ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΟΜΑΔΕΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΓΙΑ ΜΠΑΜΠΑΔΕΣ;

Οι σημερινοί μπαμπάδες «μεγάλωσαν» και προσπαθούν να γίνουν καλύτεροι από τους δικούς τους. Αναζητώντας τον νέο τους ρόλο στην οικογένεια, χρειάζονται κι εκείνοι στήριξη. Αυτό ακριβώς βρίσκουν στις ομάδες υποστήριξης.

Μέχρι πρόσφατα η μητέρα είχε τον πρωταγωνιστικό ρόλο στις πρώτες σχέσεις που αναπτύσσει το βρέφος. Επιστήμονες και ειδικοί κάθε είδους διατυμπάνιζαν τη σημασία της σχέσης τους για τον ψυχισμό του παιδιού, τοποθετώντας τον πατέρα σε ρόλο επικουρικό, υποστηρικτικό. Ο μπαμπάς υποστηρίζει τη μαμά, που με τη σειρά της διαμορφώνει το μωρό.

Τα πράγματα όμως άλλαξαν. Τα τελευταία χρόνια και ως αποτέλεσμα πολλών παραγόντων, συμπεριλαμβανόμενων των πολιτικών ισότητας και της εξάπλωσης του κλάδου της ψυχολογίας, παρατηρούμε μια στροφή του ενδιαφέροντος και στον πατέρα. Αυτές οι αλλαγές αντικατοπτρίζονται στις ομάδες υποστήριξης μπαμπάδων.

Οι μπαμπάδες έρχονται στο προσκήνιο

Σήμερα, τα πορίσματα σύγχρονων ερευνών δείχνουν πόσο συνδέεται η καλή ψυχική υγεία των παιδιών και των νέων ενηλίκων με τη σχέση που είχαν αναπτύξει με τον πατέρα τους στην παιδική ηλικία. Σήμερα, αναγνωρίζουμε ότι και ο πατέρας συμμετέχει και συνάπτει τη δική του, μοναδική και ιδιαίτερη σχέση με το παιδί, ενώ παράλληλα δρα ρυθμιστικά: αφενός παρακινεί και υποστηρίζει τη μητέρα να μπορεί να είναι και γυναίκα, αφετέρου, ωθεί το παιδί στη θεμελίωση μιας θετικής αυτοεικόνας και στην ανεξαρτησία. Σήμερα λοιπόν είναι η κατάλληλη εποχή να στρέψουμε και ουσιαστικά το ενδιαφέρον προς τον πατέρα.

Η Αστική μη Κερδοσκοπική Εταιρεία Φαιναρέτη, που λειτουργεί από τον Δεκέμβριο του 2008 το πρώτο εξειδικευμένο Κέντρο Ημέρας για την ψυχική υγεία της περιγεννητικής περιόδου, με στόχο τη θεραπεία και την πρόληψη των ψυχικών διαταραχών, κατάλαβε εγκαίρως ότι δεν είναι δυνατό να μιλάμε για ψυχική υγεία της μητέρας, αν δεν υποστηρίξουμε ταυτόχρονα και τον πατέρα. Ενώ λοιπόν τα πρώτα χρόνια οι μπαμπάδες συμμετείχαν σε ομάδες υποστήριξης ως συνοδοί των μαμάδων, τώρα πλέον έχουν τις δικές τους ομάδες.

iStock

Τι συμβαίνει στις ομάδες υποστήριξης μπαμπάδων;

Οι ομάδες υποστήριξης μπαμπάδων, που λειτουργούν από το 2018, αποτελούνται από 8-10 άτομα και πραγματοποιούν 3 συναντήσεις. Μία προγεννητικά, μία στο τρίμηνο και μία στο εξάμηνο μετά τη γέννηση του παιδιού. Οι συναντήσεις συντονίζονται από έναν ψυχολόγο και από μια μαία της Φαιναρέτης, η οποία είναι διαθέσιμη να απαντήσει στα ερωτήματα που δεν προλαβαίνουν ή δεν τολμούν να θέσουν οι μπαμπάδες στον μαιευτήρα-γυναικολόγο.

Οι ομάδες αυτές δημιουργήθηκαν με σκοπό να δοθεί ο λόγος στο νέο πατέρα, ώστε να μπορέσει να μιλήσει για τη μεγάλη αλλαγή που φέρνει στη ζωή του αυτή η περίοδος και να νιώσει ότι δεν είναι μόνος, αλλά μπορεί να ενταχθεί σε μια ομάδα που έχει κοινά βιώματα. Αυτό τον κάνει να νιώσει ενδυναμωμένος στο νέο του ρόλο.

Τι προβλήματα έχει συνήθως ένας νέος μπαμπάς; Τι «φέρνει» μαζί του να καταθέσει στην ομάδα; «Προγεννητικά, οι μπαμπάδες διαπραγματεύονται το πώς οι ίδιοι επιθυμούν να είναι ως γονείς. Συζητάνε μεταξύ τους για το τι σημαίνει η πατρότητα για τους ίδιους και τι εμπεριέχει ο νέος αυτός ρόλος. Οι προβληματισμοί που αναφέρουν συνήθως αφορούν τη στήριξη προς τη σύντροφο και τις αγωνίες για το πώς θα διαμορφωθούν οι δυναμικές στην οικογένεια μετά τη γέννηση του παιδιού. Μιλούν επίσης και για το άγχος τους σχετικά με πρακτικά ζητήματα (προετοιμασία δωματίου μωρού, διαμόρφωση χώρου, αγορές κλπ.)» αναφέρει ο ψυχολόγος Αλέξανδρος Παπατρέχας, συντονιστής των ομάδων.

iStock

Και συνεχίζει: «Οι μπαμπάδες αναρωτιούνται πώς μπορούν οι ίδιοι να ανακουφίσουν τη σύντροφό τους από τις δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίσει κατά τη προγεννητική περίοδο. Μια συχνή ερώτηση που διατυπώνουν είναι πώς οι ίδιοι μπορούν να αναγνωρίσουν τα διάφορα συμπτώματα επιλόχειων διαταραχών της συντρόφου και τι να κάνουν σε αυτή την περίπτωση. Τα συναισθήματα που εκφράζουν συνήθως είναι ανυπομονησία για τον ερχομό του παιδιού, άγχος, χαρά και αγωνία. Μεταγεννητικά, απευθύνουν ερωτήσεις σχετικά με πρακτικά ζητήματα (αλλαγή πάνας, μπάνιο, ύπνος του βρέφους), ανταλλάσσουν εμπειρίες για τη διαδικασία της γέννας, για τα συναισθήματά τους σχετικά με τον ερχομό του παιδιού και για το πώς βιώνουν αυτό το πρώτο διάστημα ως νέοι γονείς. Η ανταλλαγή εμπειριών και απόψεων μεταξύ τους φαίνεται να λειτουργεί πολύ ενδυναμωτικά».

Γιατί να συμμετάσχεις σε μια ομάδα υποστήριξης μπαμπάδων;

Είναι πολύ ενθαρρυντικό και ελπιδοφόρο ότι, αν και οι μπαμπάδες ξεκίνησαν να συναντιούνται και να ζητούν υποστήριξη κυρίως για τις συντρόφους τους, τώρα πια αναζητούν στήριξη και στα δικά τους προβλήματα. Έρχονται στις ομάδες υποστήριξης επειδή θέλουν και οι ίδιοι να γίνουν καλοί μπαμπάδες, καλύτεροι από τους δικούς τους, θέλουν να παίξουν ενεργό ρόλο στη ζωή των παιδιών τους. Έρχονται επειδή έχουν κατανοήσει ότι οι ίδιοι αποτελούν βασικό κρίκο για να στηθεί μια ευτυχισμένη οικογένεια, αλλά και επειδή μπορεί να αντιμετωπίζουν δικά τους προβλήματα, «γιατί κάτι δεν λειτουργεί όπως το περίμεναν, επειδή κάτι στην πατρότητα ή και στη μητρότητα τους είναι ανυπόφορο», όπως μας πληροφόρησαν οι άνθρωποι της Φαιναρέτης.

Ανάμεσα σε αυτά τα προβλήματα είναι και η επιλόχειος κατάθλιψη. Ναι, περνάνε και οι μπαμπάδες επιλόχειο κατάθλιψη. Η Δέσποινα Καραγιάννη, κλινική ψυχολόγος, PhD, ψυχαναλύτρια και Επιστημονικά Υπεύθυνη στο Κέντρο Ημέρας για τη Φροντίδα της Ψυχικής Υγείας της Γυναίκας, Φαιναρέτη, εξηγεί: «Σε καμία περίπτωση η αιτιολογία της δεν μπορεί να συρρικνωθεί μόνο σε ορμονικά αίτια. Η πατρότητα, όπως και η μητρότητα, συνιστούν ριζικές αλλαγές στη ζωή ενός ανθρώπου. Υπάρχει ένα πριν και ένα μετά. Έπειτα από αυτό η ζωή δεν θα είναι ποτέ η ίδια, ο εαυτός δεν θα είναι ποτέ ο ίδιος – οι γονείς κάτι χάνουν, κάτι στερούνται προκειμένου να φέρουν και να μεγαλώσουν ένα παιδί, κάτι από τον εαυτό τους και τη μέχρι πρότινος ζωή τους, τις σχέσεις, την καθημερινότητα, τον χρόνο που διέθεταν για τον εαυτό τους, τις προτεραιότητές τους».

»Αυτή η αλλαγή, συνοδεύεται ως επί το πλείστον από μια μεγάλη αίσθηση ευθύνης, απέναντι στην οποία δεν τοποθετούνται όλοι με τον ίδιο τρόπο. Κάποιοι μπορούν να την αναλάβουν με λιγότερο ή περισσότερο άγχος και αγωνία ή και χαρά και ικανοποίηση, άλλοι πανικοβάλλονται και προσπαθούν να δραπετεύσουν επινοώντας διάφορες υποχρεώσεις ή ανάγκες, άλλοι καταρρέουν, κ.λπ. Οι απαιτήσεις είναι ιδιαίτερα αυξημένες και ψυχικά και πρακτικά, αν αναλογιστούμε την αϋπνία και την παντελή απουσία προσωπικού χρόνου για να γεμίσει κανείς τις μπαταρίες του, όπως λέμε».

»Τα ίχνη που έχουν αφήσει οι εμπειρίες κάθε ανθρώπου από την παιδική του ηλικία και η σχέση με τους δικούς του γονείς, η προσωπική ιστορία του και οι επιλογές του, μας επιτρέπουν να διατυπώσουμε κάποιες υποθέσεις για να απαντήσουμε στο ερώτημα ''γιατί κάποιοι μπαμπάδες δυσκολεύονται πολύ με την πατρότητα ή και με τη σύντροφό τους, όταν αυτή γίνεται μητέρα;''».

Ο ρόλος του σύγχρονου μπαμπά

«Αν και εξακολουθεί να υφίσταται η αντίληψη που θέλει τη μητέρα την κύρια φροντίστρια του βρέφους, γεγονός που πολλές φορές αποδίδεται σε εγγενή χαρακτηριστικά, οι μπαμπάδες συμμετέχουν περισσότερο, αποζητούν περισσότερη επαφή και διεκδικούν τη δική τους μοναδική σχέση με το βρέφος. Η εμπειρία μας στη Φαιναρέτη, που συμφωνεί και με την παγκόσμια βιβλιογραφία σχετικά με την πατρότητα, καταδεικνύει πως, όσο περισσότερο ο πατέρας εμπλέκεται στην καθημερινότητα του παιδιού, τόσο περισσότερο χτίζεται η σχέση τους και κατ’ επέκταση τόσο περισσότερο απολαμβάνει ο ίδιος την επαφή μαζί του», αναφέρει ο κ. Παπατρέχας.

iStock

Φυσικά στην αρχή τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα. Στη βρεφική ηλικία ο δεσμός με το παιδί περνάει αναγκαστικά μέσα από το άλλαγμα, το μπάνιο, το κοίμισμα, την προσπάθεια να ηρεμήσει ένα μωράκι που κλαίει, κ.λπ. Δεν υπάρχει ακόμα η δυνατότητα άλλου τύπου αλληλεπίδρασης. Συχνά, επειδή ο πατέρας απουσιάζει στην εργασία και η μητέρα είναι αυτή που περνάει πολλές ώρες με το παιδί, το θηλάζει, ο άντρας δεν εξοικειώνεται με τη φροντίδα του – σε κάποιες περιπτώσεις φοβάται να το κρατήσει μόνος του.

«Αυτός ο αποκλεισμός του πατέρα, συντελείται με ευθύνη και των δύο συντρόφων. Μητέρα και πατέρας συναινούν –σιωπηρά ίσως– στο να είναι το παιδί υπόθεση της μητέρας. Αυτό μπορούμε να πούμε ότι αποτελεί το φάντασμα του παρελθόντος, στερεότυπο που αφαιρεί από τον πλούτο, το εύρος και τα οφέλη που θα μπορούσε να έχει η σχέση πατέρα-παιδιού» υπογραμμίζει εύστοχα η κ. Καραγιάννη.

Ας καταρρίψουμε τα στερεότυπα

Πώς μπορεί να αλλάξει όμως αυτό; «Πολιτικές ενίσχυσης της πατρότητας, όπως μεγαλύτερες άδειες για τους μπαμπάδες μετά τον τοκετό, είναι απαραίτητες και θα μπορούσαν να συμβάλλουν σημαντικά στην εξοικείωση του πατέρα με τη φροντίδα του παιδιού του, εξοικείωση που θέτει τα θεμέλια για πιο ισχυρό δεσμό και στο μέλλον. Η ενεργός συμμετοχή και η παρουσία του πατέρα θα πρέπει να υποστηριχθεί πρώτα από την Πολιτεία», απαντά η κ. Καραγιάννη.

Από την άλλη μεριά, ο πατέρας καλείται να παίξει κι έναν άλλον, ιδιαίτερο ρόλο μέσα στην ίδια την οικογένεια, πιο συναισθηματικό θα λέγαμε. «Είναι σημαντικό ο πατέρας να καταφέρνει να θυμίζει στη μητέρα του παιδιού του ότι είναι και σύντροφός του. Είναι σημαντικό το ζευγάρι να μπορεί να αντλεί ευχαρίστηση όχι μόνο μέσα από τη γονεϊκότητα, αλλά και από τη μεταξύ τους σχέση. Είναι σημαντικό για την ψυχική υγεία των ίδιων, αλλά και του παιδιού» λέει η ίδια. Υπάρχει κάποιος που διαφωνεί;

Στη Φαιναρέτη λειτουργεί η τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης 210-9319054 που απευθύνεται και σε μπαμπάδες. Οι μπαμπάδες μπορούν να μοιράζονται τους προβληματισμούς τους, αλλά και να κλείσουν ραντεβού με κάποιον ψυχολόγο για πιο εξατομικευμένη υποστήριξη.