5 ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΚΗΠΟΥΡΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑ

Ένας κήπος (όσο μικρός κι αν είναι) μπορεί να μας ωφελήσει, προσφέροντάς μας πέρα από γεύσεις, αρώματα και χρώματα, ένα καταφύγιο για την προστασία της ψυχικής μας υγεία.

Η θεία Σοφία, στην Κρήτη, είναι αυτή που προμηθεύει με ντομάτες, μελιτζάνες, αγγουράκια και πιπεριές όλο το σόι. Λίγα μέτρα από το σπίτι της, βρίσκεται ο λαχανόκηπος που αγαπά. Πού τη χάνεις, πού τη βρίσκεις, εκεί: να ξεχορταριάζει, να ποτίζει, να σκαλίζει. Κάτι ανάλογο κάνει στο ισόγειο του σπιτιού που μένω, στην Αθήνα, ο κύριος Λευτέρης, που λατρεύει τα λουλούδια. Κάθε πρωί τον βλέπω στην αυλίτσα του ακάλυπτου να τα περιποιείται. Και οι δυο τους έχουν μεγαλώσει κοντά σε δέντρα, λουλούδια, φυτά και παραδέχονται πόσο καλό κάνει η ενασχόληση με τον κήπο τους στην ψυχική τους υγεία (υπάρχουν και επιστημονικά δεδομένα που το εξηγούν).

Από την άλλη, η γενιά μου μοιάζει να έχει ξεχάσει τι θα πει φύση. «Δεν πρέπει να κατηγορούμε τα παιδιά που ασχολούνται με το Facebook, αντί να παίζουν με τη λάσπη. Η κοινωνία μας δεν δίνει προτεραιότητα στην επαφή με τη φύση. Στην πραγματικότητα, συχνά λέμε στα παιδιά ότι είναι βρώμικη και επικίνδυνη», είχε πει πριν χρόνια ο καναδός περιβαλλοντολόγος David Suzuki.

Η επαφή με τη φύση, όμως, ιδιαίτερα για τους ανθρώπους των πόλεων είναι αναγκαία. Αν κάτι μας έμαθαν οι δύσκολοι μήνες που πέρασαν είναι πόσο χρειαζόμαστε το πράσινο και πόσο καταστροφική είναι η έλλειψή του. Τόσο η καθιστική μας καθημερινότητα, όσο και ο στρεσογόνος τρόπος ζωής κάνουν ξεκάθαρη την σπουδαιότητα του αστικού πρασίνου, που ευνοεί με τον τρόπο του ακόμα και το mindfulness.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμια Οργανισμό Υγείας, οι αστικοί χώροι πρασίνου (π.χ. πάρκα, παιδικές χαρές, κήποι, αυλές, κοινόχρηστοι χώροι) μπορούν να συμβάλλουν στη βελτίωση της ψυχικής και σωματικής μας υγείας, και στη μείωση της νοσηρότητας και της θνησιμότητας των κατοίκων των πόλεων. Παρέχουν χαλάρωση και ανακούφιση από το στρες, ενισχύουν την κοινωνική συνοχή, ενθαρρύνουν τη σωματική δραστηριότητα, περιορίζουν την έκθεσή μας σε ατμοσφαιρικούς ρύπους, στον θόρυβο και στις υψηλές θερμοκρασίες.

5 λόγοι να ασχοληθείς με την κηπουρική

Στη συμβολή των κήπων στον περιορισμό των αρνητικών επιδράσεων της σύγχρονης καθημερινότητας εστιάζουν και οι ερευνήτριες Emma White και Sarah Golding, από το Πανεπιστήμιο του Surrey, που ασχολούνται με την περιβαλλοντική ψυχολογία. Οι δυο τους αναφέρουν πέντε τρόπους με τους οποίους ένας πράσινος κήπος μπορεί να βελτιώσει την ψυχική και πνευματική μας υγεία.

unsplash Almani Qhizq

1. Ένας κήπος προσφέρει ευκαιρίες για δράση

Όσοι ασχολούνται έστω και ερασιτεχνικά με τον κήπο τους σε καθημερινή βάση είναι σωματικά πιο δραστήριοι από εκείνους που δεν έχουν κήπο, λένε οι ερευνήτριες. Ας σκεφτούμε μόνο την φροντίδα που θέλουν τα φυτά και τα δέντρα: πότισμα, σκάψιμο, φύτεμα, κλάδεμα. Ο κήπος είναι ένα μέρος που προσφέρει πολλές ευκαιρίες για κίνηση και δημιουργικότητα. Ωφελημένοι είναι, μάλιστα, κι εκείνοι που μπορεί να μην έχουν κήπο, αλλά έχουν μπαλκόνι, βεράντα ή έναν διαμορφωμένο ακάλυπτο χώρο, μιας και οι γλάστρες και οι ζαρντινιέρες θέλουν κι αυτές την περιποίησή τους.

2. …αλλά και για χαλάρωση

Οι κήποι αποτελούν τον ιδανικό τόπο για ένα σύντομο διάλειμμα. Τα δέντρα, τα φυτά, το νερό είναι στοιχεία ευχάριστα στις αισθήσεις μας, ξεκούραστα για το μάτι και δεν απαιτούν σημαντική πνευματική προσπάθεια. Έτσι, βοηθούν στην αποκατάσταση της ικανότητάς μας να συγκεντρωνόμαστε και προσφέρουν ένα ευχάριστο διάλειμμα από την όποια εργασία, κάτι που βοηθά στην αποφυγή της ψυχολογικής κόπωσης.

Ας βάλουμε, λοιπόν, ένα τραπεζάκι με δύο καρέκλες, ένα παγκάκι ή μια αιώρα στον κήπο μας, κι ας κάτσουμε για λίγο να παρακολουθήσουμε τα σύννεφα, να διαβάσουμε λίγες σελίδες από ένα βιβλίο ή να πιούμε ένα φλιτζάνι τσάι. Ακόμα και μερικές γλάστρες στο μπαλκόνι μας θα «ξεκουράσουν» το μάτι και θα δημιουργήσουν μια άλλη ισορροπία στην καθημερινότητά μας.

3. Ένας κήπος προσφέρει ευκαιρίες για κοινωνικοποίηση

Ένα παιχνίδι με τα παιδιά έξω στο χώμα, ένα μπάρμπεκιου με φίλους, λίγες κουβέντες με τον γείτονα στο κηπάκι την πολυκατοικίας, ακόμα και η αναζήτηση συμβουλών μέσα από διαδικτυακές ομάδες για τυχόν αρρώστιες των φυτών, μπορεί να μας φέρουν πιο κοντά στους συνανθρώπους μας, να βοηθήσουν στην καλλιέργεια σχέσεων. Ένας κήπος μπορεί να συμβάλλει με πολλούς τρόπους στην ενίσχυση των κοινωνικών μας δεσμών. Ας αντιγράψουμε λίγο τους Σκανδιναβούς και ας εντάξουμε στην καθημερινότητά μας τη φύση, τις αυλές, τους κήπους, τα πάρκα.

unsplash Ivy Aralia Nizar

4. …αλλά και για απομόνωση

Αν θέλουμε να ξεφύγουμε από το άγχος και τις απαιτήσεις του κόσμου που μας περιβάλλει, από τη φασαρία που επικρατεί μέσα στο σπίτι, ή από τα τηλέφωνα που χτυπούν ασταμάτητα στο γραφείο, ο κήπος αποτελεί εξαιρετικό καταφύγιο. Η φύση είναι το μέρος όπου το μυαλό και τα αυτιά μας μπορούν να ηρεμήσουν, να ξεκουραστούν. Είναι το μέρος όπου επέρχεται μια ισορροπία. Αν επιτρέψουμε στον εαυτό μας να απολαύσει έναν κήπο, τότε θα επιστρέψουμε στη δουλειά, στην οικογένεια, στη ζωή μας ανανεωμένοι. Μάλιστα, πρόσφατη έρευνα στο περιοδικό Landscape and Urban Planning, αναφέρει ότι ένας «κήπος για τις αισθήσεις» (sensory garden) μειώνει αποτελεσματικά το στρες, ενισχύει την ευεξία και αυξάνει την παραγωγικότητα των εργαζομένων. Τέτοιοι κήποι έχουν σχεδιαστεί έτσι, ώστε να διεγείρουν τις αισθήσεις ενός επισκέπτη, από την όραση και την όσφρηση μέχρι την ακοή, την αφή και τη γεύση. Σε sensory garden, για παράδειγμα, δεν θα δείτε πινακίδα «Μην πατάτε το γκαζόν»!

5. Ένας κήπος μάς φέρνει κοντά στη φύση

Η αστικοποίηση, η εκμετάλλευση των φυσικών πόρων και οι αλλαγές στον τρόπο ζωής μας έχουν μειώσει τις δυνατότητες επαφής με τη φύση. Όμως, η ύπαρξη πρασίνου στον αστικό μας περίγυρο έχει αποκαταστατικές ιδιότητες και ωφελεί την ψυχική και σωματική μας υγεία.

Μάλιστα, όσο πλουσιότερη είναι η βιοποικιλότητα που υπάρχει σε ένα πάρκο, έναν κήπο, μια αυλή, τόσο ισχυρότερη είναι η επίδραση σε εμάς, ενώ σημαντικό ρόλο παίζει και το ηχοτοπίο (αν π.χ. υπάρχουν πουλιά που κελαηδούν, αν ακούγεται το θρόισμα των φύλλων όταν φυσά αέρας, αν υπάρχει τρεχούμενο νερό).

unsplash Filip Urban

Κι αν δεν έχουμε κήπο; Τι κάνουμε για την ψυχική μας υγεία;

Επειδή δεν είναι εφικτό να έχουμε όλοι κήπο, οι ερευνήτριες τονίζουν ότι μπορούμε να απολαύσουμε τα οφέλη του πράσινου στην ψυχική μας υγεία, φτιάχνοντας μια μικρή πράσινη γωνιά στο σπίτι μας.

Τα φυτά εσωτερικού χώρου (ιδανικά για τέτοιες περιπτώσεις είναι τα αερόφυτα) μπορούν να δημιουργήσουν ένα πιο «φυσικό» περιβάλλον και έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνουν τη διάθεση των ενοίκων.

Εναλλακτικά, μπορούμε να διαμορφώσουμε κατάλληλα το μπαλκόνι μας. Ακόμα και ένα μικρό ή στενό μπαλκόνι μπορεί να αλλάξει μορφή. Λύσεις υπάρχουν. Ας μην ξεχνάμε, επίσης, ότι ο ακάλυπτος ή η είσοδος μιας πολυκατοικίας μπορεί εύκολα να διαμορφωθούν σε μικρές εστίες πρασίνου, αρκεί να έχουμε διάθεση.

Σε περίπτωση που δεν έχουμε χώρο ή χρήματα, ορισμένοι δήμοι (όπως ο Δήμος Αγίου Δημητρίου και ο Δήμος Θεσσαλονίκης) διαθέτουν αστικούς λαχανόκηπους, αλλά για την χρήση τους πρέπει να πληρούμε ορισμένα κριτήρια.

Τέλος, αν δεν θέλουμε να μπλεχτούμε με τα χώματα, τότε μπορούμε απλά να πεταχτούμε για λίγα λεπτά στο κοντινότερο πάρκο ή πλατεία. Αν, μάλιστα, πάμε με τα πόδια ή το ποδήλατο, τότε θα έχουμε κερδίσει και μερικά λεπτά φυσικής δραστηριότητας.