«FLEE»: ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΕΝΟΣ QUEER ΠΡΟΣΦΥΓΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΕΓΙΝΕ ΒΡΑΒΕΥΜΕΝΟ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ

Πώς μπορείς να διηγηθείς το δύσκολο ταξίδι ενός πρόσφυγα προς την ελευθερία και προς μια νέα ζωή με πρωτότυπο τρόπο, προφυλάσσοντας συνάμα την ταυτότητά του; Την κάνεις ντοκιμαντέρ κινουμένων σχεδίων.

Όταν ο Δανός σκηνοθέτης Jonas Poher Rasmussen ήταν 15 ετών, ένας Αφγανός πρόσφυγας, ο Αμίν (πρόκειται για ψευδώνυμο), μετακόμισε στο χωριό του. Οι φήμες για το ταξίδι του αγοριού και την οικογένειά του δεν άργησαν να κυκλοφορήσουν. Ο Rasmussen έγινε ο πιο στενός του φίλος του. Ωστόσο, παρά τη μακροχρόνια φιλία τους, ο σκηνοθέτης δεν γνώριζε με ποιον τρόπο ο φίλος του είχε φτάσει στη Δανία. Μέχρι τη στιγμή που ο τελευταίος δέχτηκε να πει την ιστορία του. Έτσι, γεννήθηκε το «Flee», μια ταινία υποψήφια για τρία Όσκαρ στην 94η απονομή των βραβείων (Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας, Καλύτερης Ταινίας Κινουμένων Σχεδίων και Καλύτερου Ντοκιμαντέρ).

Η ιστορία χρονικά λαμβάνει χώρα στο τέλος του Αφγανο-Σοβιετικού Πολέμου, όταν ο έφηβος Αμίν εγκαταλείπει το Αφγανιστάν μαζί με τη μητέρα και τα τρία μεγαλύτερα αδέρφια του, για να πάνε στη Ρωσία. Τη μόνη χώρα που τους δεχόταν. Ωστόσο, η λύση αυτή είναι προσωρινή και το μεγαλύτερο μέρος του ντοκιμαντέρ παρακολουθεί τις προσπάθειες του Αμίν να εγκατασταθεί σε μια πιο ασφαλή δυτικοευρωπαϊκή χώρα. Βασικό κομμάτι της ιστορίας είναι και η queer σεξουαλικότητα του ήρωα, την οποία αγωνίζεται να κρύψει από την οικογένειά του.

Αποκαλύπτοντας την πραγματική ιστορία

«Δεν είχα σκοπό να κάνω μια ιστορία για το ταξίδι ενός πρόσφυγα. Ήθελα να κάνω μια ιστορία για τον φίλο μου», έχει πει σε συνέντευξή του ο Rasmussen. «Ήξερε πως κάποια στιγμή έπρεπε να τη μοιραστεί. Είναι δύσκολο να λες διαρκώς ψέματα ή, σωστότερα, να μην είσαι απόλυτα ειλικρινής. Θα κρατούσε πάντα αποστάσεις από τους γύρω του, κυρίως λόγω αυτής της ανείπωτης αλήθειας. Ήξερε ότι έπρεπε να ανοιχτεί για να ξεφορτωθεί αυτό το βάρος».

Το ψευδώνυμο και τα κινούμενα σχέδια προστατεύουν σε έναν βαθμό την ταυτότητα του Amin, επιτρέποντάς του για πρώτη φορά να μιλήσει ανοιχτά.

Ο ίδιος ο πρωταγωνιστής έχει δηλώσει ότι μετά το ντοκιμαντέρ νιώθει μια αίσθηση ελευθερίας. «Νομίζω ότι είναι πολύ περιοριστικό να μην μπορείς να αποκαλύψεις πληροφορίες για τον εαυτό σου στους φίλους σου, σε άτομα που σε ενδιαφέρουν. Επίσης, νιώθω ότι οι φίλοι μου ξέρουν πια ποιος είμαι».

Ένα ταξίδι φυγής

Στο «Flee» εναλλάσσονται σκηνές της συνέντευξης του Amin στον Rasmussen, δραματοποιήσεις του επικίνδυνου ταξιδιού του στην Κοπεγχάγη μέσω της Μόσχας και εικόνες από το σήμερα, που τον δείχνουν να ψάχνει σπίτι με τον σύντροφό του. Οι προκλήσεις που παρουσιάζει μια τακτοποιημένη καθημερινότητα για κάποιον που έχει πέρασε τη ζωή του τρέχοντας είναι ιδιαίτερα αισθητές.

Το πιο τραυματικό μέρος για τον δημιουργό ήταν η αναζήτηση πλάνων από το Αφγανιστάν της δεκαετίας του 1980. «Ήταν μερικές δύσκολες εβδομάδες. Χρειάστηκα πολλά διαλείμματα. Αλλά έπρεπε να δείξουμε ότι η παραμονή στην Καμπούλ δεν υπήρχε ως επιλογή. Το παιδί που βλέπετε να βρίσκεται σε μια λίμνη αίματος αντιπροσωπεύει τον Αμίν, αν είχε μείνει εκεί».

Όσον αφορά το κομμάτι της σεξουαλικότητας, όπως εξηγεί, «όντας πρόσφυγας και ομοφυλόφιλος πάντα έτρεχε να ξεφύγει από κάτι. Όταν ήταν παιδί στο Αφγανιστάν, το να είσαι ομοφυλόφιλος δεν ήταν αποδεκτό. Οπότε το κρατούσε κρυφό. Στη Δανία κρατούσε κρυφό το παρελθόν του. Αυτή η ταινία ονομάζεται “Flee” και πραγματεύεται τη φυγή από αυτό που πραγματικά είσαι. Δεν αφορά μόνο το κυριολεκτικό ταξίδι ενός πρόσφυγα».

Το ταξίδι ενός πρόσφυγα μας φέρνει στο σήμερα

«Ελπίζω [το ντοκιμαντέρ] να δώσει ένα ανθρώπινο πρόσωπο στις ιστορίες των προσφύγων. Όταν ο Αμίν έφτασε στη Δανία, η ρητορική γύρω από αυτούς δεν ήταν τόσο κακή. Τα τελευταία 20 χρόνια γίνεται όλο και πιο τοξική. Θέλω η ταινία να δείξει ότι το να είσαι πρόσφυγας δεν είναι η ταυτότητά σου. Είναι μια περίσταση στην οποία μπορεί να βρεθεί οποιοσδήποτε. Ναι, ο Αμίν είναι πρόσφυγας, αλλά είναι και πολλά άλλα. Είναι ακαδημαϊκός, ιδιοκτήτης σπιτιού, σύζυγος».

Βλέποντας το διαφορετικό αυτό ντοκιμαντέρ, η σύνδεση με τη σύγχρονη προσφυγική κρίση και την σύγχρονη ιστορία είναι προφανής και αναπόφευκτη.

Η ταινία είναι διαθέσιμη για streaming μέσω της επίσημης ιστοσελίδας.