ΓΙΑΤΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΔΕΝ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΑΝΤΑΜΟΙΒΕΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΚΟΛΛΗΤΑ

Οι ανταμοιβές που συνδέεουν με λάθος τρόπο την πράξη ενός παιδιού με την επιβράβευση είναι η άλλη όψη της τιμωρίας. Γιατί πρέπει να τις αποφεύγουμε και πώς θα δώσουμε στα παιδιά μας το σωστό κίνητρο;

Πόσες φορές στη θέα ενός ανήσυχου ή ανυπάκουου παιδιού δεν έχουμε ακούσει φράσεις όπως: «Αν φας όλο το φαγητό σου, θα σου δώσω σοκολάτα» ή «Αν κάτσεις ήσυχα, τότε θα δεις τηλεόραση»; Πόσες φορές δεν έχουμε δει εντυπωσιακά αυτοκόλλητα στα τετράδια των παιδιών ή στα εμβολιασμένα τους μπράτσα, ως ανταμοιβές, συνοδεία ενός μικρού γλυκού;

Οι περισσότεροι γονείς, παιδαγωγοί, αλλά και γιατροί χρησιμοποιούν τέτοιου είδους ανταμοιβές για να πείσουν τα παιδιά να συμπεριφερθούν με συγκεκριμένο τρόπο. Κι αν το να συνδεθεί η επίσκεψη στον παιδίατρο με μια ευχάριστη στιγμή ή το να επιβραβευτεί ένα παιδί για την προσπάθειά του στην ορθογραφία ακούγονται ως σκοποί που αγιάζουν τα μέσα, ορισμένες συμπεριφορές των παιδιών είναι τελείως φυσιολογικές και πρέπει να τις αφήσουμε να υπάρχουν!

Οι ανταμοιβές δίνουν το λάθος μήνυμα

Μιλάμε για συμπεριφορές που μπορεί να είναι ασύμβατες με τις κοινωνικές επιταγές, έχουν όμως σχέση με διάφορα αναπτυξιακά στάδια και γι’ αυτό είναι απαραίτητες. «Αυτό σημαίνει ότι, αν ένα παιδί δεν τρώει κάποιο φαγητό ή δεν κάθεται ήσυχα, εκφράζει με τη συμπεριφορά του μια στάση απέναντι στο περιβάλλον του, αναμενόμενη για την ηλικία του», αναφέρει η εκπαιδευτικός προσχολικής αγωγής Ελίνα Μαυροπούλου. Είναι δηλαδή τόσο φυσικό και αναμενόμενο για ένα παιδί να γκρινιάζει στην αναμονή για τον οδοντίατρο, όσο για έναν έφηβο να κλείνεται στο δωμάτιό του ακούγοντας μουσική.

iStock

«Όταν δίνουμε αντάλλαγμα για να πετύχουμε μια συμπεριφορά, το μόνο που καταφέρνουμε είναι το παιδί να περιμένει το δώρο και όχι να μάθει γιατί, λόγου χάρη, πρέπει να τρώει όσπρια ή να μάθει να διαχειρίζεται την αναμονή. Το θέμα είναι τα παιδιά να έχουν εσωτερικό κίνητρο και όχι να δρουν με βάση το αντάλλαγμα ή την τιμωρία», σχολιάζει.

Τι είναι το εσωτερικό κίνητρο στο οποίο δίνει βάρος η θετική διαπαιδαγώγηση

Σύμφωνα με τη Σύμβουλο Οικογένειας και Ιδρύτρια της Ένωσης για τη Θετική Διαπαιδαγώγηση Jane Nelsen, η ενθάρρυνση στα παιδιά πρέπει να χρησιμοποιείται «από μέσα προς τα έξω». Αυτό αναφέρει στο βιβλίο της Αποτελεσματική Διαπαιδαγώγηση (εκδόσεις Διόπτρα), με βάση τη θεωρία του Εποικοδομητισμού και την Αντλεριανής Ψυχολογίας (από τον ψυχολόγο Alfred Adler). Τι σημαίνει όμως «από μέσα προς τα έξω»; Ότι η ενθάρρυνση πρέπει να ενεργοποιεί το εσωτερικό κίνητρο, ώστε να νιώθουν τα παιδιά το αίσθημα του ανήκειν και της σύνδεσης.

iStock

Η θετική διαπαιδαγώγηση έρχεται σε αντίθεση με τους Συμπεριφοριστές, που θεωρούν ότι οι εξωτερικές ανταμοιβές και τιμωρίες μπορούν να αλλάξουν τη συμπεριφορά των παιδιών. Επιπλέον, με διάφορες τεχνικές βοηθά τα παιδιά να αναπτύξουν δεξιότητες επίλυσης ενός προβλήματος, δεξιότητες απαραίτητες για την μετέπειτα ζωή τους.

Πώς να αποφύγετε τις ανταμοιβές και τι να κάνετε

Πώς μπορούμε ως γονείς να το πετύχουμε αυτό, χωρίς ανταμοιβές και ανταλλάγματα; Η Ελίνα Μαυροπούλου μάς καθοδηγεί:

• Χρησιμοποιήστε τη φράση «όταν... τότε»: «Όταν μαζέψεις τα παιχνίδια σου, τότε μπορούμε να κάτσουμε παρέα». Αποφύγετε φράσεις με το «αν», όπως «αν φας όλες σου τις φακές, θα σου δώσω σοκολάτα», διότι δημιουργούν στο παιδί το σκεπτικό ότι κάθε φορά που κάνει κάτι, θα έχει και το αντίστοιχο κέρδος.
• Καλλιεργήστε το εσωτερικό κίνητρο στο παιδί. Ενθαρρύνετε τη σκληρή προσπάθεια, γίνετε περιγραφικοί και τονίστε τη σχέση μεταξύ συμπεριφοράς και αποτελέσματος. Για παράδειγμα: «Είναι κουραστικό να μαζεύεις τα παιχνίδια σου, αλλά προσπάθησες και τώρα το δωμάτιό σου είναι καθαρό».

iStock

• Χρησιμοποιήστε πολύ το παράδειγμα της φυσικής συνέπειας, δηλαδή ότι κάτι θα συμβεί ως φυσικό επακόλουθο της πράξης του παιδιού. Δηλαδή: «Όταν φας το φαγητό σου, τότε δεν θα πεινάς» ή «Όταν βάλεις τα ρούχα σου στα άπλυτα, τότε θα μπορέσουμε να βάλουμε πλυντήριο και να πλυθούν».
• Γίνετετε εσείς το παράδειγμα. Κάντε πρώτοι όσα ζητάτε από το παιδί σας και δώστε του χρόνο να σας μιμηθεί!
• Όσον αφορά την επίσκεψη στον παιδίατρο, προκειμένου να μειωθεί ο φόβος του παιδιού, προτείνεται στους γονείς να παίξουν παιχνίδια ρόλων και να διαβάσουν σχετικά παραμύθια. Με τη σειρά τους, οι παιδίατροι να δείξουν ενσυναίσθηση στον φόβο του παιδιού και να περιγράφουν ακριβώς τι κάνουν κατά τη διάρκεια της εξέτασης. Έτσι ενισχύεται το αίσθημα της ασφάλειας.

Η Ελίνα Μαυροπούλου είναι νηπιαγωγός, μεταπτυχιακή φοιτήτρια του Π.Μ.Σ. Επιστήμες της Αγωγής & της Διά Βίου Μάθησης: Εκπαιδευτική Διοίκηση & Ηγεσία του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.