ΤΙ ΕΧΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΝ ΕΙΣΑΙ ΚΑΛΑ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΦΘΙΝΟΠΩΡΟΥ

To ακρωνύμιο SAD αναφέρεται στην εποχιακή συναισθηματική διαταραχή (Seasonal Affective Disorder), σχετίζεται με τη δράση συγκεκριμένων ορμονών και εξηγεί γιατί το φθινόπωρο μπορεί να εμφανίσουμε συμπτώματα κατάθλιψης.

Από όταν πήγαινα σχολείο (δεν θα σου πω πόσα χρόνια πριν, γιατί είναι δεκαετίες) θυμάμαι κάθε Σεπτέμβρη να πεινάω ολημερίς και να νιώθω «κάπως», παρόλο που κάποιοι θεωρούν ότι είναι ο καλύτερος μήνας του χρόνου. Εμένα με πιάνει ανέκαθεν μια μελαγχολία, μια οκνηρία, ένα «τι είναι ο κάβουρας, τι είναι το ζουμί του». Μετά έμαθα πως υφίσταται πραγματικά η «μελαγχολία του χειμώνα», με τον συγκεκριμένο όρο να υπάρχει από το 1984. Στοιχεία μελετών δείχνουν ότι πρόκειται για κάτι που επηρεάζει περισσότερο τις γυναίκες (είναι το 75% των περιπτώσεων). Όπως προσπαθούσα να κατανοήσω το φαινόμενο, έπεσα πάνω στη SAD. Είναι ακρωνύμιο των λέξεων Seasonal Affective Disorder. Δηλαδή, εποχιακή συναισθηματική διαταραχή.

Δεν αφορά μόνο το τέλος του καλοκαιριού και την είσοδο στο φθινόπωρο – σε συνδυασμό με το ότι γίνεται μικρότερη η ημέρα. Πρόκειται για κατάθλιψη ή καταθλιπτικά επεισόδια που συμβαίνουν σε συγκεκριμένες περιόδους του χρόνου, κυρίως το φθινόπωρο και τον χειμώνα. Η απογοήτευση έχει να κάνει με το τέλος ενός ακόμα έτους (και τι κάναμε σε αυτό) και την αρχή ενός νέου (και το τι μας περιμένει).

Το OW ζήτησε τη βοήθεια του ψυχιάτρου-ψυχοθεραπευτή Σπύρου Καλημέρη, προκειμένου να κατανοήσουμε όλοι καλύτερα τι μας συμβαίνει κάθε τέτοιες ημέρες του χρόνου.

Έως τώρα υπήρχε ένα μπέρδεμα με τη διάγνωση της SAD

Η διάγνωση της SAD ήταν –μέχρι σήμερα– εξαιρετικά δύσκολη, καθώς τα συμπτώματα παραπέμπουν σε πολλές άλλες μορφές κατάθλιψης. Έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Science Advances ενημερώνει πως υπάρχει τρόπος και να διαπιστωθεί και να «γιατρευτεί».

Για την ακρίβεια, η ερευνητική ομάδα επιβεβαίωσε ότι οι εποχικές αλλαγές στη διάρκεια της ημέρας επηρεάζουν πολλαπλές φυσιολογικές λειτουργίες. Υποστηρίχθηκε και ότι οι μεγαλύτερες μέρες ή νύχτες κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής και χειμερινής περιόδου έχουν επίσης αντίκτυπο στους ανθρώπους.

iStock

Στα ευρήματα ανήκουν οι επιπτώσεις που έχει η SAD στον λεγόμενο υπερχιασματικό πυρήνα (suprachiasmatic nucleus – SCN), μια μικρή δομή μέσα στον υποθάλαμο του ανθρώπινου εγκεφάλου που δέχεται ερεθίσματα και από τα μάτια. Κράτα πως η βασική ορμόνη που εκκρίνεται από τον υπερχιασματικό πυρήνα είναι η μελατονίνη.

Ένα άλλο εύρημα ήταν ότι η SAD μεταβάλλει τους νευρώνες στον παρακοιλιακό πυρήνα (paraventricular nucleus – PVN), περιοχή του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για διάφορες σωματικές λειτουργίες. Για παράδειγμα, τον έλεγχο του μεταβολισμού, το στρες, την ανάπτυξη, την αναπαραγωγή, το ανοσοποιητικό σύστημα και άλλες αυτόνομες λειτουργίες.

Οι ορμόνες που πλήττονται

Η SAD εμφανίζεται κατά τις μεταπτώσεις του κλίματος, με τις αλλαγές στην ποσότητα του ηλιακού φωτός να μεταβάλλουν τις συγκεντρώσεις βασικών ορμονών, όπως η σεροτονίνη (είναι εξόχως σημαντική για τη διατήρηση της ισορροπίας της διάθεσης) και η μελατονίνη (η έκκριση της προκαλεί χημικά την υπνηλία).

Αυτές οι δύο ρυθμίζουν τον κιρκάδιο ρυθμό του σώματος (βλ. βιολογικό ρολόι) και την προσαρμογή μας στις αλλαγές των εποχών και των ωρών που υπάρχει φυσικό φως.

iStock

Η μείωση, λοιπόν, του ηλιακού φωτός κατά τη διάρκεια του χειμώνα και του φθινοπώρου οδηγεί σε ανεπάρκεια σεροτονίνης και αυξημένη παραγωγή μελατονίνης. Στα άτομα που έχουν διαγνωστεί με εποχική κατάθλιψη, έχει παρατηρηθεί και μείωση στην παραγωγή της βιταμίνης D.

Συμπτώματα της εποχικής κατάθλιψης

Όπως λέει ο κ. Καλημέρης, τα συμπτώματα της εποχικής κατάθλιψης μιμούνται αυτά της παραδοσιακής διαταραχής διάθεσης.

Στη χειμερινή μορφή αρχίζεις να νιώθεις νωθρός και υποτονικός, με μειωμένη ενέργεια, έχεις μια τάση να κοιμάσαι περισσότερο (υπερυπνία) και αύξηση στην όρεξη (τρως περισσότερο και αποζητάς υδατάνθρακες). Κριτήριο για τη διάγνωση είναι η επαναληψιμότητα αυτών των συμπτωμάτων στην έναρξη των αντίστοιχων εποχών, τουλάχιστον δύο φορές ή περισσότερο.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, ακολουθεί επιδείνωση με πιο σοβαρά συμπτώματα κατάθλιψης. Η μειωμένη ηλιακή ακτινοβολία παρεμβαίνει στον φυσιολογικό ρυθμό του σώματος, οδηγώντας στα καταθλιπτικά συμπτώματα που αναφέρθηκαν παραπάνω.

Παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση εποχικής κατάθλιψης είναι:

• η μικρότερη ηλικία,
• το γυναικείο φύλο,
• το οικογενειακό ιστορικό,
• η παρουσία άλλων καταθλιπτικών διαταραχών,
• η διαβίωση σε χώρες μακριά από τον ισημερινό.

Πώς μπορούμε να προφυλαχθούμε από τη SAD

Ο κ. Καλημέρης λέει πως «η πάθηση αντιμετωπίζεται με φωτοθεραπεία, φάρμακα, συμπληρώματα βιταμίνης D και γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία. Υπάρχουν συνήθειες που ενδεχομένως βοηθούν, ώστε να μην πέσουμε στην παγίδα της εποχικής κατάθλιψης. Εφόσον είναι εφικτό, συνίσταται σε πάσχοντες η μετακίνηση σε θερμότερα μέρη κατά την έναρξη του χειμώνα και του φθινοπώρου ως μια μορφή πρόληψης.

»Η αποχή από σωματικές δραστηριότητες και ασκήσεις που συνήθως παρατηρείται τους χειμερινούς μήνες λόγω του κρύου δεν βοηθά, συμβάλλοντας σε μια υποτονική κατάσταση. Ένας τρόπος λοιπόν, είναι να μην παραλείπουμε να “παίρνουμε” ήλιο και να αυξήσουμε τον χρόνο που περνάμε έξω από το σπίτι ή το γραφείο. Η ενίσχυση της ντοπαμίνης μας, φυσικά, μέσω μιας ρουτίνας που να περιλαμβάνει ένα βαθμό άσκησης θα ήταν χρήσιμη».

Το φυσικό αντικαταθλιπτικό που λέγεται «ιδρώτας» είναι πάντα ένας τρόπος να νιώσουμε καλύτερα.

Μια άλλη άμυνα είναι να μην αφήσουμε τη ρουτίνα να μας νικήσει. Πώς; Αντί να δούμε μόνοι τηλεόραση, για άλλο ένα τρίωρο της όποιας ημέρας, μπορούμε να καλέσουμε φίλους και να κάνουμε «βραδιά ταινίας».

Γενικά, βοηθούν τα πλάνα που περιλαμβάνουν και άλλους ανθρώπους –οι οποίοι ξεκάθαρα δεν είναι τοξικοί– και κάποια τρόφιμα, όπως τα αβγά, η γαλοπούλα, ο ανανάς, το τυρί, ο σολομός, οι ξηροί καρποί και το τόφου.

Στην περίπτωση που δοκιμάζουμε τα πάντα, αλλά δεν γίνεται τίποτα, απευθυνόμαστε σε κάποιον επαγγελματία.