ΤΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΕΧΕΙ ΤΟ «ΜΕΝΩ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΣΕ ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΓΑΜΟ»

Υπάρχουν γάμοι που συντηρούνται παρά τα όποια προβλήματα, βασισμένοι στην εξήγηση «μένω για τα παιδιά». Είναι όμως αυτό για το καλό των παιδιών;

Συχνό αφήγημα, ιδιαίτερα στις προηγούμενες δεκαετίες, είναι ότι το κόστος ενός διαζυγίου είναι μεγαλύτερο σε σχέση με ένα δυσλειτουργικό γάμο, ειδικά για τα παιδιά. Στα παλιότερα χρόνια, το «μένω για τα παιδιά» ήταν ακόμα συχνότερο, καθώς η πεποίθηση αυτή ήταν είναι ευθυγραμμισμένη και με το πυρηνικό μοντέλο οικογένειας: Στην πυρηνική οικογένεια ο βασικός σκοπός της δημιουργίας οικογένειας ήταν τα παιδιά.

Στο πλαίσιο αυτού το μοντέλου, η εκδοχή του διαζυγίου πήγαινε «κόντρα» στην αντίληψη που είχαν δυο σύζυγοι και γονείς για το ποιος είναι ο ρόλος τους και το τι θα έπρεπε να κάνουν. Οι δύο σύζυγοι θεωρούσαν περισσότερο αναμενόμενο και «σωστό» να «κρατήσουν την οικογένεια» ακόμα και αν αυτό σήμαινε να παραμείνουν σε ένα γάμο βιώνοντας το κόστος της συζυγικής ένταξης ή αποξένωσης.

Το σκηνικό σήμερα έχει αλλάξει σημαντικά. Η έρευνα δείχνει ότι στα σημερινά ζευγάρια η έμφαση είναι περισσότερο στη ζευγαρική σχέση και στην επικοινωνία, και τα παιδιά δεν είναι πια ο βασικός λόγος που ένα ζευγάρι αποφασίζει να είναι μαζί. Παράλληλα, το ποσοστό των γάμων που οδηγούνται σε διαζύγιο αυξάνεται σημαντικά. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν το διαζύγιο ως μια επιλογή τους, όταν δεν παίρνουν ικανοποίηση και συναισθηματική κάλυψη μέσα στον γάμο τους.

Γιατί, λοιπόν, στην θεραπευτική διαδικασία ακούμε ακόμα τόσο συχνά ανθρώπους που βουλιάζουν κάτω από το βάρος μιας οικογενειακής δυσλειτουργίας να επιλέγουν το «μένω για τα παιδιά»; Ποιες είναι οι οικογενειακές δυναμικές που μπορεί να βρίσκονται πίσω από αυτή την σκέψη; Είναι πράγματι «σοφή» επιλογή να παραμένει κανείς σε έναν δυσλειτουργικό γάμο; Ποιες είναι οι επιπτώσεις ενός διαζυγίου στα παιδιά και, από την άλλη, ποιες είναι οι επιπτώσεις ενός τοξικού οικογενειακού κλίματος;

«Μένω για τα παιδιά»: Τι δείχνει η έρευνα

Η έρευνα δεν αφήνει αμφιβολίες: Η συμπεριφορά και οι ακαδημαϊκές επιδόσεις τείνουν να είναι πολύ καλύτερες για τους εφήβους που ζούνε μαζί με και με τους δύο βιολογικούς γονείς τους.

Ταυτόχρονα, όμως, η έρευνα δείχνει ότι όταν υπάρχουν συχνές και έντονες γονεϊκές συγκρούσεις, οι νεαροί ενήλικες έχουν πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες να καταναλώσουν αλκοόλ από τους υπόλοιπους εφήβους. Επίσης, φαίνεται ότι καπνίζουν συχνότερα, έχουν χαμηλότερους βαθμούς στο σχολείο και έχουν ένα παρόμοιο προφίλ με εκείνους που δεν μένουν και με τους δύο βιολογικούς τους γονείς.

iStock

Σύμφωνα με την Kelly Musick, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Cornell, υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στην έκθεση στη γονεϊκή σύγκρουση στην εφηβεία και:

• την αυξημένη πιθανότητα χρήση ουσιών,
• την πρώιμη έναρξης της σεξουαλικής ζωής,
• χαμηλότερες ακαδημαϊκές επιδόσεις.

Η ερευνήτρια συμπεραίνει ότι η διατήρηση της οικογένειας ακόμα και σε περιπτώσεις έντονης σύγκρουσης δεν επιφέρει πλεονεκτήματα για την ψυχοσυναισθηματική υγεία των παιδιών.

Το παιδί «εν μέσω πυρών»

Η κλινική εμπειρία φαίνεται να επιβεβαιώνει τα ευρήματα. Το βίωμα της διαρκούς έντασης μεταξύ των γονιών υπονομεύει σοβαρά το αίσθημα ασφάλειας ενός παιδιού. Το παιδί που ζει μέσα στο «πεδίο της μάχης»:

• Συχνά εγκαταλείπει τις δικές του ανάγκες, γιατί αισθάνεται ότι είναι προτεραιότητα να αφουγκραστεί την επόμενη πιθανή έκρηξη.
• Θέλει να σιγουρευτεί ότι δεν θα προκαλέσει μεγαλύτερο πρόβλημα αν εκφράσει τις ανάγκες του και τείνει να στηρίξει τον γονιό που νιώθει πιο αδύναμο.
• Βρίσκεται διαρκώς στο μέσο του οικογενειακού κυκλώνα αναγκαζόμενο να σκεφτεί, να πάρει θέση, να προσέξει και σε καμιά περίπτωση να μη θεωρεί την ασφάλεια δεδομένη.

Δεν είναι μόνο η περίπτωση της έντασης που σηματοδοτεί τη μειωμένη λειτουργικότητα της συζυγικής σχέσης. Πολλές φορές η συζυγική αποξένωση με τη μορφή της περιορισμένης επικοινωνίας ή τη μη έκφραση του συναισθήματος μπορεί να έχει εξίσου σημαντικές επιπτώσεις . Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε ένα ψυχροπολεμικό κλίμα διδάσκονται πως η σιωπή, η ψυχρότητα, η παθητικο-επιθετική συμπεριφορά και η αποφυγή είναι ο «τρόπος» με τον οποίο η οικογένεια μένει μαζί. Ο διάλογος, η ανοιχτή επικοινωνία ή εποικοδομητική σύγκρουση απειλούν την οικογενειακή συνοχή. Με αυτά τα θολά μηνύματα, τα παιδιά πασχίζουν να αποκωδικοποιήσουν τις δικές τους κοντινές σχέσεις στην ενήλικη ζωή, με αποτέλεσμα να ματαιώνονται διαρκώς.

iStock

Γονεϊκό αδιέξοδο ή γονεϊκή επιλογή;

Είναι, λοιπόν, μονόδρομός το να «μένω για τα παιδιά»; Σίγουρα όχι. Η έρευνα δείχνει ότι η καθαρή επικοινωνία και το αίσθημα ασφάλειας, το μη υπερβολικά εκφρασμένο συναίσθημα και οι ξεκάθαροι ρόλοι θα πρέπει να είναι στη σκέψη του κάθε γονιού. Εδώ σημαντικό ρόλο παίζει η σαφήνεια, το να μπορεί ένα παιδί να έχει μια όσο το δυνατόν καθαρή εικόνα τους πώς διαμορφώνονται οι ρόλοι και τα όρια (ποιος κάνει τι, είναι ή δεν είναι ζευγάρι ο γονείς, ποιος μένει που, τι θεωρείται μακριά ή κοντά).

Σαφώς είναι πιο περίπλοκο από ό,τι ακούγεται. Ο λόγος είναι ότι ένας γονιός είναι ταυτόχρονα και σύντροφος, και καλύτερα να επεξεργαστεί τα δικά του μπερδεμένα συναισθήματα μέσα στη συντροφική σχέση. Πολλές φορές, για έναν σύντροφο είναι δύσκολο να κάνει τη διάκριση:

• Ανησυχώ για τα παιδιά μου ή δυσκολεύομαι να δεχθώ έναν χωρισμό; Ή μήπως όλα αυτά μαζί;
• Είμαι εγωιστής να σκέφτομαι τις δικές μου ανάγκες; Τι μου φταίνε τα παιδιά;
• Να δω πραγματικά τι χρειάζομαι; Ή να κάνω αυτό μου έμαθα ότι σημαίνει γονιός;

Η ψυχοθεραπεία σε αναζήτηση διεξόδου

Η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει; Σίγουρα μπορεί να διευκολύνει κάποιον να δει ποιες είναι πραγματικές του ανάγκες και πώς οι ανάγκες αυτές καλύπτονται μέσα από την συντροφική σχέση. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να αποτελέσει τον χώρο για να αφουγκραστεί και να κατανοήσει κανείς τις διαφορετικές «φωνές» που κουβαλάει, τόσο ως γονιός όσο και ως σύντροφος. Να δει ποιες «αποσκευές» του παρελθόντος, ποια δικά του γονεϊκά και συντροφικά πρότυπα επηρεάζουν το πώς λειτουργεί μέσα στην οικογένεια.

Το θέμα εξάλλου στην ψυχοθεραπεία δεν είναι μόνο οι απαντήσεις, αλλά κυρίως οι ερωτήσεις. Ίσως, λοιπόν, απέναντι στο ερώτημα «φεύγω ή μένω για τα παιδιά;» ένα πιο βοηθητικό ερώτημα είναι: Πώς θα είμαι καλύτερα εγώ με εμένα, ώστε να μπορώ να είμαι ένας επαρκής γονιός για τα παιδιά μου; Κάνοντας τα κατάλληλα ερωτήματα μπορεί κανείς να προχωρήσει αυξάνοντας τις επιλογές του χωρίς την ψευδαίσθηση του αδιεξόδου.

Η Βασιλική Ντούμου, MSc, είναι Ψυχολόγος - Συστημική Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια.