ΝΑ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ ΑΝΟΙΧΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ

Μια ψυχική ασθένεια είναι σαν οποιαδήποτε άλλη σωματική ασθένεια. Χρειάζεται χρόνο και ιατρική φροντίδα. Χρειάζεται αναρρωτική άδεια και κατανόηση. Μα πάνω απ’ όλα χρειάζεται να την πούμε με το όνομά της.

Ξέρω τουλάχιστον τρεις ανθρώπους που έχουν περάσει κατάθλιψη και δεν το παραδέχτηκαν όταν συνέβαινε. Θυμάμαι τις αντιδράσεις του περίγυρου. «Είναι υπέρβαρος, γι’ αυτό δεν κινείται. Δεν κάνει καμία προσπάθεια να χάσει κιλά» ή «Είναι επιθετική και τεμπέλα, δεν τρέχει κάτι άλλο» ή «Εμάς αποφεύγει, με τους άλλους φίλους του μια χαρά κάνει παρέα».

Μάταια προσπαθούσα να εξηγήσω ότι ο/η τάδε έχει κατάθλιψη και δεν μπορεί να αλλάξει τη συμπεριφορά του/της. Δεν πρόκειται για αδιαφορία ή για πρόβλημα του χαρακτήρα, με το οποίο απλώς δεν θέλει να ασχοληθεί. Αρκετοί άνθρωποι απομακρύνθηκαν τότε από τους καταθλιπτικούς φίλους μου.

Η ψυχική ασθένεια είναι σαν κάθε ασθένεια

Αναρωτήθηκα πολλές φορές αν θα είχε συμβεί το ίδιο σε κάποια άλλη, σωματική ας πούμε ασθένεια. Αν επρόκειτο για ένα σπάσιμο ποδιού, για μια εγχείριση σκωληκοειδήτιδας ή ακόμη και για έναν καρκίνο, θα τους είχαν αφήσει να παλεύουν μόνοι; Ή θα είχαν προστρέξει στο νοσοκομείο να προσφέρουν πρακτική βοήθεια, μεταφορά, συντροφιά, μερικά λουλούδια ή ακόμη και ειλικρινή λόγια παρηγοριάς;

Unsplash Dan Meyers

Θα τους είχαν απευθύνει σχόλια, όπως «Στο μυαλό σου είναι όλο, πρέπει να βγεις από αυτό» ή «Έλα, μην πέφτεις, υπάρχουν και χειρότερα» ή «Όλα συμβαίνουν για κάποιο λόγο»;

Όχι. Μάλλον επειδή η σωματική ασθένεια είναι ορατή και η ψυχική αόρατη, άκουσα να λένε ειδικοί. Αλλά, για μένα και η ψυχική ασθένεια ορατή είναι. Μοιάζει σαν ο άνθρωπος που ήξερες να μην είναι πια ο ίδιος. Σα να απομακρύνεται, να χάνεται, να χάνει τον εαυτό του. Πώς μπορείς να μην το προσέξεις;

Είναι αόρατη η ψυχική ασθένεια ή εμείς κλείνουμε τα μάτια;

Το προσέχεις, όμως το στίγμα της ψυχικής ασθένειας είναι τόσο δυνατό, που είναι δύσκολο έως αδύνατο να αντιδράσει ο κόσμος όπως σε μια άλλη ασθένεια. Αν αρρωστήσεις από κατάθλιψη ή οποιαδήποτε άλλη ψυχική ασθένεια, θα εισπράξεις μάλλον σιωπή. Δεν υπάρχει άδεια ασθένειας, ούτε ευχετήριες κάρτες του τύπου «Get well soon».

Συνήθως, δεν υπάρχει κατανόηση ότι αυτή η κατάσταση χρειάζεται ιατρική φροντίδα και χρόνο. Σε πολλές περιπτώσεις, μπορεί να εισπράξεις λύπηση ή κάποια ανεπιθύμητη συμβουλή για το πώς πρέπει να διαχειριστείς την κατάσταση – λες και μπορείς. Μπορεί να ακούσεις ακόμη κι ότι είσαι τελειομανής και βασανίζεις μόνος σου τον εαυτό σου. 

Ήρθε η ώρα να μιλήσουμε ανοιχτά

Αν και ζούμε στο 2022, με τα προβλήματα της ψυχικής υγείας να εκτοξεύονται αριθμητικά και τον ΠΟΥ να αποδίδει στην κατάθλιψη την πιο συχνή αιτία αναπηρίας, αν και η οικονομική κρίση και η πανδημία έχουν κάνει τα πράγματα χειρότερα και όλοι πλέον έχουμε τουλάχιστον έναν γνώστο που παλεύει με μία ψυχική νόσο, οι άνθρωποι επιλέγουν να μην μιλάνε γι' αυτό.

Unsplash George Pagan

Τόσο οι ασθενείς όσο και ο περίγυρος. Ο ρόλος του στίγματος και των στερεοτύπων είναι καταλυτικός για την ψυχική υγεία. Διότι εμποδίζουν συστηματικά την όποια θεραπεία και επιδεινώνουν το όποιο πρόβλημα.

Σε ακραίες περιπτώσεις, μάλιστα, αυτό μπορεί να γίνει και επικίνδυνο, όπως συνέβη στην περίπτωση της ηθοποιού Μαρία Μπονίκου που δολοφονήθηκε από τον γιο της, έναν άνθρωπο με σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας.

Κι όμως, οι ασθενείς ψυχικής υγείας μπορεί να χρήζουν ίσης ή ακόμη και περισσότερης φροντίδας απ’ ό,τι εκείνοι που αντιμετωπίζουν σωματικά προβλήματα υγείας, και ήρθε η ώρα να συζητήσουμε ανοιχτά γι' αυτό.