus Schreiber / AP Photo

Όταν παρέλαβε τη σορό ο αδελφός της, είδε μώλωπες στο κεφάλι και τα πόδια της. Συγκρατούμενες της Amini αποκάλυψαν ότι είχε ξυλοκοπηθεί αγρίως, επειδή αντιστάθηκε στις προσβολές και τις κατάρες των αστυνομικών. Έλεγχος που έγινε στο κρανίο της άτυχης γυναίκας έδειξε ότι υπέστη κάταγμα οστών, αιμορραγία και οίδημα εγκεφάλου. Οι εικόνες της κακοποίησης διέρρευσαν στα social networks.

Λίγη ώρα μετά, άρχισαν οι διαδηλώσεις χιλιάδων Ιρανών κατά του καταπιεστικού θεοκρατικού καθεστώτος. Γυναίκες απαθανατίστηκαν να κόβουν τα μαλλιά τους και να καίνε τις χιτζάμπ – ως ένδειξη περιφρόνησης. Έκτοτε, δεν έχουν σταματήσει οι διαμαρτυρίες, με το καθεστώς να είναι αμείλικτο, παρά τη διεθνή κατακραυγή.

Ο ΟΗΕ στρέφει την προσοχή του στο Ιράν

Για να συγκληθεί η έκτακτη σύνοδος του Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, έπρεπε να υποστηρίξει το αίτημα το 1/3 των 47 μελών του Συμβουλίου δηλαδή τουλάχιστον 16 χώρες. Μέσα σε λίγες ώρες υπέγραψαν το αίτημα 17 έθνη: Αργεντινή, Τσεχική Δημοκρατία, Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ιαπωνία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Νήσοι Μάρσαλ, Μεξικό, Μαυροβούνιο, Κάτω Χώρες, Παραγουάη, Δημοκρατία της Κορέας, Ουκρανία, Ηνωμένο Βασίλειο και Ηνωμένες Πολιτείες. Συνολικά το υποστήριξαν 44.

Ο στόχος του Συμβουλίου ήταν να εισηγηθεί όσα είναι χρήσιμο να γίνουν. Για αρχή, αποφασίστηκε η ενίσχυση του ελέγχου που διενεργεί επί χρόνια ο ειδικός εισηγητής του Συμβουλίου για το Ιράν – που προφανώς δεν έχει τη συνεργασία της κυβέρνησης. Δυτικοί διπλωμάτες υποστήριξαν πως η Τεχεράνη πιέζει ανελλιπώς τη Γενεύη, ώστε να αποφύγει περαιτέρω έλεγχο, κάτι που τέθηκε σε ψήφισμα την Πέμπτη 24/11.

Συγκέντρωση στην Αθήνα, στις 24 Σεπτεμβρίου 2022. Γυναίκες σε όλο τον κόσμο έκοψαν τα μαλλιά τους ως ένδειξη διαμαρτυρίας για τον θάνατο της Amini. © 2022 Yorgos Karahalis / AP Photo

Η πρόταση αναφέρει τη δημιουργία «αποστολής διερεύνησης δεδομένων» για παραβιάσεις δικαιωμάτων «ειδικά όσον αφορά τις γυναίκες και τα παιδιά» που συνδέονται με τις διαδηλώσεις που ξέσπασαν στις 16 Σεπτεμβρίου. Απαιτεί, επίσης, από την Τεχεράνη να συνεργαστεί με τον ειδικό εισηγητή, παρέχοντας την πρόσβαση σε περιοχές εντός του ιρανικού εδάφους. Η ομάδα που ανέλαβε να συντάξει την έκθεση θα την υποβάλει στο Συμβούλιο στα μέσα του 2023.

Πάνω από 400 οι νεκροί στο Ιράν

Κατά την ομιλία του, ο επικεφαλής των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, Volker Turk, κάλεσε τις αρχές του Ιράν να σταματήσουν αμέσως τη χρήση βίας κατά των ειρηνικών διαδηλωτών, να απελευθερώσουν τους συλληφθέντες και να επιβάλουν μορατόριουμ στη θανατική ποινή.

«Ο λαός του Ιράν, από όλα τα κοινωνικά στρώματα, τις εθνικότητες και τις ηλικίες, απαιτεί την αλλαγή», ανέφερε. «Αυτές οι διαμαρτυρίες έχουν τις ρίζες τους σε μακροχρόνιες στερήσεις ελευθεριών, σε νομικές και διαρθρωτικές ανισότητες, στην έλλειψη πρόσβασης σε πληροφορίες και στις διακοπές λειτουργίας του Διαδικτύου. Από τα στοιχεία που καταφέραμε να συγκεντρώσουμε, προκύπτει πως περίπου 14.000 άτομα –συμπεριλαμβανομένων παιδιών–, έχουν συλληφθεί μέχρι στιγμής στο πλαίσιο των διαδηλώσεων. Αυτός είναι τεράστιος αριθμός. Η περιττή και δυσανάλογη χρήση βίας πρέπει να τελειώσει».

Πορεία διαμαρτυρίας στη Ρώμη, 29 Οκτωβρίου 2022. © 2022 Gregorio Borgia / AP Photo

H μη κυβερνητική οργάνωση Iran Human Rights, με έδρα στο Όσλο, είχε ανακοινώσει λίγες ώρες πριν τη σύνοδο πως οι ιρανικές δυνάμεις ασφαλείας έχουν σκοτώσει 72 ανθρώπους, εκ των οποίων 56 σε κουρδικές περιοχές της χώρας, στο πλαίσιο της καταστολής των διαδηλώσεων κατά του καθεστώτος. Από την ημέρα που ο κόσμος –με πρώτες τις γυναίκες– βγήκε στους δρόμους, ο συνολικός αριθμός των νεκρών έχει υπερβεί τους 400.

Οφείλουμε στα θύματα τη διερεύνηση των παραβιάσεων

Αν και το πιθανότερο είναι πως το Ιράν θα αρνηθεί να συνεργαστεί με έρευνα του ΟΗΕ, η διεθνής κοινότητα μπορεί να προβεί σε κινήσεις στήριξης των διαδηλωτών.

«Σήμερα το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ μπορεί να υψώσει τη φωνή του για τα αδιαίρετα δικαιώματα του λαού στο Ιράν», δήλωσε από το βήμα η Γερμανίδα υπουργός Εξωτερικών, Annalena Baerbock. «Σήμερα, τα μέλη του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων μπορούν να τοποθετηθούν ενάντια στην αδικία, τους ξυλοδαρμούς και τους πυροβολισμούς με τους οποίους προσπαθεί το ιρανικό καθεστώς να καταστρέψει την ειρηνική διαμαρτυρία. Τα Ηνωμένα Έθνη ιδρύθηκαν για να προστατεύσουν την κυριαρχία κάθε κράτους, αλλά ένα καθεστώς που χρησιμοποιεί αυτή τη δύναμη για να παραβιάσει τα δικαιώματα του λαού του παραβιάζει τις αξίες των Ηνωμένων Εθνών.

Διαδηλωτές στη Ρώμη. © 2022 Gregorio Borgia / AP Photo

»Για διάστημα μεγαλύτερο των δύο μηνών είμαστε καθημερινά μάρτυρες του τρόπου που οι Ιρανοί πέφτουν θύματα της βίας και της κρατικής τυραννίας. Το Ιράν αρνείται επανειλημμένα την είσοδο των απεσταλμένων του ΟΗΕ στη χώρα. Καλώ τα μέλη του Συμβουλίου να ψηφίσουν υπέρ ψηφίσματος για τη δημιουργία ανεξάρτητου μηχανισμού για τη διερεύνηση των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το οφείλουμε στα θύματα».

Το «δεν έχετε το δικαίωμα» του Ιράν

Για όλα αυτά, η Khadijeh Karimi, απεσταλμένη του Ιράν στη Σύνοδο, είχε να πει ότι οι δυτικές χώρες «δεν έχουν την ηθική αξιοπιστία για να εγκαλέσουν άλλους για τα ανθρώπινα δικαιώματα». Ισχυρίστηκε ότι η Σύνοδος είναι «πολιτική κίνηση της Γερμανίας να διαστρεβλώσει την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Ιράν. Η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν λυπάται βαθιά που το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων γίνεται για άλλη μια φορά, έρμαιο κάποιων αλαζονικών κρατών που ανταγωνίζονται ένα κυρίαρχο κράτος μέλος του ΟΗΕ – το οποίο είναι πλήρως αφοσιωμένο στην υποχρέωσή του να προάγει και να προστατεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα».

Η Karimi χαιρέτησε τις προσπάθειες της κυβέρνησής της να προωθήσει τον ρόλο των γυναικών στον εργασιακό χώρο και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, και κατηγόρησε τις δυτικές χώρες ότι «κλείνουν τα μάτια σε παραβιάσεις δικαιωμάτων σε μέρη όπως η Υεμένη, οι παλαιστινιακές περιοχές ή εναντίον των αυτόχθονων πληθυσμών στον Καναδά, μολονότι αυτό είναι κάτι που έχει αναγνωρίσει η κυβέρνηση της χώρας».

Χαρακτήρισε ως «ατυχές συμβάν» το θάνατο της Amini και διαβεβαίωσε πως «έχουμε λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για να αποκαλυφθεί η αλήθεια». Τέλος, κατηγόρησε τις δυτικές χώρες ότι υποκινούν ταραχές και βία, παρεμβαίνοντας στις εσωτερικές υποθέσεις του Ιράν.

Την ίδια ώρα, οι δολοφονίες αυξάνονται, όπως αυξάνονται και οι συλλήψεις (εκτιμάται πως έχουν ξεπεράσει τις 17.400), με τον ΟΗΕ να εκφράζει την ανησυχία του και για τη μεταχείριση των κρατουμένων. Ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων λένε ότι υπάρχει συνωστισμός στις φυλακές της χώρας και πολλοί κρατούμενοι οδηγούνται προσωρινά σε στρατόπεδα κράτησης, τα οποία διαχειρίζεται το Υπουργείο Πληροφοριών.