ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ: ΓΙΑΤΙ ΖΟΥΜΕ ΤΟ ΙΔΙΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΞΑΝΑ ΚΑΙ ΞΑΝΑ;

«Το προλαμβάνειν καλύτερο του θεραπεύειν», λένε. Αν ισχύει αυτό, γιατί ως χώρα δεν το εφαρμόζουμε στην περίπτωση των δασικών πυρκαγιών;

Δεν έχει «κλείσει» χρόνος από τις καταστροφές του 2021 και πάλι καιγόμαστε. Για άλλη μια φορά η πόλη αποδεικνύεται ανοχύρωτη και ο βασιλιάς γυμνός. Για άλλη μια χρονιά, οι ευθύνες αλλάζουν αποδέκτη πιο γρήγορα και από τη μπάλα σε ποδοσφαιρικό αγώνα αιωνίων. Η εκκένωση φαίνεται να είναι από πέρσι η μόνη στρατηγική που ακολουθεί η κυβέρνηση.

Πριν όχι και τόσες πολλές μέρες, το WWF παρουσίασε μια αναλυτική έκθεση για τα οικονομικά της πρόληψης και της καταστολής των δασικών πυρκαγιών, κοινώς τη διαχείριση των πόρων στους παραπάνω τομείς.

Η σημασία της έκθεσης είναι ιδιαίτερα μεγάλη, καθώς τα μελλοντικά σενάρια σχετικά με τις δασικές πυρκαγιές δεν είναι πολύ ευχάριστα. «Τα στοιχεία δείχνουν ότι στα επόμενα χρόνια θα έχουμε αύξηση του αριθμού και της έντασης των δασικών πυρκαγιών. Στα ζητήματα αυτά δεν μπορούμε να απαντάμε μόνο με καταστολή. Κάποια στιγμή οι πυρκαγιές θα ξεπεράσουν την φέρουσα ικανότητα του μηχανισμού και όταν αυτό συμβεί ο μηχανισμός θα καταρρεύσει. Είναι απαραίτητο να επενδύσουμε στην πρόληψη, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι εγκαταλείπουμε την καταστολή. Χρειάζεται, όμως, να βελτιώσουμε το ισοζύγιο ανάμεσα στα δύο. Δυστυχώς, η καταστολή είναι εύκολη, επικοινωνιακά πιο ενδιαφέρουσα και ριζωμένη στην κουλτούρα του συστήματος», λέει ο Ηλίας Τζηρίτης, υπεύθυνος για θέματα δασικών πυρκαγιών στο WWF.

Η απολογιστική αυτή έκθεση ήταν το αποτέλεσμα του διετούς προγράμματος με τίτλο «Ενίσχυση της διαφάνειας και της λογοδοσίας στη χρηματοδότηση της πρόληψης και καταστολής των δασικών πυρκαγιών με τη συμβολή των πολιτών». Όπως εξηγεί το ελληνικό γραφείο, το συγκεκριμένο πρόγραμμα κινήθηκε σε δύο άξονες σχετικά με τη χρηματοδότηση για την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών:

• την εκτίμηση των πόρων που έχουν διατεθεί για την πρόληψη και την καταστολή τους κατά την περίοδο 2016-2020,
• την αξιολόγηση της διαδικασίας που ακολουθείται για την κατανομή των πόρων.

iStock

Μερικά νούμερα για να… ευφρανθεί η καρδιά μας

• 2 δισ. ευρώ είναι ο ετήσιος προϋπολογισμός για τις δασικές πυρκαγιές σε 6 μεσογειακές χώρες (Τουρκία, Ισπανία, Ιταλία, Πορτογαλία, Γαλλία και Ελλάδα).
• Το 84% αφορά στην καταστολή και το 16% στην πρόληψη.
• Το ετήσιο οικονομικό κόστος αντιμετώπισης των πυρκαγιών στις παραπάνω χώρες ξεκινά από 3 δισ. ευρώ και μπορεί να φτάσει στα 5 δισ. ανά έτος.
• Ο ΟΗΕ προτείνει τη διάθεση του 45% του προϋπολογισμού για την πρόληψη, το 35% για την καταστολή των πυρκαγιών και το 20% για την αποκατάσταση.
• Το μέσο κόστος καταστολής ενός περιστατικού δασικής πυρκαγιάς στη χώρα μας μπορεί να φτάσει τα 150.000 ευρώ, ενώ στον Καναδά και τις ΗΠΑ τα 81.000 και 17.000, αντίστοιχα.
• Κάθε ώρα πτήσης ενός πυροσβεστικού αεροπλάνου στοιχίζει περίπου 10.000 ευρώ.

Σκοπός της έκθεσης

Γιατί, όμως, κρίθηκε απαραίτητη μια τέτοια έκθεση τη δεδομένη περίοδο και ποια αλλαγή μπορεί να επιφέρει; «Η έκθεση καλύπτει την ανάγκη καταγραφής των πόρων που διατίθενται για την καταστολή και την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα. Δεν υπάρχει ως σήμερα στη χώρα μας καμία προσπάθεια καταγραφής, αξιολόγησης και δημοσιοποίησης στοιχείων που αφορούν στη διαχείριση των πόρων που δαπανώνται στους παραπάνω τομείς. Αν δεν ξέρουμε τι ξοδεύουμε και πού, δεν μπορούμε να αξιολογήσουμε την αποτελεσματικότητα ενός έργου, τι δουλεύει, τι πρέπει να βελτιωθεί, τι πρέπει να αλλάξει. Δεν υπάρχει λογοδοσία», απαντά ο κ. Τζηρίτης.

Στην ουσία, αυτό που επιδιώκει η οργάνωση με την προσπάθεια αυτή είναι η αλλαγή του «μείγματος» μεταξύ πρόληψης και καταστολής. Αν αυτό το «μείγμα» δεν αλλάξει, δεν θα δούμε πραγματικά αποτελέσματα στη διαχείριση των δασικών πυρκαγιών.

«Ακόμα και αν έχουμε σημειώσει μεγάλη επιτυχία στο κομμάτι της καταστολής, αυτό δεν σημαίνει ότι έχουμε λύσει το πρόβλημα. Αυτό που θα έχουμε πετύχει είναι επιπλέον συσσώρευση καύσιμης ύλης. Βασικό ζητούμενο στην περίπτωση των πυρκαγιών είναι η διαχείριση της ύλης αυτή, κάτι που σημαίνει πρόληψη».

iStock

Η ευθύνη της πολιτείας για τις δασικές πυρκαγιές

Η έκθεση αναδεικνύει και τις πολιτικές παθογένειες που αντιμετωπίζουμε ως χώρα:

• Ανισοκατανομή μεταξύ καταστολής και πρόληψης και υποαπορρόφηση.
• Έλλειψη μακροχρόνιου, κεντρικού σχεδιασμού της χρηματοδότησης των δράσεων πρόληψης και καταστολής.
• Ανεπαρκής τεκμηρίωση και αιτιολόγηση των αποφάσεων και κενά στη συμμετοχή των πολιτών.
• Έλλειψη απολογιστικών εκθέσεων.
• Αποσπασματικότητα ελέγχων σχετικά με την αξιοποίηση των δημόσιων πόρων.

«Μέσα από την έκθεση φάνηκε, επίσης, ότι υπάρχει έλλειψη λογοδοσίας. Παίρνονται αποφάσεις και κανείς δεν ξέρει αν είναι δικαιολογημένες. Εγκρίνονται κονδύλια, αλλά ποιος ελέγχει τι έργα έχουν γίνει;»

Η πολιτεία έχει το μεγάλο μέρος της ευθύνης στην περίπτωση της διαχείρισης των πυρκαγιών. Ο σχεδιασμός που έχει υιοθετήσει σε εθνικό και τοπικό επίπεδα (ή η έλλειψη αυτού) όπως φαίνεται κάθε χρόνο κάνει τη διαφορά. «Το μείγμα μεταξύ πρόληψης και καταστολής είναι ζήτημα της πολιτείας. Για να αλλάξει η κουλτούρα του συστήματος, θα πρέπει η αλλαγή αυτή να ξεκινήσει από τα πάνω, να είναι κρατική πολιτική. Πρέπει να βρούμε μία μακροχρόνια στρατηγική και όχι να ψάχνουμε περιστασιακές θεραπείες σε ένα πρόβλημα το οποίο αντιμετωπίζουμε κάθε χρόνο. Χρειαζόμαστε μια κουλτούρα που θα στηρίζεται στη συνεργασία, την επιστημονική γνώση και στη διακομματική συναίνεση. Θα μαθαίνει από τα λάθη, θα αξιοποιεί τα πορίσματα των ειδικών επιτροπών και τις εκθέσεις οργανισμών. Χρειάζεται υπομονή και επιμονή από πλευράς κράτους και πολιτών, γιατί και οι δύο πολλές φορές ζητούν άμεσα αποτελέσματα. Η φύση και οι πυρκαγιές, όμως, δεν δουλεύουν έτσι».

iStock

Ας μην ξεχνάμε, επίσης, ότι δεν είναι μόνο η κλιματική αλλαγή που επηρεάζει την ένταση και τον αριθμό των δασικών πυρκαγιών. Η συντριπτική πλειοψηφία οφείλεται σε ανθρώπινη παρέμβαση και μόνο το 4% σε φυσικά φαινόμενα. «Θα πρέπει να δούμε ως κράτος πώς αντιδρούμε σε αυτό με βάση την εθνική πολιτική αντιπυρικής προστασίας. Είναι θέμα ενημέρωσης και παροχής κινήτρων για αλλαγή νοοτροπίας».

Ο ρόλος των πολιτών

Πέρα, όμως, από τη μεγάλη ευθύνη της πολιτείας, υπάρχει και η ευθύνη που αναλογεί σε εμάς τους πολίτες. «Ο ρόλος των πολιτών είναι ιδιαίτερα σημαντικός, αφού περιλαμβάνει τη λήψη μέτρων αυτοπροστασίας, την ενημέρωση της πυροσβεστικής υπηρεσίας (199) όταν πέσει στην αντίληψή τους κάποιο περιστατικό, τη συμμετοχή τους σε κάποια τοπική ομάδα προκειμένου να συμβάλουν στη δασοπροστασία και φυσικά την άσκηση πίεσης στις αρχές και την πολιτεία, ώστε να υπάρξει σχέδιο πρόληψης στους δήμους. Αυτή τη στιγμή δεν γνωρίζουμε τι ανάγκες έχει κάθε δήμος».