ΑΝΤΩΝΗΣ ΦΩΝΙΑΔΑΚΗΣ: «Ο ΧΟΡΟΣ ΜΕ ΕΧΕΙ ΣΩΣΕΙ»

Ο Αντώνης Φωνιαδάκης συναντά οκτώ από τους καλύτερους χορευτές και χορεύτριες της ελληνικής hip hop σκηνής, για να παντρέψει τη street χορευτική κουλτούρα με τον μοντέρνο χορό στην παράσταση «Άξονες/Axes». Και επιβεβαιώνει πως ό,τι κάνει στη ζωή του είναι χορός.

Θα είμαι ειλικρινής: Εδώ και αρκετά χρόνια πηγαίνω σε όποια παράσταση χορού υπογράφει ο Αντώνης Φωνιαδάκης, τουλάχιστον στην Αθήνα – και μακάρι να είχα τη δυνατότητα να ταξιδεύω για να βλέπω ό,τι δημιουργεί ως freelance χορογράφος, σε οποιοδήποτε σημείο του κόσμου. Ο λόγος είναι απλός: Η δουλειά του με συγκινεί, και το λέω κυριολεκτικά. Έχω πιάσει τον εαυτό μου να δακρύζει βλέποντας έργα του όπως ο «Γαλαξίας», μια συμπαραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και του Εθνικού Θεάτρου, ή το «Echo», χορογραφία εμπνευσμένη από τον μύθο του Ναρκίσσου για την ομάδα της Martha Graham. Κι ακόμα φέρνω στο μυαλό μου την εκστατική ένταση που είδα επί σκηνής στο «Salema Revisited», όπου η παράδοση της Κρήτης και ο πεντοζάλης έσμιξαν με τον σύγχρονο χορό.

Τώρα, ο Αντώνης Φωνιαδάκης ετοιμάζεται να παρουσιάσει την παράσταση «Άξονες/Axes», στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου, και μου επιφυλάσσει ένα ανέλπιστο προνόμιο: Να παρακολουθήσω ένα πέρασμα ολόκληρης της χορογραφίας στην πρόβα, ενώ ο φωτογράφος Ανδρέας Σιμόπουλος έχει το ελεύθερο να απαθανατίσει ό,τι θέλει για το OW.

Αυτό που βλέπουμε, μας εξηγεί ο χορογράφος, απέχει αρκετά από την τελική χορογραφία. Δύο από τους χορευτές λείπουν από την πρόβα λόγω κορονοϊού, βρισκόμαστε σε μια υπόγεια αίθουσα μπαλέτου και όχι στην Πειραιώς 260, όπου θα παρουσιαστούν οι «Άξονες/Axes», οι χορευτές δεν φορούν ακόμα τα κοστούμια που έχει σχεδιάσει ο Τάσος Σοφρονίου και ο συνθέτης Julien Tarride θα βρίσκεται στην Αθήνα λίγες μέρες αργότερα, για να οριστικοποιήσει τη μουσική. Έστω και ημιτελές, το θέαμα δικαιώνει την επιθυμία μου να βγάζω εισιτήρια για ό,τι κάνει ο Αντώνης Φωνιαδάκης, ακόμα και χωρίς να ξέρω τίποτα γι’ αυτό που θα δω. Αλλά προς το παρόν βάζω κατά μέρος τις δικές μου εντυπώσεις, για να δώσω τον λόγο στον ίδιο τον δημιουργό.

– Τι θα έλεγες ότι θα δει ο θεατής στους «Άξονες»;

Αυτό είναι μία από τις πιο δύσκολες ερωτήσεις. Γιατί ουσιαστικά ποτέ δεν κάνω κάτι παγιωμένο σε ένα συγκεκριμένο βλέμμα. Οτιδήποτε κάνω στη σκηνή το αφήνω ανοιχτό για τα μάτια που βλέπουν, που έχουν διαφορετική νοημοσύνη, διαφορετική ευαισθησία, διαφορετική φαντασία. Στα έργα μου, σε γενικές γραμμές, υπάρχει μία σκέψη από πίσω, αλλά όχι μια πορεία τόσο αναμενόμενη, ώστε να πω: τώρα θα καταλάβεις αυτό.

Οι «Άξονες» ήταν μια παραγγελία του Φεστιβάλ, στο πλαίσιο του κύκλου Layers οf Street. Με ρώτησαν αν με ενδιαφέρει να χορογραφήσω για πρώτη φορά street dancers, hip-hoppers, break-dancers. Και ομολογώ ότι –επειδή στη Γαλλία, όπου ζω, αυτό το καλλιτεχνικό «κίνημα» ανθεί εδώ και μία δεκαπενταετία και έχω δει ο ίδιος παραστάσεις– ήταν μια πρόκληση για μένα, να δω τι έχω να καταθέσω σε αυτή τη συνεύρεση.

Νομίζω ότι η λέξη «Άξονες» είναι συμβολική, γιατί ο άξονας είναι συνήθως κάτι σταθερό, ενώ τα συγκεκριμένα παιδιά δεν έχουν πραγματικά κανέναν άξονα. Έχουν μια αισθητική, ένα κοινωνικό background, αλλά δεν έχουν μπει σε στρουκτούρες. Επίσης, όταν βλέπεις να χορεύουν είναι όλο εκτός άξονα, οπότε βρίσκω τον τίτλο και λίγο σαρκαστικό. Τα παιδιά αυτά είναι οι άξονές μου για τη συγκεκριμένη σκηνική δράση. Νομίζω ότι όλη η ουσία είναι η συνεύρεση μαζί τους.

Ως καλλιτέχνης, φέρω ένα αποτύπωμα που είναι και τεχνικό και αισθητικό και συναισθηματικό. Το συγκεκριμένο έργο έχει μια σκοτεινιά. Όπως είδες στην πρόβα, υπάρχει ένα μεγάλο μέρος στο οποίο οι χορευτές είναι ουσιαστικά σαν υπνωτισμένοι και σιγά-σιγά προσπαθεί να αναδυθεί το εξωστρεφές, το δυναμικό, το σχεδόν ακροβατικό. Με ενδιαφέρει να εμποτίσω τη δουλειά μου με το φαντασμαγορικό στοιχείο που έχει η τεχνική τους, αλλά υπάρχει μια εσωτερική πάλη, ένα βάσανο, θα έλεγα. Νομίζω ότι εφάπτεται πάρα πολύ καλά με ό,τι γίνεται στην κοινωνία σήμερα. Είμαστε όλοι συνεχώς σε μία εσωτερική δόνηση, δε νιώθουμε καλά, ζούμε μέσα από οθόνες... Η οργανική πράξη της συνεύρεσης έχει κατακερματιστεί, κι αυτό εφάπτεται πάρα πολύ καλά με τα τεχνικά κομμάτια της κίνησης των παιδιών.

– Οπότε όλοι οι χορευτές στους «Άξονες» είναι street dancers;

Ναι. Αυτό που κάνουμε τους ήταν αρκετά δύσκολο αλλά και πολύ τολμηρό. Ουσιαστικά, θέλω να δει ο θεατής είναι ότι το breaking, η σκηνή του hip hop και ό,τι ονομάζουμε street dancing δεν είναι μόνο μια έκφραση ενάντια στο κατεστημένο. Πέρα από τις δυνατότητες που έχουν αυτά τα κορμιά, που είναι ορισμένες φορές ακροβατικές, θα ήθελα οι θεατές να δουν αυτά τα παιδιά ως καλλιτέχνες. Θέλω να δουν πέρα από την επιφάνεια, ότι έχουν ποιότητες, έχουν ευαισθησίες, έχουν έναν εσωτερικό κόσμο. Δεν είναι απλώς κάποια «μηχανήματα» για να κερδίζουν βραβεία σε διαγωνισμούς.

– Πιστεύεις ότι αυτό μπορεί να φέρει στις παραστάσεις και ένα κοινό που δεν σε γνωρίζει;

Ναι, εννοείται. Κι ένας από τους λόγους που αποδέχτηκα με μεγάλη χαρά αυτή τη συνεργασία είναι γιατί μου αρέσει να μπαίνω σε άλλες κοινότητες. Μου αρέσει αυτό το ξάφνιασμα που μπορεί να προκαλέσω να πυροδοτεί τη σκέψη. Είμαι γενικά ένας χορογράφος που δεν φοβάμαι τις προκλήσεις. Αν και έχω μια συγκεκριμένη τεχνική, μία συγκεκριμένη αισθητική, κολυμπάω σε πολλά στυλ. Έχω κάνει πολλές φορές κλασικό μπαλέτο, έχω κάνει κλασικό χoρό, έχω κάνει μοντέρνο, έχω κάνει performance art, έχω κάνει κινηματογράφο, έχω κάνει χοροθέατρο, μέχρι και διαφημίσεις αρωμάτων έχω κάνει. Δεν έχω παρωπίδες. Προσπαθώ να δω πού ενδεχομένως μπορώ να προσφέρω αλλά και να πάρω πράγματα σε συνεργασίες.

– Σκεφτόμουν πως έχω δει πολύ διαφορετικές παραστάσεις σου, που κατάφεραν να μου βγάλουν μία συγκίνηση.

Αυτό είναι κάτι που ακούω συχνά από κόσμο. Νομίζω έχω έναν τρόπο οργανικό να νιώθω τα πράγματα, που πλησιάζει πάντα το ανθρώπινο στοιχείο, κι αυτό βγάζει συγκίνηση. Όταν βλέπεις κάτι που θεωρείς ότι σε ενδιαφέρει και το αισθάνεσαι, κάπως αναγνωρίζεις τον εαυτό σου και ό,τι συμβαίνει επί σκηνής μπορεί να σε συγκινήσει. Δεν καλώ τον θεατή να αποστασιοποιηθεί από ό,τι βλέπει και να σκεφτεί μόνο. Τον προσκαλώ να μας αγγίξει και θέλω να αγγίξω τον θεατή. Έτσι νομίζω ότι προκύπτει η συγκινησιακή φόρτιση σε πολλά πράγματα. Όποιο κι αν είναι το κοινό, από το κοινό μιας όπερας μέχρι το κοινό ενός πιο προχωρημένου φεστιβάλ, ο στόχος είναι ο ίδιος: να ερωτευτούμε ο ένας τον άλλο. Δεν αποσκοπώ απλά στον θαυμασμό. Προσπαθώ να συγκινήσω και επίσης να προκαλέσω μια έκπληξη.

– Πόσα πράγματα χτίζεις κατά τη διάρκεια της πρόβας;

Πάρα πολλά. Ξέρω από την αρχή την αίσθηση του έργου, αν είναι bright ή σκοτεινό, αν είναι δυναμικό ή λίγο πιο lazy, αν είναι φιλήδονο ή πιο καθωσπρέπει. Αλλά τα υλικά που γεννώ στη πορεία είναι άπειρα. Μπορεί να ταράξω τα νερά τέσσερις-πέντε μέρες πριν την παράσταση, γιατί η αίσθηση που έχεις όταν μπαίνεις στον σκηνικό χώρο είναι άλλη από εκείνη του στούντιο όπου έκανες πρόβες.

– Πώς σου φαίνεται που δουλεύεις με τόσο νέους χορευτές;

Έχω μπει στα 51 και ομολογώ ότι οι χορευτές που χορογραφώ θα μπορούσαν να είναι παιδιά μου. Είναι αναζωογονητικό και θεωρώ ότι η νέα γενιά έχει περισσότερα όπλα από τη δική μου, γιατί έχει ήδη πολλή πληροφορία. Άρα μπαίνουν μέσα στον χώρο λίγο πιο υποψιασμένοι.

– Εσύ μέχρι πότε χόρευες;

Η τελευταία παράσταση στην οποία χόρεψα ήταν στο Φεστιβάλ Αθηνών, όταν ήμουν 44-45 ετών. Τώρα δεν ανεβαίνω στη σκηνή, αλλά χορεύω καθημερινά στο στούντιο. Δεν το παρατώ.

– Ως χορογράφος δουλεύεις freelance, κάνοντας διάφορες συνεργασίες με ομάδες χορού ανά τον κόσμο. Πώς καταστάλαξες ότι σε ενδιαφέρει αυτό;

Δεν μπορώ να πω ότι το αποφάσισα κάποια στιγμή, άλλωστε κάνω πάντα και δικά μου πρότζεκτ. Όταν έκανα την πρώτη μου δουλειά με ομάδα που δουλεύει αποκλειστικά με freelancers, ήρθαν κι άλλες ανάλογες προτάσεις και δημιουργήθηκε μια ροή πραγμάτων που δεν μπορούσα να αγνοήσω. Δεν θεωρώ ότι θα παρότρυνα κάποιον σήμερα να γίνει freelance χορογράφος, γιατί η αγορά είναι λίγο πιο δύσκολη από παλιά – και μετά-Covid ακόμα πιο δύσκολη. Αλλά είναι πολύ inspiring και μεγάλο σχολείο. Κάθε φορά πρέπει να δουλέψω σε άλλη χώρα, με άλλους χορευτές, για έναν άλλο οργανισμό, με άλλο κοινό.

– Η βάση σου παραμένει το Παρίσι;

Ναι, μένω στη Γαλλία από το ’96. Έχω μείνει πλέον εκεί περισσότερα χρόνια από ό,τι στην Ελλάδα. Δεν νιώθω ότι είναι η στιγμή να επιστρέψω, παρόλο που κάνω συχνά δουλειές εδώ και υπάρχουν άνθρωποι πραγματικά εμπνευσμένοι. Αλλά υπάρχει και μια κοινωνική και πολιτική κατάσταση τελείως διαφορετική από ό,τι έχω συνηθίσει.

– Τι θα έλεγες αν σε ρωτούσα τι έχει προσφέρει στη ζωή σου ο χορός;

Εμένα ο χορός με έχει σώσει. Ο χορός έχει οριοθετήσει την προσωπική μου πραγματικότητα, μου έχει δημιουργήσει έναν κόσμο. Είναι η αφετηρία μου. Γιατί ζω με τον χορό, αναπνέω με τον χορό, περνάω καλά με τον χορό, δυσκολεύομαι με τον χορό. Είμαι χορός! Σε ό,τι κάνω υπάρχει κίνηση. Ερωτεύομαι και κινούμαι. Στεναχωριέμαι και κινούμαι. Κινείται το είναι μου, κινείται η ψυχή μου. Και θεωρώ ότι οι άνθρωποι που δεν έχουν νιώσει αυτήν την άμεση επαφή με το σώμα και την ψυχή δεν είναι ολοκληρωμένοι.

Για μένα ο χορός είναι το παν. Όχι με την έννοια ότι ζω μόνο για τον χορό, προς Θεού! Απλώς δεν μπορώ να τον αποσπάσω από την πραγματικότητά μου. Είναι ο «πλανήτης» μου.

– Τι άλλο γεμίζει τη ζωή σου;

Όσο κι αν είμαι μοναχικός και ταξιδιάρης, δεν μπορώ πλέον να ζήσω χωρίς τους ανθρώπους που αγαπώ, που είναι, πρώτον και κύριον, η οικογένειά μου, δεύτερον, οι αγαπημένοι μου, οι σύντροφοί μου, οι φίλοι μου. Επίσης, ο χορός είναι μια πολύ κοινωνική δουλειά. Είναι ζωντάνια, δύναμη, ενέργεια, γέννα, συνεχώς προχωράει και, όταν αυτό δεν συμβαδίζει με την κοινωνική μου ζωή, όταν δεν έχω μια ολοκλήρωση σε προσωπικό επίπεδο, είτε ερωτική είτε φιλική, η δυσκολία είναι ακόμα μεγαλύτερη.

– Όταν θέλεις να ξεκουραστείς, να φύγει το μυαλό σου, τι κάνεις;

Δυσκολεύομαι. Όταν είναι σαν να τρέχεις με 200 χλμ την ώρα, δεν είναι εύκολο να σταματήσεις. Προσπαθώ να το κάνω. Η φύση με ξεκουράζει, η θάλασσα. Όσο περνάν τα χρόνια, με ξεκουράζει πάρα πολύ να γυρνάω στη γενέτειρά μου, στην Κρήτη. Γιατί νομίζω ότι γεμίζει το είναι μου με εικόνες και αισθήσεις μιας ανεμελιάς εφηβικής, όταν τα πράγματα ήταν λίγο, αν όχι πιο ήρεμα, σίγουρα πιο ευχάριστα. Νομίζω ότι με ξεκουράζει το να νιώσω χαρά σε κάτι απλό στη ζωή. Κι αυτό το βρίσκω πλέον πιο πολύ στη φύση και σε πράγματα που στο DNA μου θυμίζουν αρχή, αφέλεια, ξεγνοιασιά. Με ξεκουράζει πραγματικά η χαλαρή παρέα, η παρέα του γέλιου, της ανεμελιάς. Μου αρέσει η απλότητα.

– Μου φαίνεται πάντως λίγο δύσκολο να σε φανταστώ έφηβο στην Κρήτη.

Αν το δεις συγκριτικά, ότι από ένα χωριό 10.000 κατοίκων έχω γυρίσει πια όλο τον πλανήτη, είναι όντως μια μεγάλη αντίστιξη. Από ένα παιδί, ας πούμε, προφυλαγμένο, που ο κόσμος του ήταν μια θάλασσα και μια βουνοπλαγιά, βρέθηκα να είναι ο κόσμος μου όλος ο πλανήτης. Δεν ήταν καθόλου εύκολο. Όμως, ο χορός με βοήθησε, με πήρε από το χέρι και μου έδωσε μια σταθερά. Ήταν λίγο σαν να έκανα meditation ο χορός. Στην Κρήτη, ήμουν ένα παιδί αρκετά εσωστρεφές, που ζούσε στον κόσμο του, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Ούτε καν ήξερα στα 17 μου ότι θα μπορούσα να είμαι χορευτής. Ούτε καν ήξερα ότι υπάρχει η έννοια του χορογράφου. Πολλοί λένε ότι δεν έχω αλλάξει και υπάρχει μια αλήθεια εκεί. Σε ορισμένες στιγμές της ζωής μου θέλω να φέρομαι ως έφηβος ακόμα. Δεν με συμφέρει πολύ, γιατί έχω πολλή δουλειά και μεγάλη ευθύνη, αλλά όταν μπορώ βουτάω σε αυτό.

– Ανέφερες τη λέξη meditation. Έχεις ασχοληθεί ποτέ με τον διαλογισμό;

Ποτέ, ποτέ. Ούτε έχω κάνει ποτέ ψυχοθεραπεία. Υπήρξε ένα επεισόδιο εφηβικό μιας μικρής κατάθλιψης, φυσιολογικό όταν είσαι 15-16 και παθαίνεις αυτό το πατατράκ με τον κόσμο. Έγινε μια επίσκεψη σε έναν ειδικό, αλλά τίποτα περισσότερο. Πολλοί μου λένε ότι το χρειάζομαι και ότι θα μου κάνει καλό. Αλλά δεν το έχω κάνει. Δεν με θεωρώ τέλειο. Έχω προβλήματα. Αλλά νομίζω ότι ο χορός, όταν δημιουργώ, λειτουργεί ενδόμυχα σαν μια αποθεραπεία συναισθηματικής φόρτισης. Ενδεχομένως να έπρεπε να κάνω διαλογισμό, να έπρεπε να δω έναν ψυχολόγο. Αλλά δεν το έχω κάνει ούτε σε στιγμές πολύ δύσκολες, σε στιγμές χωρισμού, σε στιγμές απώλειας συγγενικών μου προσώπων. Στη φάση που με βρίσκεις, δεν έχει ακόμα δημιουργηθεί η έντονη ανάγκη να πω ότι χρειάζομαι βοήθεια. Χρειάζομαι ουσιαστικά αγάπη. Εγώ έτσι νιώθω. Χρειάζομαι αγάπη και αποδοχή.

– Κάνεις σχέδια για το μέλλον;

Εννοείται! Έτσι κι αλλιώς είμαι σε μια δουλειά που συνήθως προγραμματίζω δύο σεζόν μπροστά. Ευτυχώς τώρα που μιλάμε είμαι κλεισμένος μέχρι το 2024-2025. Δεν τολμώ να σκεφτώ πιο μετά. Ξέρω ότι μπαίνω σε μια δεκαετία που είναι κομβική, πενήντα με εξήντα. Έχω μια καριέρα, έχω ένα όνομα – το θέμα είναι ποιο είναι το μετά. Δεν μπορώ να το απαντήσω τώρα. Με ενδιαφέρει να έχω στο μέλλον μια βάση καλλιτεχνική πιο μόνιμη. Αλλά πέρα από αυτό, δεν ξέρω, ειλικρινά. Ο χορός αλλάζει με μεγάλη ταχύτητα. Τα trends αλλάζουν, οι αισθητικές αλλάζουν, το κορμί αλλάζει, το κοινωνικό σώμα αλλάζει, οι βλέψεις αλλάζουν. Μπορεί κάποια στιγμή να μην το πιστεύω πια όλο αυτό. Ή μπορεί να επέλθει και σωματική κούραση. Ξέρεις, είμαι αρκετά συνειδητοποιημένος τι μπορεί να είναι η αρχή του τέλους για μένα. Πολλά πράγματα μπορεί να είναι. Μπορεί να είναι το κεφάλι μου, μπορεί να είναι το κορμί μου, μπορεί να είναι η αγορά η ίδια, μπορεί να είναι η κοινωνία, μπορεί να έχουν αλλάξει τόσο πολύ τα πράγματα που να μη νιώθω πια ότι έχω να προσφέρω κάτι. Δεν το εύχομαι. Γιατί νιώθω ότι ακόμα έχω πολύ ωραίες ιδέες. Καλλιτεχνικά έχω βλέψεις, θέλω να διευθύνω κάτι, θέλω να έχω έναν χώρο που να θεωρώ ότι μπορώ να αφήσω αποτύπωμα μακροπρόθεσμα. Αλλά δεν ξέρω. Ζούμε σε έναν αναπάντεχο κόσμο.

Στους «Άξονες/Axes» χορεύουν: Χάρης Χατζηανδρέου (haribo), Lucky Spyridis, Νάντια Τομαζένκο, Aidi Ormeni, Δανάη Αργυράκη Μάρκες δο Ροσάριο, Klaus Sehaj, Δημήτρης Dwave Καραγεώργος, Πέτρος Νικολίδης.

Παραστάσεις: 14/07 έως 16/07/2022 στις 21:00 – Κλείστε εισιτήρια