ΤΟ ΝΟΜΠΕΛ ΕΙΡΗΝΗΣ 2022 ΚΑΤΑΔΙΚΑΖΕΙ ΤΗ ΡΩΣΙΚΗ ΑΠΟΛΥΤΑΡΧΙΑ

Το Νόμπελ Ειρήνης 2022 απονέμεται σε ακτιβιστές από τη Λευκορωσία, τη Ρωσία και την Ουκρανία, που υπερασπίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης 2022 είχε ξεκάθαρα πολιτική συνιστώσα και αντιπολεμικό αέρα, καθώς δόθηκε σε έναν Λευκορώσο ακτιβιστή που φυλακίστηκε από τον βασικό σύμμαχο του Πούτιν, μια ρωσική ανθρωπιστική οργάνωση που ο Πούτιν προσπαθεί να κλείσει και μια ουκρανική ομάδα που καταγράφει τα ρωσικά εγκλήματα πολέμου.

«Οι βραβευθέντες εκπροσωπούν την κοινωνία των πολιτών στις χώρες καταγωγής τους. Έχουν υπερασπιστεί για πολλά χρόνια το δικαίωμα της άσκησης κριτικής στην εξουσία και τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών. Έχουν κάνει εξαιρετική προσπάθεια για να καταγράψουν εγκλήματα πολέμου, παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και περιστατικά κατάχρησης εξουσίας. Υπογραμμίζουν τη σημασία της κοινωνίας των πολιτών για την ειρήνη και τη δημοκρατία», αναφέρει σε ανακοίνωσή της η επιτροπή.

«Θέλαμε να αναδείξουμε την αξία θαρραλέων ανθρώπων, που επηρεάζουν τις εξελίξεις με τέτοιο τρόπο, ώστε να εμποδίσουν μελλοντικά ανάλογες φρικαλεότητες, ενώ παράλληλα αποτελούν τον πιο αποτελεσματικό τρόπο για να οδηγηθούμε στη λήξη του πολέμου».

Νόμπελ Ειρήνης διά τρία

– Αλές Μπιαλιάτσκι (Ales Bialiatski)

Είναι ένας από τους εμπνευστές του δημοκρατικού κινήματος που εμφανίστηκε στη Λευκορωσία στα μέσα της δεκαετίας του 1980 και έχει αφιερώσει τη ζωή του στην προώθηση της δημοκρατίας και της ειρηνικής ανάπτυξης στη χώρα του. Το 1996, ίδρυσε την οργάνωση Viasna (Άνοιξη) ως απάντηση στις συνταγματικές τροποποιήσεις που έδωσαν στον Αλεξάντερ Λουκασένκο δικτατορικές εξουσίες. Η Viasna παρέχει υποστήριξη σε φυλακισμένους διαδηλωτές και τις οικογένειές τους και έχει εξελιχθεί σε οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων που καταγράφει και αντιδρά στα βασανιστήρια πολιτικών κρατουμένων. Ο Αλές Μπιαλιάτσκι φυλακίστηκε από το 2011 έως το 2014, ενώ συνελήφθη ξανά το 2020, έπειτα από διαδηλώσεις. Κρατείται ακόμη χωρίς δίκη. Είναι το τέταρτο άτομο στο οποίο απονεμήθηκε Νόμπελ Ειρήνης ενώ είναι φυλακισμένο. Η πρόεδρος της επιτροπής, Berit Reiss-Andersen, ανέφερε σε συνέντευξή της ότι ήρθε σε επαφή με τις αρμόδιες αρχές, ζητώντας την απελευθέρωσή του για να παραλάβει το βραβείο του αυτοπροσώπως στο Όσλο, κάτι μάλλον αμφίβολο να γίνει.

Ill. Niklas Elmehed © Nobel Prize Outreach

– Memorial

Η Memorial είναι μια οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων που ιδρύθηκε το 1987 στην τότε Σοβιετική Ένωση, από ακτιβιστές που ήθελαν να διασφαλίσουν ότι τα θύματα του καταπιεστικού κομμουνιστικού καθεστώτος δεν θα ξεχαστούν ποτέ, με τη δημοσιοποίηση –μεταξύ άλλων– μυστικών εγγράφων και ιστοριών ανθρώπων που στάλθηκαν στα Γκουλάγκ (στρατόπεδα συγκέντρωσης) του Στάλιν. Ένα από τα ιδρυτικά μέλη της είναι ο Αντρέι Ζαχάρωφ, φυσικός και βραβευμένος με Νόμπελ Ειρήνης. Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, η Memorial έγινε η μεγαλύτερη οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Ρωσία. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, το Κρεμλίνο επιδιώκει τη δίωξη και τη φυλάκιση μελών της, όπως επίσης το κλείσιμο των γραφείων της στη Μόσχα.

Ill. Niklas Elmehed © Nobel Prize Outreach

– Κέντρο Πολιτικών Ελευθεριών

Το Center for Civil Liberties ιδρύθηκε στο Κίεβο το 2007, με σκοπό την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας στην Ουκρανία. Μετά την εισβολή της Ρωσίας, τον Φεβρουάριο του 2022, έχει προχωρήσει στον εντοπισμό και την καταγραφή των ρωσικών εγκλημάτων πολέμου κατά του ουκρανικού άμαχου πληθυσμού. Αυτές οι προσπάθειες θα έχουν ιδιαίτερα βαρύνουσα σημασία, εάν το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο κατηγορήσει τη Ρωσία για εγκλήματα πολέμου, εξηγεί ο καθηγητής Πληροφοριών και Εθνικής Ασφάλειας του Πανεπιστήμιο του Χαλ, Robert M. Dover.

Ill. Niklas Elmehed © Nobel Prize Outreach

Τα αμφιλεγόμενα Νόμπελ Ειρήνης

Όπως αναφέρει στη διαθήκη του ο Άλφρεντ Νομπέλ, το βραβείο για την ειρήνη θα απονέμεται στο πρόσωπο (ή στα πρόσωπα) που «έχει κάνει τα περισσότερα ή το καλύτερο για την προώθηση της συναδέλφωσης μεταξύ των εθνών, την κατάργηση ή τη μείωση των μόνιμων στρατών και την ίδρυση και προώθηση συνεδρίων ειρήνης».

Το Νόμπελ Ειρήνης έχει απονεμηθεί 103 φορές σε 140 νομπελίστες μεταξύ 1901 και 2022, 110 άτομα και 30 οργανισμούς. Ωστόσο, η ιστορία του έχει προκαλέσει και αρνητικές αντιδράσεις. «Ειδικότερα, τα βραβεία στον Πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα, το 2009, εν μέσω δολοφονιών από αμερικανικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη χωρίς την απαιτούμενη άδεια, στον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Χένρι Κίσσιγκερ και στον Βιετναμέζο πολιτικό Λε Ντουκ Θο, το 1973, για τη διαπραγμάτευση της ειρήνης στην Καμπότζη, όταν η σύγκρουση στο Βιετνάμ ήταν ακόμη σε εξέλιξη, έχουν προκαλέσει κριτική. Η νικήτρια του 1991, Αούνγκ Σαν Σου Κι, που τιμήθηκε για τον μη βίαιο αγώνα της για τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα στη Μιανμάρ, κλήθηκε αργότερα να υπερασπιστεί τη χώρα της ενάντια σε κατηγορίες για γενοκτονία», έχει πει σε συνέντευξή της η Berit Reiss-Andersen.

© The Norwegian Nobel Institute 2009 Ken Opprann

Ο πρωθυπουργός της Αιθιοπίας Άμπι Αχμέτ Αλί, που τιμήθηκε για τις προσπάθειές του να πετύχει την ειρήνη και τη διεθνή συνεργασία, και ειδικότερα για την πρωτοβουλία του να επιλύσει τη συνοριακή σύγκρουση με τη γειτονική Ερυθραία, είναι στη λίστα των αμφιλεγόμενων βραβείων. «Όταν δώσαμε το βραβείο, ο Αλί είχε ήδη κάνει δραστικές αλλαγές προς την κατεύθυνση της δημοκρατίας. Είχε απελευθερώσει πολιτικούς κρατούμενους και ήταν η νέα ελπίδα μετά από ένα αυταρχικό καθεστώς. Υπάρχει ένα ρίσκο στο συγκεκριμένο βραβείο: δεν μπορούμε να ελέγξουμε τι θα κάνουν μελλοντικά οι δέκτες του. Απονέμουμε το βραβείο με βάση την κατάσταση εκείνη τη στιγμή», σχολιάζει η πρόεδρος της επιτροπής.