ΕΠΟΧΙΚΕΣ ΙΩΣΕΙΣ: ΓΙΑΤΙ ΦΕΤΟΣ ΕΙΜΑΣΤΕ ΠΙΟ ΑΝΟΧΥΡΩΤΟΙ

Μετά από σχεδόν δύο χρόνια εγκλεισμού, οι εποχικές ιώσεις επέστρεψαν δυναμικά. Πόσο σχετίζεται αυτό με το αποστειρωμένο περιβάλλον; Τι είναι το Σύνδρομο Βρεφικής Άμυνας και πώς μπορούμε να ισχυροποιήσουμε το ανοσοποιητικό μικρών και μεγάλων; 

Στο σχολείο θα έπρεπε να διδάσκεται ένα μάθημα με τίτλο «Συνέπειες». Οι μαθητές να σκέφτονται μεθοδικά και να αναλύουν τις συνέπειες μιας πράξης –ή μιας μη πράξης– σε διάφορα επίπεδα: προσωπικό, ψυχολογικό, κοινωνικό, πολιτικό, οικονομικό, οικολογικό. Κάνω κάτι, παίρνω μια απόφαση, παραλείπω κάτι: Tι συνέπειες, αποτελέσματα, μπορεί να έχει αυτό σε μένα, στους γύρω μου, στην κοινωνία, στη Γη;

Πάσχουμε συνολικά ως κοινωνία από έλλειψη τέτοιας βαθιάς σκέψης. Ζούμε όλοι στο άμεσο, στο επιφανειακό, στο φαντασμαγορικό των δελτίων ειδήσεων και των social media. Η σκέψη των πολλών αλλά και των ιθυνόντων ακόμα δεν ξεφεύγει από τη νηπιακή κατάσταση. Όπως ένα νήπιο ζει στο τώρα και δεν κατανοεί εύκολα συνέπειες πράξεων, έτσι και εμείς κινούμαστε με αποσπασματικά μέτρα, κινήσεις εντυπωσιασμού, πυροσβεστική καταστολή και «αύριο θα δούμε». Αλλά, τι εκπαίδευση να ζητήσει κανείς, όταν τομείς όπως η Κοινωνιολογία εξοστρακίζονται, όταν η Φιλοσοφία, οι Τέχνες και η Λογική υπάρχουν στο τέλος του Λυκείου ως ώρα χαβαλέ;

Γιατί τα γράφω αυτά; Γιατί παρόμοια έχουμε κινηθεί και στο πολύπλοκο, πολλαπλών επιπτώσεων και προεκτάσεων, θέμα της πανδημίας Covid-19.

Με την αρχή του φθινοπώρου, εμφανίστηκαν και πάλι οι συνηθισμένες ιώσεις. Στα περισσότερα σπίτια την ίωση έφερε κάποιο μικρό παιδί, και τελικά κόλλησαν και αρρώστησαν όλοι – ή, έστω, οι περισσότεροι.

Τα συμπτώματα είναι επίμονα σε μικρά και μεγάλα παιδιά, αρκετές φορές και σε ενήλικες: Πυρετός, καταρροή και βήχας διαρκούν πολλές μέρες. Ιδιαίτερα στα παιδιά των παιδικών σταθμών, που δεν φορούν μάσκα. Τι έχει συμβεί;

ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΣΧΕΔΟΝ 2 ΧΡΟΝΙΑ ΕΓΚΛΕΙΣΜΟΥ Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΠΑΝΩ-ΚΑΤΩ ΣΕ ΜΙΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΑΡΘΕΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ.

Γιατί εμφανίστηκαν πάλι οι ιώσεις

Η συνεύρεση έφερε πάλι πίσω τους ιούς της εποχής, που με την καραντίνα δεν είχαν εμφανιστεί: ρινοϊοί, αδενοϊοί, RSV και, όπως αναμένεται, η γρίπη κάνουν ξανά την εμφάνισή τους. Οι προβλέψεις των επιστημονικών μελετών υπολογίζουν έξαρση σε όλες αυτές τις ιώσεις τη φετινή σεζόν. Αναφέρουν ότι μπορεί να παρουσιαστούν αρκετές βρογχίτιδες, αλλά και η γρίπη, αν δεν υπάρξει ισχυρό τείχος ανοσίας με το εμβόλιο. Φταίει το αποστειρωμένο περιβάλλον στο οποίο ζούσαμε σχεδόν δύο χρόνια;

Σε μεγάλο βαθμό, ναι. Στην προσπάθειά μας να μην κολλήσουμε μαζικά τον νέο κορονοϊό, μειώσαμε τα τείχη ανοσίας που είχαμε, ενήλικες και παιδιά, για δεκάδες άλλους ιούς. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το αποστειρωμένο περιβάλλον μέσα στο οποίο ζήσαμε ευθύνεται για τη δριμύτητα των ιώσεων, αλλά και για τη συχνότητά τους. Εξαιτίας του, οι άμυνές μας μειώθηκαν. Το ανοσοποιητικό μας σύστημα «ξέχασε» και «ξέμαθε». Κατά κάποιον τρόπο, μοιάζει με το αμυντικό σύστημα ενός βρέφους.

istock

Τι σημαίνει Σύνδρομο Βρεφικής Άμυνας

Μετά από σχεδόν δύο χρόνια εγκλεισμού, ο πληθυσμός βρίσκεται πάνω-κάτω σε μια κατάσταση παρθένου οργανισμού. Καθώς διακόπηκε η έκθεσή μας σε παθογόνους μικροοργανισμούς, έπαυσαν και οι ανοσολογικές απαντήσεις του οργανισμού μας. Τώρα που βγήκαμε ξανά έξω, η κατάστασή μας θυμίζει ως έναν βαθμό το βρέφος που ανοίγεται στον κόσμο. Ή ένα μικρό παιδί που πηγαίνει για πρώτη φορά στον παιδικό σταθμό.

Τα μικρά παιδιά που πηγαίνουν για πρώτη φορά στον παιδικό σταθμό περνάνε τους πρώτους 6 μήνες με τον έναν πυρετό να διαδέχεται τον άλλον, ενώ η καταρροή και ο βήχας είναι σχεδόν μόνιμα. Γιατί συμβαίνει αυτό; Ένας παρθένος οργανισμός, που ζει με τους ίδιους ανθρώπους σε ένα σπίτι, με ελάχιστη έκθεση σε παθογόνα, όταν πηγαίνει σχολείο βομβαρδίζεται από διαφορετικούς ιούς. Αρρωσταίνει λοιπόν συνέχεια.

Υπό φυσιολογικές συνθήκες, οι γονείς αυτού του παιδιού μπορεί και να μην κολλούσαν την ίωση. Ή να ένιωθαν μια μικρή αδιαθεσία. Επειδή θα είχαν αντισώματα από πολλαπλές εκθέσεις σε ιώσεις στο παρελθόν. Τα μεγαλύτερα αδέλφια θα περνούσαν την ίωση στο πόδι, με ελαφριά συμπτώματα, καθώς θα είχαν ανοσολογική μνήμη, αν και μικρότερη από των ενηλίκων.

Τώρα όμως η ευαισθησία στις ιώσεις, τόσο των ενηλίκων όσο και των μεγαλύτερων παιδιών, μοιάζει να είναι απόρροια –σε κάποιον βαθμό τουλάχιστον– της παρατεταμένης απομόνωσής μας.

Γιατί μειώθηκαν οι άμυνές μας

Πρώτον, διότι σταματήσαμε να εκτιθέμεθα σε παθογόνα. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, μείναμε έγκλειστοι, χωρίς επαφές με κόσμο –και συνεπώς με βλαβερούς μικροοργανισμούς–, και έτσι φέραμε τον οργανισμό μας σε μια κατάσταση μικρού παιδιού.

Δεύτερον, επειδή οι συνθήκες της καραντίνας στη χώρα μας ήταν πολύ ακραίες. Η χώρα μας ήταν στις πρώτες θέσεις σε όλον τον κόσμο σε ένταση και διάρκεια απομόνωσης και καραντίνας. Τα μέτρα απαγόρευαν τη γυμναστική και την άσκηση ακόμη και σε ανοιχτούς χώρους. Μεγάλοι και παιδιά περάσαμε μεγάλα διαστήματα με απογορεύσεις υπερβολικές, όπως απαγόρευση βόλτας σε ανοιχτούς χώρους και πάρκα, απαγόρευση μετακίνησης στον καθαρό αέρα για περπάτημα στο βουνό και δίπλα στη θάλασσα. Μέτρα ακραία, αμφίβολης αποτελεσματικότητας και πολλαπλών κινδύνων. Μέτρα που ανάγκασαν εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά να σταματήσουν για πολλούς μήνες σπορ και γύμναση.

istock

Είναι σίγουρο ότι σε πολλές άλλες χώρες ανά τον κόσμο η απομόνωση που εφαρμόστηκε δεν ήταν τόσο παρατεταμένη και σκληρή όπως στην χώρα μας. Και είναι σίγουρο εκεί ότι δεν έγινε έτσι, επειδή κάποιοι ειδήμονες και υπεύθυνοι κάθισαν και σκέφτηκαν όλες αυτές τις παραμέτρους, όλη την γκάμα συνεπειών, σε βάθος χρόνου. Και κράτησαν για περισσότερο χρόνο ανοιχτά τα σχολεία, ανοιχτά τα πάρκα, ανοιχτή την άθληση και το περπάτημα στη φύση. Γιατί είχαν ήδη υπόψη τους τις πιθανές συνέπειες μιας παρατεταμένης απομόνωσης σε παιδιά και ενήλικες, και τα πιθανά ριμπάουντ εξάρσεων που θα ακολουθούσαν.

Ως συνέπεια, προέκυψαν παιδιά πιο πλαδαρά, με μειωμένη φυσική κατάσταση, επιδείνωση της σωματικής και ψυχικής ευεξίας, άρα και πτώση της άμυνάς τους. Προέκυψε μεγάλη αύξηση στα ποσοστά παχυσαρκίας και υπέρβαρου, κατάθλιψης, κοινωνικής απομόνωσης και μείωσης κοινωνικών δεξιοτήτων.

ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΤΗΣ ΚΑΡΑΝΤΙΝΑΣ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ ΗΤΑΝ ΠΟΛΥ ΑΚΡΑΙΕΣ. ΤΑ ΜΕΤΡΑ ΑΠΑΓΟΡΕΥΑΝ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΣΕ ΑΝΟΙΧΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ.

Τι μπορούμε να κάνουμε

Από όλη αυτή την περίοδο της πανδημίας υπάρχουν και θετικές συνήθειες που πρέπει να συνεχίσουμε να ακολουθούμε. Η υγιεινή των χεριών, η υγιεινή των χώρων, η χρήση μάσκας σε κλειστούς χώρους με συγχρωτισμό ή όταν έχουμε συμπτώματα… Κυρίως όμως η παραμονή στο σπίτι έως ότου το παιδί γίνει τελείως καλά. Τα εμβόλια για την Covid-19 και τη γρίπη βοηθούν να χτιστούν τείχη προστασίας. Αλλά για τις εκατοντάδες άλλες ιώσεις και μικροβιακές λοιμώξεις που κυκλοφορούν δεν υπάρχουν εμβόλια. Υπάρχει μόνο κοινή λογική και επαγρύπνηση.

Αυτό που πρέπει να θυμόμαστε είναι πως ούτε η απόλυτη γυάλα για έναν ολόκληρο χρόνο, ούτε ο βομβαρδισμός των λοιμώξεων είναι κάτι θεμιτό για τα παιδιά. Σε αυτές τις ακραίες καταστάσεις, δεν χτίζεται μια σωστή άμυνα στον οργανισμό. Η άμυνα του παιδιού χτίζεται ομαλά, όταν εκτίθεται ήπια και αραιά σε ιώσεις και όταν αναρρώνει πλήρως από αυτές προτού το βρει η επόμενη.

Κρατήστε λοιπόν τα παιδιά στο σπίτι μέχρι να αναρρώσουν. Ενισχύστε το ανοσοποιητικό τους με σωστή διατροφή, επαρκή ξεκούραση και συστηματική άσκηση. Προστατευθείτε κι εσείς με τους ίδιους τρόπους και φορώντας μάσκα για να προστατεύσετε και άλλους. Το πώς θα αντιμετωπίσουμε την υγεία των παιδιών μας, τη δική μας και των άλλων θα έχει αντίκτυπο στη γενική υγεία του πληθυσμού.

Ο Στέλιος Παπαβέντσης είναι παιδίατρος, IBCLC.