ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ;

Η απάντηση στο ερώτημα δεν είναι τόσο απλή όσο φανταζόμαστε και οι λέξεις «ψυχική υγεία» κρύβουν περισσότερα από αυτά που τους αποδίδουμε.

Η απάντηση στο ερώτημα δεν μπορεί να είναι μονολεκτική και συνολική. Κάθε άτομο έχει τη δική του ιστορία και το δικό του μοναδικό τρόπο να αντιλαμβάνεται τον εαυτό του και την προσωπική του ευεξία. Υπό το πρίσμα αυτό, θα μπορούσαμε να πούμε ότι όλοι είμαστε εν δυνάμει ψυχικά υγιείς ή ψυχικά ασθενείς. Θέματα που αφορούν την ψυχική υγεία έχουμε όλοι ανεξαιρέτως. Το ζήτημα έγκειται στην ικανότητά μας, αλλά και στην βοήθεια που έχουμε για να τα διαχειριστούμε και να βελτιώσουμε την ψυχική μας ευεξία.

Στην προσπάθεια να απαντηθεί το ερώτημα είναι απαραίτητο να μιλήσουμε για την ψυχική υγεία και για το τι ακριβώς σημαίνει, δεδομένου ότι ακόμη και μεταξύ των ειδικών επικρατεί μια σύγχυση.

Τι σημαίνει «ψυχική υγεία»;

Αφορά στη συναισθηματική, ψυχική και κοινωνική ευεξία και υπό αυτήν την έννοια επιδρά στον τρόπο που σκεφτόμαστε, νιώθουμε και δρούμε. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, πρόκειται για την ψυχική ευεξία που μας βοηθά να διαχειριστούμε τους αγχογόνους παράγοντες της ζωής, να αντιληφθούμε τις ικανότητές μας, να εκπαιδευτούμε και να εργαστούμε αποτελεσματικά και να συνεισφέρουμε στην κοινότητα. Αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της συνολικής μας υγείας και καθορίζει σε σημαντικό βαθμό την ατομική και συλλογική ικανότητα να λαμβάνουμε αποφάσεις, να δημιουργούμε σχέσεις και να διαμορφώνουμε τον κόσμο στον οποίο ζούμε. Ταυτόχρονα, αποτελεί όπως και η σωματική υγεία, θεμελιώδες ατομικό δικαίωμα και είναι απαραίτητη και καθοριστική για την ατομική, κοινοτική και κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη.

Περιλαμβάνει τη συναισθηματική ευημερία (όπως είναι η αντιλαμβανόμενη ικανοποίηση από τη ζωή, η χαρά, η ευτυχία), την ψυχική ευημερία (όπως η αισιοδοξία και η αυτοπεποίθηση) και την κοινωνική ευημερία (όπως η κοινωνική αποδοχή και η αίσθηση του ανήκειν).

Υπό αυτήν την έννοια, μπορεί κανείς να αντιληφθεί τον βαθιά υποκειμενικό χαρακτήρα της, εφόσον επηρεάζεται κατά πολύ, τόσο από τα ιδιοσυγκρασιακά γνωρίσματα όσο και από τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες.

Χριστίνα Αβδίκου

Δεν είναι το αντίθετο της ψυχικής ασθένειας

Η ψυχική υγεία δεν είναι το αντίθετο της ψυχικής ασθένειας ούτε είναι απλά η έλλειψη κάποιας ψυχικής διαταραχής.

Δεν είναι μια μονόδρομη στατική κατάσταση βάσει της οποίας μπορούμε να ορίσουμε κάποιον με απόλυτο τρόπο ως ψυχικά υγιή ή ψυχικά άρρωστο. Υπάρχει ως ένα σύνθετο συνεχές με εμπειρίες που κυμαίνονται από μια ιδανική κατάσταση ευημερίας σε πιο επιβαρυμένες καταστάσεις ψυχικού πόνου. Είναι απαραίτητο να μην συγχέουμε την ψυχική υγεία με την απόλυτη ευδαιμονία και τη διαρκή θετική διάθεση και άριστη λειτουργικότητα, δεδομένου ότι κάτι τέτοιο είναι σχεδόν ουτοπικό.

Παράλληλα, είναι πολύ σημαντικό να σημειωθεί ότι τα προβλήματα ψυχικής υγείας εμφανίζονται και βιώνονται με διαφορετικό τρόπο από άτομο σε άτομο, με διαφορετικό βαθμό δυσκολίας και δυσφορίας και διαφορετική κοινωνική και κλινική έκβαση.

Η ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΑΝΤΙΘΕΤΟ ΤΗΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΑΣΘΕΝΕΙΑΣ, ΟΥΤΕ ΕΙΝΑΙ ΑΠΛΑ Η ΕΛΛΕΙΨΗ ΚΑΠΟΙΑΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗΣ.

Αλληλεπίδραση παραγόντων

Προσπαθώντας κανείς να ορίσει ποια είναι τα κλειδιά για τη βέλτιστη ψυχική υγεία ανακαλύπτει ότι η ψυχική υγεία καθορίζεται από μια σύνθετη αλληλεπίδραση ατομικών, κοινωνικών, κοινοτικών και περιβαλλοντικών παραγόντων.

Σε αυτήν τη φάση, με έναν πόλεμο εν εξελίξει και μια πανδημία σε αποδρομή μεν αλλά παρούσα δε, όλοι μας μπορούμε να αναγνωρίσουμε τις σημαντικές επιπτώσεις στην ψυχική μας υγείας, όπως αύξηση φαινομένων βίας (ενδοοικογενειακής, κοινωνικής), αυξημένο άγχος και ευερεθιστότητα, δυσκολίες προσαρμογής.

Πέρα από την ψυχική επιβάρυνση λόγω της ίδιας της πανδημίας ή του πολέμου, είναι ορατές και οι ψυχολογικές συνέπειες των κοινωνικοοικονομικών αλλαγών που συντελούνται. Για παράδειγμα, η αύξηση της φτώχειας ως συνέπεια της πανδημίας και του πολέμου, θεωρείται άρρηκτα συνδεδεμένη με την εμφάνιση προβλημάτων ψυχικής υγείας, αύξηση του άγχους και της αϋπνίας, καταθλιπτικές σκέψεις, ευερεθιστότητα που μπορεί μεν να μην συγκροτούν από άποψη διαγνωστικών κριτηρίων ψυχική διαταραχή, αλλά υποσκάπτουν την ψυχική μας ευεξία.

Η λεπτή κόκκινη γραμμή

Συχνά αναρωτιόμαστε ποια είναι αυτή η λεπτή τελικά κόκκινη γραμμή που χωρίζει την ψυχική υγεία από την ψυχική ασθένεια. Η δεύτερη αποτελεί ένα μέρος του συνεχούς της ψυχικής υγείας, στο οποίο πια συναντάμε έντονο ψυχικό πόνο, δυσκολία και δυσφορία.

Ως ψυχική διαταραχή, βάσει των διαγνωστικών κριτηρίων, ορίζεται ένα σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από σημαντική διατάραξη της σκέψης, του συναισθήματος ή της συμπεριφοράς που αντανακλά μια δυσλειτουργία σε ψυχολογικές, βιολογικές ή αναπτυξιακές διαδικασίες. Οι διαταραχές συνδέονται με δυσφορία ή έκπτωση στην προσωπική, οικογενειακή, κοινωνική, εκπαιδευτική, επαγγελματική ζωή του ατόμου.

Σε ό,τι αφορά τις ψυχικές διαταραχές, η επίδραση της πανδημίας παρουσιάζεται σοκαριστική. Τα επιδημιολογικά δεδομένα από τον Π.Ο.Υ. δείχνουν μια δραματική αύξηση στις ψυχικές διαταραχές παγκοσμίως της τάξεως του 28% για την κατάθλιψη και 26% για τις αγχώδεις διαταραχές. Οι χώρες που χτυπήθηκαν περισσότερο εμφανίζουν και τις μεγαλύτερες αυξήσεις, ενώ φαίνεται ότι υπάρχει παγκοσμίως μεγαλύτερη επιβάρυνση στις γυναίκες και στα παιδιά.

Ένα άλλο πολύ σημαντικό και ανησυχητικό στοιχείο αφορά στις αυτοκτονίες, οι οποίες ευθύνονται για τον 1 στους 100 θανάτους παγκοσμίως.

Χριστίνα Αβδίκου

Επενδύοντας στην ψυχική υγεία

Η επένδυση στην ψυχική υγεία ως εκ τούτου είναι πιο αναγκαία και επείγουσα από ποτέ. Μέσω της επένδυσης στην προαγωγή της, μπορούμε να μειώσουμε τον ψυχικό πόνο και να αναβαθμίσουμε τη δημόσια υγεία. Απαιτούνται αλλαγές σε όλα τα επίπεδα, με στόχο την αύξηση της ενημέρωσης για τα θέματα ψυχικής υγείας, την εξασφάλιση της πρόσβασης όλων σε σχετικές υπηρεσίες, την καταπολέμηση του στίγματος και τη διαχείριση της κοινωνικοοικονομικής πραγματικότητας που διαμορφώνει την ψυχική υγεία του εκάστοτε ατόμου.

Η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας αποτελεί μια υπενθύμιση ότι η ψυχική υγεία μάς αφορά όλους, ανεξάρτητα από το αν αντιμετωπίζουμε αυτή τη στιγμή κάποιο θέμα.

Ο Γιώργος Τζεφεράκος είναι ψυχίατρος και η Σοφία Κουτελού είναι ψυχολόγος.