ΕΜΑΘΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΗΣ ΣΤΟΚΧΟΛΜΗΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΜΙΑ ΣΕΙΡΑ ΤΟΥ NETFLIX

Μια σειρά του Netflix με έκανε να γνωρίσω το σύνδρομο που αντιμετωπίζει ένα σημαντικό ποσοστό των θυμάτων κακοποιητικών συμπεριφορών. Η σειρά «Clark» έκανε γνωστό το Σύνδρομο της Στοκχόλμης και μια ειδικός μάς εξήγησε πώς μπορεί κάποιος να συμπαθήσει τον θύτη του.

Πριν από λίγες ημέρες ολοκλήρωσα τη μίνι σειρά του Netflix με το όνομα «Clark». Η σειρά αφηγείται τη ζωή του «Clark Olofsson», ίσως του πιο γνωστού εγκληματία της Σουηδίας που πέρασε πάνω από το μισό της ζωής του στη φυλακή. Δεν τον γνώριζα πριν δω τη σειρά του Netflix αλλά μου κέντρισε το ενδιαφέρον να μάθω ποιος ήταν αυτός ο τύπος που η ζωή του μεταφέρθηκε στο «γυαλί», και μάλιστα όχι για πρώτη φορά.

Η σειρά βασίζεται σε γεγονότα της ζωής του Σουηδού εγκληματία, διανθισμένα με αλήθειες και ψέματα. Ο ίδιος (και στη σειρά και στην πραγματική ζωή του) καταδικάστηκε κατά καιρούς για απόπειρες δολοφονίας, επιθέσεις, ληστεία σε τράπεζα, διακίνηση ναρκωτικών και άλλα εγκλήματα.

Το όνομα του Olofsson συνδέθηκε στενά με ένα ψυχολογικό φαινόμενο γνωστό ως «το Σύνδρομο της Στοκχόλμης». Ναι μεν το είχα ακούσει στο παρελθόν, αλλά ομολογώ ότι ποτέ δεν με απασχόλησε σοβαρά. Κι αυτό γιατί νόμιζα πως πρόκειται για ένα εξαιρετικά σπάνιο φαινόμενο. Ίσως όμως έκανα λάθος. Σύμφωνα με στοιχεία του FBI, περίπου το 8% των θυμάτων ομηρίας παρουσιάζουν ενδείξεις του συνδρόμου της Στοκχόλμης.

Η ερμηνεία του Bill Skarsgård ως Clark Olofsson με έκανε να καταλάβω (και να γράψω) πώς και γιατί το θύμα μπορεί να καταλήξει ακόμα και να αγαπήσει τον θύτη του.

Σύνδρομο της Στοκχόλμης: Πώς το θύμα μπορεί να συμπαθήσει τον θύτη

Στη δημιουργία του όρου «Σύνδρομο της Στοκχόλμης» συνέβαλε η ληστεία του Norrmalmstorg, μια ληστεία τράπεζας όπως φαίνεται μέσα από τη σειρά. Συγκεκριμένα, η φράση επινοήθηκε από τον Σουηδό ψυχίατρο και εγκληματολόγο Nils Bejerot, ο οποίος μελέτησε τα πρότυπα συμπεριφοράς που είχαν οι όμηροι στη συγκεκριμένη ληστεία: άρχισαν να συμπαθούν τους ληστές. Δεν θα κάνω περαιτέρω spoiler για τη σειρά αλλά αν βρείτε χρόνο, δώστε της μια ευκαιρία.

Στιγμή από τη ληστεία όπως αποτυπώνεται στη σειρά Clark Netflix Eric Broms

Θα αναλύσω, όμως, λίγο περισσότερο αυτή τη συνθήκη που ονομάζεται «Σύνδρομο της Στοκχόλμης». Πρόκειται για έναν μηχανισμό αντιμετώπισης μιας κατάστασης αιχμαλωσίας ή κακοποίησης ή με άλλα λόγια για μια ψυχολογική αντίδραση στην αιχμαλωσία. Τα άτομα με το σύνδρομο αναπτύσσουν με την πάροδο του χρόνου θετικά συναισθήματα προς τους θύτες τους. Αυτό μπορεί να συμβαίνει σε καταστάσεις όπως η κακοποίηση παιδιών, η κακοποίηση σε ερωτικές σχέσεις ή η εμπορία λευκής σαρκός και όχι μόνο.

Όπως επιβεβαιώνει η Δρ Ναταλία Κουτρούλη, ψυχολόγος υγείας με εκπαίδευση στη γνωσιακή ψυχοθεραπεία και τη συμβουλευτική, «η κυρίαρχη θεωρία που υποστηρίζεται είναι ότι αυτή η τάση-σύνδρομο αντιστοιχεί σε έναν αμυντικό μηχανισμό, όπου το άτομο προκειμένου να αντέξει την πίεση και το άγχος που του προκαλεί αυτή η κακοποιητική κατάσταση, προσπαθεί να αναπτύξει θετικά συναισθήματα για τον κακοποιητή του. Για να επιβιώσει, δηλαδή, πρακτικά και συναισθηματικά και να μπορέσει να το αντέξει».

Το θύμα έχει την ανάγκη να μην θυματοποιείται, να νιώθει ότι είναι ασφαλές, να μην αισθάνεται ότι απειλείται και γι' αυτό να προσπαθεί να δει τα ανθρώπινα στοιχεία του θύτη ώστε να μην έχει τον φόβο ότι εκείνος θα του κάνει κακό.

iStock

Τα συμπτώματα και η συχνότητα του συνδρόμου

Τα συμπτώματα του συνδρόμου μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Θετικά συναισθήματα των θυμάτων προς τους κακοποιητές
• Συμπάθεια για τις συμπεριφορές των κακοποιητών
• Αρνητικά συναισθήματα προς άλλα πρόσωπα εξουσίας, όπως η αστυνομία

Ακόμη, όπως σημειώνει το αμερικανικό ακαδημαϊκό ιατρικό κέντρο Cleveland Clinic, άλλα συμπτώματα μπορεί να είναι παρόμοια με αυτά της διαταραχής μετατραυματικού στρες (PTSD) και περιλαμβάνουν αναδρομές στο παρελθόν (τα λεγόμενα flashbacks), αίσθημα δυσπιστίας, εκνευρισμού, νευρικότητας ή άγχους, έλλειψη απόλαυσης για πράγματα που προηγουμένως το άτομο απολάμβανε και προβλήματα συγκέντρωσης.

Όπως μας είπε η Δρ Κουτρούλη, «Το φαινόμενο είναι αρκετά σύνηθες. Το αντιλαμβανόμαστε όταν αναρωτιόμαστε αυθόρμητα γιατί ένας άνθρωπος παραμένει σε μια κακοποιητική για εκείνον κατάσταση. Είτε είναι μια επαγγελματική σχέση, μια φιλία ή μια ερωτική σχέση. Μπορεί να μην φτάνει πάντα σε ακραίο βαθμό, όπως ήταν και η αρχική περίπτωση από όπου και ονομάστηκε το σύνδρομο αλλά το βλέπουμε να συμβαίνει αρκετά συχνά», καταλήγει η Δρ Κουτρούλη. «Μέχρι πιθανόν το σημείο που το θύμα θα ενδυναμωθεί αρκετά, θα συνειδητοποιήσει την κατάσταση, θα λάβει τη σωστή στήριξη και θα μπορέσει να διεκδικήσει την απελευθέρωσή του στην πραγματικότητα».