Η PLANT-BASED ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΕΙΤΑΙ

Αν η φυτοφαγική διατροφή κάνει τόσο καλό στην υγεία, γιατί δεν συστήνεται συστηματικά από τους γιατρούς; Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Χορτοφαγίας, η Ελληνίδα διαιτολόγος που συμμετείχε στη συγγραφή ενός νέου επιστημονικού βιβλίου εξηγεί με δεδομένα γιατί η φυτοφαγική διατροφή θα έπρεπε να συνταγογραφείται.

Ο ρόλος της διατροφής στη διαμόρφωση και τη διατήρηση της υγείας αναδεικνύεται όλο και σημαντικότερος. Μπορεί να έχεις ακούσει για τη διαλειμματική νηστεία, την κετογονική δίαιτα, τη μεσογειακή διατροφή και ένα σωρό άλλες προτάσεις που εγγυώνται ισχυρότερο ανοσοποιητικό αλλά και απώλεια βάρους.

Μπορεί να έχεις ακούσει για αποχή από ορισμένες τροφές, αποφυγή της γλουτένης, FODMAP δίαιτα για πιο ξεκούραστο έντερο, καθώς και για τα επιβλαβή γαλακτοκομικά που προέρχονται από αγελαδινό γάλα.

Ανάμεσα στις διάφορες συστάσεις που κατά καιρούς έχεις ακούσει από φίλους και ειδικούς, ίσως κάποιος να σου μίλησε και για τη φυτοφαγική διατροφή. Και όχι απαραίτητα για λόγους ηθικής ή οικολογικής ευαισθησίας, αλλά για λόγους υγείας.

Ίσως να παραμένει και σε σένα η απορία γιατί ποτέ κανένας γιατρός της κλασικής σχολής, με τις περγαμηνές της εξειδίκευσής του, δεν σου πρότεινε κάτι τέτοιο. Ή γιατί ένα κεφάλαιο τόσο απλό όσο αυτό της διατροφής δεν έχει μελετηθεί αρκετά σε επιστημονικό επίπεδο αναφορικά με την επίδραση που έχει πράγματι στο σώμα μας.

Ένα βιβλίο για τη φυτοφαγική διατροφή που απευθύνεται σε γιατρούς

Πρόσφατα κυκλοφόρησε στη Μεγάλη Βρετανία ένα βιβλίο με τίτλο Plant-Based Nutrition in Clinical Practice (σε απλά ελληνικά: Η φυτοφαγική διατροφή στην κλινική πράξη). Είναι ένας τεκμηριωμένος οδηγός για τις χρήσεις, τα οφέλη και την πρακτική εφαρμογή της φυτοφαγικής διατροφής που απευθύνεται σε όλους τους επαγγελματίες υγείας.

iStock

Με την επιμέλεια των Dr Shireen Kassam, Αιματολόγου-Ογκολόγου στη Βρετανία, Dr Zahram Kassam, Ακτινολόγου-Ογκολόγου στον Καναδά, και Lisa Simon RD, κλινικής διαιτολόγου, το βιβλίο εξετάζει ανά κεφάλαιο τα διάφορα συστήματα του οργανισμού (καρδιά, αναπνευστικό σύστημα, μεταβολισμός, νεφρά, ήπαρ, έντερο) και προσεγγίζει ολιστικά τη φυτοφαγική διατροφή ως μια συνήθεια που μπορεί να σώσει εκατομμύρια ζωές και να γλιτώσει από την ταλαιπωρία πολλών χρόνιων ασθενειών.

Ανάμεσα στην επιστημονική ομάδα των συγγραφέων είναι και η Ελληνίδα Δέσποινα Μαρσέλου, MSc στην Κλινική Διατροφή και Ανοσολογία. Η κ. Μαρσέλου, που ασχολείται σε μεγάλο βαθμό με τη διατροφική φροντίδα ασθενών με παθήσεις του ανοσοποιητικού συστήματος, έγραψε το κεφάλαιο «Αυτοανοσία, χρόνια φλεγμονή και φυτοφαγία». Τη ρωτήσαμε γιατί η φυτοφαγική διατροφή, αν όντως είναι τόσο «θαυματουργή», δεν προωθείται από τους γιατρούς και κατά πόσο βλάπτουν ορισμένες ζωικές τροφές, όπως τα γαλακτοκομικά και το βιολογικό κρέας.

– Υπάρχουν συστάσεις από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας για την υγιεινή διατροφή; Εισακούονται από τους ειδικούς;

Η σχετική έκθεση του ΠΟΥ, η οποία δημοσιεύεται στην έγκριτη επιστημονική επιθεώρηση Lancet Oncology, αναφέρει πως 50 γραμμάρια επεξεργασμένου κρέατος την ημέρα (συμπεριλαμβάνονται όλα τα αλλαντικά, όπως ζαμπόν, γαλοπούλα, λουκάνικο χοιρινό, λουκάνικο γαλοπούλας, σαλάμια κ.λπ.), δηλαδή λιγότερο από 2 φέτες μπέικον, αυξάνουν τις πιθανότητες εκδήλωσης ορθοκολικού καρκίνου κατά 18%.

Όσον αφορά το φρέσκο κόκκινο κρέας, ο ΠΟΥ το χαρακτηρίζει «πιθανώς καρκινογόνο» (probably carcinogenic). Η επεξεργασία του κρέατος με την προσθήκη αλατιού και συντηρητικών ευθύνεται για την καρκινογόνο δράση των αλλαντικών. Ο ΠΟΥ κατέληξε στο συμπέρασμα αυτό βάσει συστάσεων του Διεθνούς Οργανισμού Ερευνών για τον Καρκίνο (IARC), τμήμα του ΠΟΥ το οποίο αξιολογεί τα πλέον ποιοτικά διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα.

Έτσι, τα επεξεργασμένα κρέατα τίθενται πλέον στην ίδια κατηγορία με το πλουτώνιο (ραδιενεργό μέταλλο), τον αμίαντο αλλά και το αλκοόλ, όσον αφορά την επικινδυνότητά τους ως προς την εκδήλωση καρκίνου.

Σε ό,τι αφορά την plant-based ή vegan διατροφή, σε Ενημερωτικό Δελτίο του 2018 κανένα ζωικό τρόφιμο δεν αναφέρεται ως απαραίτητο συστατικό της υγιεινής διατροφής για παιδιά/εφήβους/ενήλικες. Αντίθετα, τα μόνα τρόφιμα που αναφέρονται ονομαστικά ως απαραίτητα συστατικά της υγιεινής διατροφής είναι οι ομάδες φυτικών τροφίμων.

– Γιατί δεν ακούμε τους γιατρούς να υποστηρίζουν τη φυτοφαγική διατροφή ως τρόπο αντιμετώπισης ή πρόληψης των ασθενειών;

Όπως φαίνεται από τις σχετικές έρευνες, η ιατρική κοινότητα δεν έχει λάβει την απαραίτητη εκπαίδευση σε ό,τι αφορά τη διατροφή και την προώθηση ενός πιο υγιεινού τρόπου ζωής.

Υπάρχουν σεμινάρια ή κάποια μικρά courses που πολλοί γιατροί πλέον διατίθενται να κάνουν, μα στην πλειονότητά τους δεν εμπεριέχουν εμπεριστατωμένες αναφορές μέσω μελετών στη φυτοφαγική διατροφή. Γίνεται συνεχής προσπάθεια για εκπαίδευση και ενημέρωση, πάντα βασισμένη σε επιστημονικά τεκμήρια, από πολλούς οργανισμούς.

Τέτοιος είναι και οι Plant-based Health Professionals, των οποίων είμαι επιστημονική συνεργάτιδα. Είναι μια μη κερδοσκοπική οργάνωση που απαρτίζεται από ομάδα επαγγελαματιών υγείας με πολλές δημοσιεύσεις και διεθνή αναγνώριση στο αντικείμενό τους.

Το νέο βιβλίο είναι μία ακόμη προσπάθεια ενημέρωσης των γιατρών, καθώς απευθύνεται αποκλειστικά σε επαγγελματίς υγείας, νοσοκομεία και πανεπιστημιακά ιδρύματα που θέλουν να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους για το φυτοφαγικό μοντέλο και την αναγκαιότητά του για την υγεία όλων και την κλιματική αλλαγή.

Τέλος, να αναφέρω ότι πολλοί γιατροί, παρόλο που υπάρχουν μεγάλες και σημαντικές μελέτες υπέρ της φυτοφαγικής διατροφής, είτε επειδή δεν είναι οι ίδιοι φυτοφάγοι είτε επειδή δεν είναι επαρκώς ενημερωμένοι αποτρέπουν τους ασθενείς τους.

iStock

– Πώς σχετίζεται η φυτοφαγική διατροφή με την υγεία;

Τελευταία έχει γίνει γνωστό ότι τα βακτήρια του εντέρου συμβάλλουν στην ανοσορρύθμιση, παράγοντας λιπαρά οξέα βραχείας αλύσου (είναι η κύρια κατηγορία μεταβολιτών που παράγονται στο παχύ έντερο από το αναερόβιο εντερικό μικροβίωμα και παίζουν ουσιαστικό ρόλο σε πολλές ασθένειες), σημαντικά για την καταπολέμηση της φλεγμονής. Έχοντας μεγαλύτερη παραγωγή λιπαρών οξέων βραχείας αλύσου, έχουμε και μεγαλύτερη ανοσοπροστασία.

Ερευνητές που συμμετείχαν στο American Gut Project, το μεγαλύτερο ερευνητικό εργαλείο σχετικά με το μικροβίωμα του εντέρου και τη σημασία του, εντόπισαν ότι όσοι κατανάλωναν 30 είδη φυτών την εβδομάδα ή και περισσότερο είχαν μεγαλύτερη ποικιλομορφία στα βακτήρια του εντέρου –μεγαλύτερη παραγωγή λιπαρών οξέων βραχείας αλύσου– και κατ’ επέκταση υγιές ανοσοποιητικό.

Μια κατά βάση φυτοφαγική διατροφή μπορεί να προσφέρει ύφεση συμπτωμάτων σε αυτοάνοσα νοσήματα, όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η ψωρίαση και η ψωριασική αρθρίτιδα, η αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα, οι φλεγμονώδεις παθήσεις του εντέρου και η πολλαπλή σκλήρυνση, σύμφωνα με μελέτες. Λόγω της πολλαπλής αιτιολογίας των αυτοάνοσων νοσημάτων, η διατροφή πρέπει να συνδυάζεται με γυμναστική (ιδανικά στη φύση), που προσφέρει ευεξία και διαχείριση του στρες.

– Ακούμε συχνά αντικρουόμενες συμβουλές, όπως π.χ. ότι τα γαλακτοκομικά (ειδικά το γιαούρτι και το κεφίρ) κάνουν πολύ καλό, και από την άλλη ότι πρέπει να τα αποφεύγουμε. Τι ισχύει;

Προκειμένου να έχουμε ένα υποστηρικτικό για την υγεία μας μικροβίωμα, η ζύμωση και η παραγωγή λιπαρών οξέων βραχείας αλύσου είναι σημαντική. Η ζύμωση γίνεται με ποικιλία φυτικών ινών, όπως αναφέρεται και στο American gut project, και όχι απαραίτητα με γιαούρτι ή κεφίρ.

Ισχύει φυσικά ότι τα συγκεκριμένα προϊόντα θα ενισχύσουν κάποια απαραίτητα βακτήρια, όπως τα Lactobacillus και Bifidobacteria. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι και ο φυτοφάγος δεν έχει εναλλακτικές.

Το απαστερίωτο μηλόξιδο και το ξινολάχανο, για παράδειγμα, είναι εξίσου ευεργετικά. Σε μια συνολική εκτίμηση, η κατανάλωση φυτικών ινών φαίνεται να είναι πιο σημαντική για την υγεία του εντέρου.

– Αν μπορούσαμε να τρώμε λίγο, αλλά καλό, πιστοποιημένα βιολογικό κρέας, θα ήταν κακό;

Θα ήθελα να διευκρινίσω ότι οι κίνδυνοι για την υγεία μας από την κατανάλωση κρέατος δεν έχουν να κάνουν με το αν το κρέας που επιλέγουμε είναι βιολογικό ή όχι. Τα βιολογικά προϊόντα έχουν διαφορές από το συμβατικό κρέας σε ό,τι αφορά την έκθεσή τους σε παρασιτοκτόνα, αλλά όλα τα κρέατα, ακόμα και βιολογικά, εκτίθενται σε περιβαντολλογικές τοξίνες, οι οποίες, σύμφωνα με έρευνες, αυξάνουν το ρίσκο για διαβήτη τύπου ΙΙ, καρδιαγγειακά νοσήματα και συγκεκριμένους τύπους καρκίνου.

Εάν δεν είναι πρακτικό ή εφικτό για ορισμένους να ακολουθήσουν μια φυτοφαγική διατροφή λόγω πολιτιστικών, οικονομικών ή άλλων συνθηκών, μια μικρή κατανάλωση κρέατος που εντάσσεται στο πλαίσιο μιας μεσογειακής, κατά βάση φυτοφαγικής διατροφής, δεν θα είχε ανησυχητικά αποτελέσματα για την υγεία, με την προϋπόθεση να είναι πλούσια σε φυτικές τροφές. Να υπενθυμίσω ότι η πλειονότητα των ερευνών επικεντρώνεται στα οφέλη φρούτων, λαχανικών και οσπρίων, καθώς και ελαιόλαδου και όχι στις ζωικές πρωτεΐνες.

Από την άλλη, θεωρώ ότι ήρθε ο καιρός να είμαστε πιο προσεκτικοί και ανοιχτοί σε συστάσεις και πρακτικές που υποστηρίζουν τον πλανήτη μας, την κλιματική αλλαγή και κυρίως τα ζώα που θανατώνονται. Σημαντική υπενθύμιση είναι η καμπάνια της Επιτροπής EAT-Lancet με τη συμμετοχή 37 κορυφαίων επιστημόνων από 16 χώρες, η οποία μας καλεί να μειώσουμε την κατανάλωση κρέατος κατα 90%.