ΤΙ ΣΧΕΣΗ ΕΧΟΥΝ ΟΙ ΚΑΡΧΑΡΙΕΣ ΜΕ ΤΗΝ ΑΥΤΟΦΡΟΝΤΙΔΑ ΜΑΣ;

Νέες έρευνες που ανακάλυψαν ότι ακόμη και οι μοναχικοί και πάντα σε εγρήγορση καρχαρίες κοιμούνται –ή έστω ξεκουράζονται–, γίνονται αφορμή για να υπενθυμίσουμε στον εαυτό μας πόσο σημαντική είναι για όλους η ξεκούραση, μια πράξη αυτοφροντίδας.

Για κάποιον λόγο (που δεν μπορώ ακριβώς να καταλάβω), όταν κάνω συνεδρίες με τον θεραπευτή μου καταλήγουμε να μιλάμε για ψάρια. Παλιότερα, η συζήτησή μας για ένα συγκεκριμένο είδος ψαριού, είχε γίνει η αφορμή να γράψω ένα κείμενο για την πίεση που μας κάνει δυσλειτουργικούς. Αυτή τη φορά μιλούσαμε για τους καρχαρίες.

Συζητούσαμε για τους καρχαρίες με αφορμή εμάς τους σύγχρονους ανθρώπους που συχνά δεν ξεκουραζόμαστε και κοιμόμαστε ελάχιστες ώρες, ενώ άλλες φορές κινούμαστε τόσο γρήγορα, σαν μοναχικοί κυνηγοί.

Άραγε, τελικά, το απολαμβάνουμε; Μάλλον ποτέ δεν θα μπορέσουμε να απαντήσουμε, γιατί η απάντηση εξαρτάται από τα στοιχεία της προσωπικότητάς μας, από τις συνήθειές μας, αλλά και από εξωτερικούς παράγοντες που συχνά δεν μπορούμε να προβλέψουμε, όσο και αν το θέλουμε.

Καρχαρίες: Μοναχικοί και γρήγοροι (αλλά όχι πάντα)

Η ονομασία καρχαρίας προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό κάρχαρον, που σημαίνει πριόνι, λόγω του σχήματος και της διάταξης των δοντιών και όχι του πτερυγίου του.

Συνήθως έχουμε στο μυαλό μας τον καρχαρία ως μοναχικό κυνηγό, που ταξιδεύει στους ωκεανούς σε αναζήτηση τροφής. Ωστόσο, αυτό ισχύει μόνο για μερικά είδη. Οι περισσότεροι ζουν μια πιο «καθιστική» ζωή. Ακόμα όμως και οι μοναχικοί καρχαρίες συναντώνται για αναπαραγωγή ή σε μέρη με πλούσιο κυνήγι, γεγονός που μπορεί να τους οδηγήσει να καλύψουν χιλιάδες χιλιόμετρα μέσα σε έναν χρόνο.

Οι καρχαρίες μπορούν να είναι ιδιαίτερα κοινωνικοί, παραμένοντας σε μεγάλα κοπάδια. Μερικές φορές περισσότεροι από 100 σφυροκέφαλοι συναθροίζονται γύρω από υποθαλάσσια όρη και νησιά, π.χ. στον Κόλπο της Καλιφόρνια.

Όταν κάτι τους πλησιάζει πολύ, μερικοί καρχαρίες επιδίδονται σε μια επίδειξη... απειλής. Αυτό συνιστά συνήθως μια υπερβολική κινητική δραστηριότητα και μπορεί να διαφέρει σε ένταση, ανάλογα με το επίπεδο της απειλής.

Σε γενικές γραμμές, οι καρχαρίες κολυμπούν με μέση ταχύτητα 8 χιλιομέτρων ανά ώρα, αλλά όταν τρέφονται ή επιτίθενται, μπορεί να πιάσουν ταχύτητες πάνω από 19 χιλιόμετρα την ώρα. Ο ρυγχοκαρχαρίας, ο γρηγορότερος καρχαρίας και ένα από τα ταχύτερα ψάρια, μπορεί να φτάσει ταχύτητες έως και 50 χιλιόμετρα την ώρα.

Κοιμούνται, τελικά, οι καρχαρίες;

Yπάρχουν είδη καρχαριών που, λόγω της φυσιολογίας τους, πρέπει να βρίσκονται σε κίνηση όλη την ώρα, ώστε να κάνουν το νερό να εισέρχεται από τα βράγχιά τους και έτσι να μπορούν να αναπνέουν.

Ερευνητές από την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία που έχουν ασχοληθεί με τον ύπνο, απέδειξαν για πρώτη φορά ότι οι καρχαρίες κοιμούνται, ακόμα κι αν τα μάτια τους είναι ορθάνοιχτα. Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο περιοδικό Biology Letters, μπόρεσε να παρακολουθήσει τους μεταβολικούς ρυθμούς και τη στάση του καρχαρία σε ένα ελεγχόμενο, εργαστηριακό περιβάλλον.

Προηγούμενες μελέτες είχαν δείξει πως χρειαζόταν μεγαλύτερη ηλεκτρική διέγερση, για να αντιδράσει ένας καρχαρίας όταν ξεκουραζόταν, αλλά δεν είχε επιβεβαιωθεί πως βρισκόταν σε κατάσταση ύπνου.

Δείτε αυτό το εντυπωσιακό βίντεο 

Μία ομάδα επιστημόνων, λοιπόν, από το Πανεπιστήμιο της Δυτικής Αυστραλίας, ερεύνησε σημάδια ύπνου στο νυκτόβιο είδος καρχαρία Cephaloscyllium isabellum. Το αν κλείνουν οι καρχαρίες τα μάτια τους όταν κοιμούνται, φαίνεται να μην έχει σχέση με τον ύπνο, αλλά με εξωτερικούς παράγοντες, καθώς οι επιστήμονες παρατήρησαν πως το 38% είχαν τα μάτια τους ανοιχτά όσο κοιμόνταν.

Το συγκεκριμένο είδος μπορεί να παραμείνει εντελώς ακίνητο, χάρη σε μυς του προσώπου οι οποίοι συνεχίζουν να περνούν οξυγονωμένο νερό μέσα από τα βράγχια. Ωστόσο, άλλα είδη, όπως ο περίφημος λευκός καρχαρίας, δε διαθέτουν αυτούς τους μυς και πρέπει να κολυμπάνε διαρκώς προς τα εμπρός για να περνάνε το νερό από τα βράγχιά τους.

Ένα επίσης πιθανό σενάριο είναι ότι οι καρχαρίες κοιμούνται κατά τρόπο παρόμοιο με τα δελφίνια, με ένα εγκεφαλικό ημισφαίριο κάθε φορά, διατηρώντας έτσι κάποια συνείδηση ​​και εγκεφαλική δραστηριότητα ανά πάσα στιγμή.

Πόσο ξεκουραζόμαστε εμείς;

Θα μου πείτε τώρα τι σχέση έχουν όλα αυτά με τη συνεδρία μου και τη συζήτησή μου με τον θεραπευτή μου και γιατί τα μοιράζομαι όλα αυτά μαζί σας. Να σας εξηγήσω.

Unsplash Rodolfo Sanches Carvalho

Συχνά οι άνθρωποι δεν υπολογίζουμε τις αντοχές μας. Συχνά οι άνθρωποι δεν υπολογίζουμε την κόπωσή μας και εστιάζουμε στην επίτευξη των στόχων μας.

Δεν μπορώ να σας πω ότι αυτό είναι πάντα κακό, όμως, νομίζω ότι δεν χρειάζεται να περιμένουμε να ξεπεράσουμε τα όριά μας ή τη σωματοποίηση να μας χτυπήσει την πόρτα. Ο ορισμός της αυτοφροντίδας είναι να εκτιμάμε και να σεβόμαστε τα όριά μας.

Η αυτοφροντίδα ξεκινάει με την αυτοπαρατήρηση και την αυτοεπίγνωση. Αν η ξεκούραση φαντάζει υπερβολική, αν ο ύπνος δεν σου φαίνεται τόσο σημαντικός όσο ο χρόνος της εργασίας σου και δεν τον θεωρείς παραγωγικό, πάντα να υπενθυμίζεις στον εαυτό σου πως ακόμα και οι καρχαρίες κοιμούνται. Και πως κανένας δεν μπορεί να φροντίσει τους άλλους, αν δεν είναι και αν δεν αισθάνεται ουσιαστικά καλά.

Η Ελένη Σολταρίδου είναι ψυχολόγος, MSc, εξειδικευμένη στη διαχείριση των αγχωδών διαταραχών και στη γνωσιακή ψυχοθεραπεία.