ΠΟΣΟ ΚΑΛΟ ΚΑΝΕΙ Η ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ;

Ξέραμε ότι η μεσογειακή διατροφή είναι υγιεινή και νόστιμη. Τώρα μαθαίνουμε ότι είναι και φιλική προς το περιβάλλον. Μήπως τελικά είναι η λύση στα προβλήματα που προκαλούν τα δυτικά μοντέλα διατροφής;

Τι σκέφτεστε όταν αποφασίζετε τι θα μαγειρέψετε; Απαντήστε ειλικρινά, δεν είναι ερώτηση παγίδα! Πόσο εύκολη είναι η συνταγή και πόσο χρόνο απαιτεί; Πόσο κοστίζουν τα υλικά που θα χρειάζεται να προμηθευτείτε; Αν το συγκεκριμένο πιάτο προσφέρει θρεπτικές ουσίες σημαντικές για την υγεία; Αν σας αρέσει; Σπάνια η λίστα με τους παράγοντες που λαμβάνουμε υπόψη περιλαμβάνει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις που μπορεί να έχει π.χ. ένα ταψί γεμιστά ή μια μερίδα παϊδάκια.

Κι όμως, πάνω από το ⅓ των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στον πλανήτη οφείλεται στο παγκόσμιο σύστημα παραγωγής τροφίμων, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature Food. Από τις αλλαγές στη χρήση γης και τη γεωργική παραγωγή, έως τη συσκευασία και τη διαχείριση αποβλήτων, το 2015 οι εκπομπές αυτές υπολογίστηκαν σε 18 δισεκατομμύρια τόνους ισοδυνάμου διοξειδίου του άνθρακα, ποσότητα που αντιστοιχεί στο 34% του συνόλου.

Αν και τα συστήματα παραγωγής τροφίμων μπορούν να προάγουν την ανθρώπινη υγεία και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα, προς το παρόν φαίνεται να απειλούν και τα δύο. Από τη μία, οι ανθυγιεινές διατροφικές επιλογές αυξάνουν τον κίνδυνο νοσηρότητας και θνησιμότητας περισσότερο από ό,τι το μη ασφαλές σεξ και η χρήση αλκοόλ, ναρκωτικών και καπνού συνδυαστικά, σύμφωνα με δημοσίευση στο έγκριτο περιοδικό The Lancet. Από την άλλη, ο σύγχρονος αγροδιατροφικός τομέας ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την υποβάθμιση του περιβάλλοντος (π.χ. απώλεια βιοποικιλότητας, εξάντληση υδάτινων πόρων, ρύπανση, υποβάθμιση της γης, αποψίλωση δασών). Είναι, πλέον, εμφανές ότι χρειάζεται να στραφούμε σε ένα πιο βιώσιμο διατροφικό μοντέλο.

Τη λύση φαίνεται να δίνει η γνωστή μας μεσογειακή διατροφή, αυτή δηλαδή που ακολουθούσαν κατά παράδοση οι άνθρωποι σε Ελλάδα, Κύπρο, Κροατία, Πορτογαλία, Ιταλία, Ισπανία και Μαρόκο. Μια διατροφή που βασίζεται σε καλές πρώτες ύλες, ο οποίες απαιτούν απλή σχετικά επεξεργασία. Δεκάδες έρευνες την έχουν συσχετίσει με χαμηλότερα ποσοστά εμφάνισης χρόνιων νόσων και παχυσαρκίας, ενώ η UNESCO την έχει συμπεριλάβει στη λίστα με τα Άυλα Πολιτιστικά Αγαθά.

iStock

Το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της μεσογειακής διατροφής

Η μεσογειακή διατροφή έχει αναγνωριστεί ως μία από τις πιο υγιεινές δίαιτες στον κόσμο, λόγω της υψηλής κατανάλωσης λαχανικών, φρούτων, οσπρίων και ελαιόλαδου, και της χαμηλής πρόσληψης ζωικών πρωτεϊνών. Είναι, όμως, και βιώσιμη.

Μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Public Health Nutrition, αξιολόγησε την διατροφή περίπου 20.000 Ισπανών, προκειμένου να εκτιμηθούν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της μεσογειακής δίαιτας. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όσο πιο πιστά τηρούσαν οι συμμετέχοντες τις αρχές της συγκεκριμένης διατροφής, τόσο χαμηλότερο ήταν το περιβαλλοντικό κόστος όσον αφορά τη χρήση φυσικών πόρων και εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Πιο συγκεκριμένα, για την παραγωγή τροφίμων για ένα άτομο:

• οι απαιτήσεις σε νερό ήταν 60% χαμηλότερες,
• χρειάστηκε 90% λιγότερη ενέργεια,
• παρήχθησαν 70% λιγότερα αέρια του θερμοκηπίου.

iStock

Πέρα από την προτίμηση φυτικών τροφών έναντι ζωικών, η χρήση ελαιόλαδου στη μεσογειακή κουζίνα ως κύριας πηγής λίπους συμβάλλει στον περιορισμό της χρήσης φοινικέλαιου. «Μεγάλες εκτάσεις τροπικών δασών και άλλων οικοσυστημάτων έχουν εκκαθαριστεί για να δημιουργηθεί χώρος για απέραντες μονοκαλλιέργειες φοινικόδεντρων», αναφέρει χαρακτηριστικά η οργάνωση WWF. «Αυτό έχει οδηγήσει στην καταστροφή σημαντικών βιοτόπων για απειλούμενα είδη, όπως οι ρινόκεροι, οι ελέφαντες και οι τίγρεις. Η καύση δασών για τη δημιουργία επιπλέον χώρου είναι επίσης σημαντική πηγή εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ενώ οι μέθοδοι εντατικής καλλιέργειας έχουν ως αποτέλεσμα τη ρύπανση και διάβρωση του εδάφους και τη μόλυνση των υδάτων».

Η διπλή πυραμίδα της διατροφής

Χρήσιμο εργαλείο για την κατανόηση των επιπτώσεων που έχουν οι διάφορες τροφές στο περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία αποτελεί η λεγόμενη «διπλή πυραμίδα», που ανέπτυξε το ιταλικό Ίδρυμα BCFN.

Barilla Foundation

Η πυραμίδα αυτή δείχνει ότι τα τρόφιμα που βρίσκονται πιο κοντά στην κορυφή της τροφικής πυραμίδας και πρέπει να καταναλώνονται με μέτρο, όπως το βόειο κρέας, είναι αυτά που έχουν τις υψηλότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Από την άλλη, μοντέλα στο πρότυπο της μεσογειακής διατροφής φαίνεται να έχουν χαμηλότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα.