10+1 ΕΡΓΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΜΕ ΦΟΝΤΟ ΤΙΣ ΠΥΡΑΜΙΔΕΣ ΤΗΣ ΑΙΓΥΠΤΟΥ

Με φόντο τις πυραμίδες της Αιγύπτου, έντεκα σύγχρονοι καλλιτέχνες δημιουργούν εντυπωσιακά έργα ειδικά για την έκθεση «Forever is Now .02».

Σήμα κατατεθέν, θα έλεγε κανείς, του αρχαίου αιγυπτιακού πολιτισμού, οι πυραμίδες της Γκίζας είναι από τα παλαιότερα σωζόμενα και πιο διάσημα κτίσματα του κόσμου. Έγιναν ιδιαίτερα γνωστές κατά τους ελληνιστικούς χρόνους, όταν η «Μεγάλη Πυραμίδα», αυτή του Χέοπα, κατατάχθηκε από τον Αντίπατρο στα Επτά Θαύματα – και είναι το μόνο από αυτά που συνεχίζει να υφίσταται μέχρι σήμερα.

Αν ο δημοφιλής αυτός τουριστικός προορισμός χρειαζόταν κάτι παραπάνω για να γίνει ακόμη πιο ελκυστικός, το απέκτησε. Αρκεί να εκτιμάς τη σύγχρονη τέχνη και να μπορείς να βρεθείς εκεί μέχρι τις 30 Νοεμβρίου 2022, οπότε ολοκληρώνεται η έκθεση «Forever is Now .02». Την απαρτίζουν 11 έργα ισάριθμων εικαστικών από διάφορες χώρες του κόσμου, τα οποία δημιουργήθηκαν για να παρουσιαστούν εκεί και να «συνομιλήσουν» με το φυσικό περιβάλλον και τα αιώνια μνημεία της περιοχής.

Όπως αναφέρει η επιμελήτρια Nadine Abdel Ghaffar, η έκθεση «προσφέρει μια σύγχρονη πολιτιστική κληρονομιά σε ένα μέρος παγκόσμιας σπουδαιότητας, ένα μέρος όπου η φύση συνιστούσε θεϊκή δύναμη, όπου υπήρξαν θεοί του ήλιου και της βλάστησης, κι όπου τα ζώα θεωρούνταν ιερά. Οι πυραμίδες, χτισμένες έτσι ώστε να είναι σε αρμονία με την ανατολή και τη δύση του ήλιου, υποδεικνύουν έναν κύκλο ζωής, θανάτου και μετενσάρκωσης, και τα μονοπάτια που οδηγούν από τον ένα κόσμο στον άλλο, εκφράζοντας συνδέσεις ανάμεσα στο επίγειο και το ουράνιο».

Για δεύτερη χρονιά στις πυραμίδες

Η διοργάνωση της έκθεσης έγινε από τον πολιτιστικό οργανισμό Art D’Égypte, που από το 2017 παρουσιάζει ετησίως κάτι ανάλογο σε μέρη της Αιγύπτου με ιστορική σημασία (εκτός από το 2020, φυσικά, λόγω κορονοϊού). Η πρώτη «Forever Is Now» στήθηκε πέρυσι στις πυραμίδες της Γκίζας, με μεγάλη επιτυχία. Δέχτηκε περισσότερους από μισό εκατομμύριο επισκέπτες και προβλήθηκε σε 800 τοπικά και διεθνή ΜΜΕ, με τις σχετικές αναρτήσεις στα social media να μετράνε πάνω από ένα δισεκατομμύριο views.

Άποψη του έργου «Portal of Light», του Emilio Ferro. © AFP / Courtesy of Art D’Égypte

Η φετινή διοργάνωση συνέπεσε κάποιες μέρες με τη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (COP27), που πραγματοποιήθηκε στο Σαρμ ελ-Σέιχ της Αιγύπτου και επηρέασε τη θεματική της έκθεσης.

Σε πρώτο πλάνο το έργο «Secrets of Time», του eL Seed, και στο βάθος το «Orb: Under the Same Sun», δημιουργού που υπογράφει ως SpY. © AFP / Courtesy of Art D’Égypte

«Εστιάζοντας στην περιβαλλοντική αειφορία, η έκθεση οραματίζεται ένα μέλλον ριζωμένο στη βαθιά γνώση του παρελθόντος», διευκρινίζει η επιμελήτρια. Όπως εξηγεί, τα έργα θέτουν διάφορα ερωτήματα: Πώς κινούνται οι καλλιτέχνες ανάμεσα στον αρχαίο κόσμο και το τεχνολογικό μας μέλλον, ανάμεσα σε αιώνια μνημεία και απειλούμενα οικοσυστήματα; Πώς μπορούμε να προχωρήσουμε μπροστά χωρίς τη μνήμη των προγονικών διδαχών; Ποια είναι η φύση της σχέσης μας με τη γη, τη στιγμή που όλο και περισσότερο ζούμε σε ψηφιακές πραγματικότητες; Πώς μπορούν οι καλλιτέχνες να γίνουν καταλύτες για αλλαγή; Πώς μπορούμε να επανασχεδιάσουμε το μέλλον;

Έχει ενδιαφέρον τι απάντηση δίνει καθένας από τους 11 δημιουργούς. Και, βέβαια, το θέαμα των έργων με φόντο τις πυραμίδες είναι μοναδικό.

NATALIE CLARK – Spirit of Hathor

Η Άθωρ υπήρξε αιγυπτιακή θεότητα, την οποία οι Έλληνες ταύτιζαν με την Αφροδίτη. Το ιερό της ζώο ήταν η αγελάδα, γι’ αυτό και ήταν σύνηθες οι απεικονίσεις της να έχουν κέρατα.

Η θεά Άθωρ ενέπνευσε την Αμερικανο-Ισπανίδα Natalie Clark, που θέλησε να τιμήσει το πνεύμα της με ένα σύγχρονο γλυπτό. Δυο ζευγάρια «κέρατα» από ατσάλι μπλέκονται και ισορροπούν με κατεύθυνση τον ουρανό, κρατώντας ψηλά έναν μαρμάρινο «ήλιο». Το σύμπλεγμα έχει μια γεωμετρικότητα που σκόπιμα απηχεί τις γραμμές των μεγάλων πυραμίδων.

JWAN YOSEF – Vital Sands

Σουηδο-Αμερικανός με καταβολές από τη Συρία, ο Jwan Josef ανατρέπει στο έργο του τη λογική της αυτοπροσωπογραφίας, δημιουργώντας γλυπτά σαν τα χαρακτηριστικά του προσώπου του που αναδύονται από την άμμο – ή θάβονται από αυτή.

«Είναι ένα έργο που μιλάει για την άνεση και την επικοινωνία με τους ανθρώπους», λέει ο ίδιος, καλώντας τον κόσμο να «διαλογιστεί πάνω στην αυτοφροντίδα, την ανθρωπότητα και τη φύση».

PASCALE MARTHINE TAYOU – Dreams in Giza

«Αυτό το πρότζεκτ είναι ένα εμπνευσμένο ποίημα, από τους στίχους των θεών γιατί... Χθες βράδυ ονειρεύτηκα ότι ήμουν ένα μωρό φαραώ... Ξαπλωμένο σε ένα χρυσό λίκνο σαν αβγό τοποθετημένο στην καρδιά των θησυαρών της Γκίζας». Κάπως έτσι αποδίδει την έμπνευσή του ο Pascale Marthine Tayou, από το Καμερούν.

Είκοσι ατσάλινοι σωλήνες υψώνονται σαν φλάουτα μπηγμένα στην άμμο. Πάνω τους έχουν χρωματιστά ξύλινα αβγά, χαρακτηριστικό στοιχείο της δουλειάς του αλλά και της αρχαίας αιγυπτιακής μυθολογίας. Όταν φυσάει, ο άνεμος που περνά ανάμεσά τους δημιουργεί τη δική του μουσική.

AHMED KARALY – A Pyramid in Other Vocabularies

«Όταν κάτι σε γοητεύει, το βλέπεις παντού», λέει ο Αιγύπτιος Ahmed Karaly. «Η γοητεία που μου ασκούν οι πολιτισμοί της Αιγύπτου με κάνουν να τους βλέπω σαν μια ολότητα, στην οποία ο ένας αντανακλά τον άλλο. Από μια άλλη οπτική γωνία, τους βλέπω απόλυτα αλληλένδετους, όσο και να διαφέρουν οι λεπτομέρειες.

»Αυτό το έργο εκπροσωπεί τον συγκερασμό του αρχαίου Αιγυπτιακού πολιτισμού με τους πολιτισμούς που τον διαδέχθηκαν, σε μια σύγχρονη απεικόνιση που ερμηνεύει ό,τι βλέπω».

eL SEED – Secrets οf Time

Ο Γαλλο-Τυνήσιος eL Seed εμπνέεται από τα λόγια της Ράντουα Ασούρ, διακεκριμένης Αιγύπτιας πεζογράφου, ότι ο χρόνος δεν αποκαλύπτει τα μυστικά του στην ανθρωπότητα .

Όπως λέει, οι Μεγάλες Πυραμίδες της Γκίζας είναι σύμβολο μονομίτητας σε έναν κόσμο όπου οι ζω΄ε΄ς είναι σύντομες, ένα οπτικό σύμβολο εξουσίας σε έναν κόσμο όπου η εξουσία είναι μεταβατική. Και υπενθυμίζει ότι παραμένει μυστήριο το πώς ακριβώς ανοικοδομήθηκαν αυτά τα δυσθεώρητα μνημεία.

EMILIO FERRO – Portal of Light

Ο Ιταλός Emilio Ferro χρησιμοποιεί το φως για να αποδώσει φόρο τιμής σε αρχαίες αιγυπτιακές θεότητες όπως η Ίσις και ο Ρα, αλλά και ως γέφυρα ανάμεσα στον κόσμο των ζωντανών κι εκείνο των νεκρών.

Τη νύχτα, οι επισκέπτες μπορούν να περπατήσουν κάτω από το φωτεινό μονοπάτι του έργου, σαν να επιβαίνουν στη βάρκα του Ρα, όπως αποτυπώνεται σε αρχαίους πάπυρους.

THERESE ANTOINE – Pantheon of Deities

«Στην πεδιάδα της Γκίζας υπάρχει ένας ισχυρός δεσμός ανάμεσα στο ανθρώπινο σώμα και τον χώρο καθαυτό, όπου οι άνθρωποι συνδέονται με τη φύση και τη σύμπαν, και είναι ο χρόνος που συνδέει τα πάντα στο συγκεκριμένο μέρος», λέει η Αιγύπτια Therese Antoine.

Επαναλαμβάνοντας μόλις τρία σχήματα, όσα και οι Μεγάλες Πυραμίδες, η δημιουργός στήνει πέντε στύλους, έναν στο κέντρο και τέσσερις περιμετρικά, σαν πυξίδα. Καθένας τους εκπροσωπεί και μια άλλη θεότητα του Αρχαίου Βασιλείου της Αιγύπτου.

SpY – Orb: Under the Same Sun

Ο Ισπανός SpY αξιοποιεί στο έργο του σχήματα, διαστάσεις και υλικά για να «κλείσει το μάτι» σε διάφορα στοιχεία της αρχαίας αιγυπτιακής παράδοσης: από τη μαθηματική σταθερά π, που ορίζεται ως ο λόγος της περιφέρειας προς τη διάμετρο ενός κύκλου, ενώ «κρύβεται» και στη γεωμετρία των πυραμίδων.

Οι επιφάνειες της σφαίρας του αντανακλούν ανά πάσα στιγμή ό,τι περιβάλλει το έργο, τις πυραμίδες, τον ουρανό, τους ανθρώπους, παραπέμποντας στους κυκλικούς μεταλλικούς καθρέφτες της αρχαίας Αιγύπτου.

MOHAMMAD ALFARAJ – Guardians of the Wind

Για να δημιουργήσει το έργο του, ο Σαουδάραβας Mohammad Alfaraj χρησιμοποίησε κλαδιά από φοίνικες και σωλήνες πλαστικούς ή μεταλλικούς, που μάζεψε από αχρηστευμένες πηγές στην αιγυπτιακή επαρχία.

Το έργο του στέκει σαν απομεινάρι ενός φουτουριστικού μουσικού οργάνου, αλληλεπιδρά με τον αέρα και τους επισκέπτες, και συνιστά ένα σχόλιο για τα ιστορικά αρδευτικά συστήματα αλλά και την παγκόσμια λειψυδρία.

ZEINAB ALHASHEMI – Camoulflage 1.618: The Unfinished Obelisk

Η Zeinab Alhasemi, από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, παντρεύει στον τίτλο του έργου της τις λέξεις «camel» και «camouflage», εμπνευσμένη από την παρουσία που είχαν ανέκαθεν στον τόπο αυτό οι καμήλες και το πώς το χρώμα τους μπλέκει με εκείνο της ερήμου.

Ο ημιτελής οβελίσκος της καλύπτεται μέχρι ένα σημείο από φυσικές τρίχες καμήλας, επιλεγμένες από διαφορετικές ράτσες του ζώου. Όσο για τον αριθμό 1.618, αναφέρεται στη χρυσή τομή (γνωστή επίσης ως χρυσός λόγος ή χρυσός κανόνας), που εκτιμάται ότι έχει καθορίσει τη θέση και τα μεγέθη των πυραμίδων, χωρίς να έχει διευκρινιστεί ποτέ ακριβώς το πώς.

JR: Inside Out Giza

Ο Γάλλος JR συμμετείχε και στην πρώτη έκθεση «Forever Is Now». Αυτή τη φορά, η δημιουργία του δεν συγκαταλέγεται στα έργα τέχνης, αλλά χαρακτηρίζεται ως «παράλληλο πρότζεκτ».

Πρόκειται για ένα photobooth όπου οι επισκέπτες μπορούν να φωτογραφηθούν και να πάρουν το τυπωμένο ένα μεγάλο ασπρόμαυρο πορτρέτο τους. Τα πορτραίτα αυτά μπορούν να επικολληθούν σε ειδικές επιφάνειες που έχουν στηθεί με φόντο τις Μεγάλες Πυραμίδες, συνθέτοντας μια εφήμερη προσωπική δήλωση μπροστά από ένα αιώνιο μνημείο.