ΕΡΧΕΤΑΙ ΚΑΥΣΩΝΑΣ; ΓΙΑΤΙ Ο ΜΑΗΣ ΦΕΡΝΕΙ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ ΡΕΚΟΡ

Ο Μάης μας αποχαιρετά με θερμοκρασίες ρεκόρ και όλα δείχνουν ότι η λέξη «καύσωνας» θα φορεθεί πολύ φέτος. Πώς φτάσαμε ως εδώ και τι μπορείς να κάνεις για να προστατευτείς;

Από την Πέμπτη 26/5 έως το Σάββατο 28/5, η Ελλάδα θα ζήσει τον πρώτο καύσωνα για το 2022, με θερμοκρασίες που θα φτάσουν έως και τους 37 βαθμούς Κελσίου. Θα ήθελα να έχεις κουράγιο, καθώς αυτή είναι μόνο η αρχή όσων μας περιμένουν (και) αυτό το καλοκαίρι. Πρώτα, ας δούμε τι «τιτίβισε» ο Διευθυντής της Ελληνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας, Θεόδωρος Κολυδάς, ο οποίος λέει ότι επισήμως δεν είναι καύσωνας, αλλά έχουμε ξαναζήσει τέτοιες θερμοκραίες Μάη μήνα;

Με αφορμή όσα έγιναν πέρυσι, μάθαμε πως η Ελλάδα είναι η χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που (μαζί με την Κύπρο) θα δεχθεί την μεγαλύτερη πίεση από την κλιματική αλλαγή. Παράλληλα είναι και αυτή που έχει κάνει τα λιγότερα προκειμένου να προσαρμοστεί στις επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής. Έρευνα είχε αποκαλύψει πως «μία στις 4 πόλεις δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά τα μέτρα προστασίας από την κλιματική κρίση». Το δείγμα ήταν 800 πόλεις του πλανήτη και φάνηκε πως περίπου το 43% αυτών των πόλεων (συνολικού πληθυσμού 400 εκατομμυρίων ανθρώπων) δεν έχουν καν πλάνο για να προσαρμοστούν στις συνέπειες της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Βάσει της έκθεσης State of the Global Climate του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (World Meteorological Organization - WMO), τέσσερις βασικοί δείκτες κλιματικής αλλαγής σημείωσαν νέα ρεκόρ το 2021.

Οι δείκτες ήταν:

1. οι συγκεντρώσεις αερίων θερμοκηπίου,
2. η άνοδος της στάθμης της θάλασσας,
3. η θερμότητα των ωκεανών,
4. η οξίνιση των ωκεανών (είναι η μείωση τιμής του pH του θαλασσινού νερού, που επηρεάζει τους ζωντανούς οργανισμούς – όσο μειώνεται η τιμή, μειώνεται η ικανότητα σχηματισμού εξωσκελετών και επηρεάζεται η τροφική αλυσίδα στους ωκεανούς, με τις συνέπειες να αγγίζουν και τον άνθρωπο).

Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, έγινε ασυνήθιστα μεγάλη η τρύπα του όζοντος πάνω από την Ανταρκτική (έφτασε στη μέγιστη έκταση των 24,8 εκατομμυρίων κυβικών χιλιομέτρων – που είναι το μέγεθος της Αφρικής). Ήταν αποτέλεσμα ισχυρής και σταθερής πολικής δίνης και ψυχρότερων (από τον μέσο όρο) συνθηκών στην κατώτερη στρατόσφαιρα. Παρεμπιπτόντως, η τρύπα του όζοντος δεν μας είχε απασχολήσει εδώ και χρόνια, καθώς πιστεύαμε πως την έχουμε «τακτοποιήσει». Γράψε λάθος.

Οι ακραίες καιρικές συνθήκες οδήγησαν σε οικονομικές απώλειες εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων και προκάλεσαν βαρύ τίμημα σε ανθρώπινες ζωές και την ευημερία. Επίσης, προκάλεσαν «κραδασμούς» στην ασφάλεια των τροφίμων και του νερού, και εκτοπισμό ειδών.

Επιβεβαιώθηκε πως η τελευταία επταετία ήταν η θερμότερη που έχει καταγραφεί ποτέ στη Γη, με τη μέση παγκόσμια θερμοκρασία να είναι 1,11°C πάνω από το προβιομηχανικό επίπεδο.

Τι είναι κλιματική αλλαγή;

Όπως λέει στο OW ο Γιώργος Ηλιόπουλος, Γενικός Γραμματέας της Ένωσης Πτυχιούχων Περιβαλλοντολόγων Ελλάδος, «η κλιματική αλλαγή είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει -και θα αντιμετωπίσει τα επόμενα χρόνια- η ανθρωπότητα. Η διασύνδεση της κλιματικής αλλαγής με ακραία καιρικά φαινόμενα, με πυρκαγιές, με επίδραση στη βιοποικιλότητα και άλλες επιπτώσεις είναι που την κάνει στην πράξη τρομακτική.

»Η Γη υπήρχε εκατομμύρια χρόνια πριν εμφανιστούν οι άνθρωποι. Αναλογικά, αυτό έγινε τα τελευταία δευτερόλεπτα του 24ώρου της ύπαρξης της Γης. Από τη Βιομηχανική Επανάσταση και μετά αρχίσαμε να βρωμίζουμε το “σπίτι” μας. Δηλαδή, τα τελευταία 50 χρόνια.

»Αυτό που κάναμε στη Γη ήταν κάτι που δεν είχε ξαναζήσει στα εκατομμύρια χρόνια της έως τότε ύπαρξής της. Συνεπώς, ήταν ένα σοκ για εκείνη. Αντίστοιχο με αυτό που παθαίνει ο οργανισμός του ανθρώπου μόλις μολυνθεί με Covid-19. Εννοώ πως η αλλαγή ήταν τόσο απότομη.

»Όσο δεν είχαμε μηχανές εσωτερικής καύσης, οι επιδράσεις ήταν τοπικές (π.χ. το κόψιμο των ξύλων κ.λπ.). Με την ανακάλυψη των μηχανών, επιταχύνθηκε η οικονομία, αυξήθηκε ο πληθυσμός της Γης, αλλά αυξήθηκαν και οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Καίγαμε πολύ άνθρακα και τώρα που ένα-ένα τα εργοστάσια κλείνουν, κυρίως στην Ευρώπη, καίμε πολύ πετρέλαιο και βενζίνη. Και αυτά έχουν ως αποτέλεσμα εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου».

Τι είναι το φαινόμενο του θερμοκηπίου

«Η ακτινοβολία που εισέρχεται στην ατμόσφαιρα της Γης “παγιδεύεται” και οδηγεί σε μεγαλύτερες θερμοκρασίες”. Όπως βράζουμε εμείς στα σπίτια μας, τα απογεύματα του καλοκαιριού. «Έτσι φτάνουμε στην αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της Γης. Ακόμα και μισός βαθμός αλλαγής είναι ικανός να διαταράξει πολύ, τα πάντα. Σημαίνει περισσότερη τήξη του πάγου, υψηλότερη στάθμη της θάλασσας, περισσότερα κύματα θερμότητας και άλλες ακραίες καιρικές συνθήκες.

»Οι 40 βαθμοί γίνονται 41, 42, 43, και για περισσότερες συνολικά ημέρες κάθε χρόνο, από όσες υπήρχε καύσωνας (δηλαδή, θερμοκρασίες άνω των 40 βαθμών Κελσίου) μέχρι πρότινος.

»Όλο αυτό είναι μια συνθήκη που δεν γνωρίζει το οικοσύστημα. Δεν το έχει αντιμετωπίσει ξανά και ως εκ τούτου δεν γνωρίζει πώς να συμπεριφερθεί και να αντιδράσει. Στη φύση είναι όλα αλληλένδετα και γίνονται αυτόματα, για εκατομμύρια χρόνια. Δεν υπάρχουν κουμπιά που 'πατιούνται και αλλάζουν τα δεδομένα».

Αν δεν αλλάξει κάτι δραστικά και άμεσα –μέσα στη δεκαετία– ώστε η μέση θερμοκρασία της Γης να μην αυξηθεί πάνω από 1,5 βαθμούς Κελσίου (συγκριτικά με τα επίπεδα προ της βιομηχανικής περιόδου), οι συνέπειες θα είναι τραγικές.

Εάν η θερμοκρασία παραμείνει υψηλότερη από αυτήν που έχει συνηθίσει η Γη, οι περισσότερες ημέρες καύσωνα θα προκαλέσουν:

• συχνότερες πυρκαγιές,
• μετατόπιση των ειδών που θα κινούνται προς τα βόρεια για να βρουν πιο δροσερό κλίμα,
• ξηρασία των φυτών από τους διαδοχικούς καύσωνες,
• μεγαλύτερη εξάτμιση του νερού – και άρα λιγότερο διαθέσιμο γλυκό νερό.

Όπως προειδοποίησε ο WMO, υπάρχουν 50% πιθανότητες το όριο (+1,5 βαθμοί Κελσίου) να «σπάσει» την επόμενη πενταετία. Ως εκ τούτου, υπάρχουν 93% πιθανότητες μια χρονιά μεταξύ της φετινής και του 2026 να γίνει η πιο καυτή της ιστορίας – και να διώξει το 2016 από το Νο 1.

Η Ινδία «άνοιξε» τον καυτό χορό

Το Μάρτιο, η Ινδία είχε καύσωνα που όμοιο του δεν είχε δει από το 1901 – οπότε άρχισαν να κρατούνται στοιχεία. Κάτι ανάλογο έγινε στο Πακιστάν. Εκτιμάται πως και στις δυο χώρες έχασαν τη ζωή τους τουλάχιστον 90 άνθρωποι. Προκλήθηκε ένα ακραίο ξέσπασμα παγετών σε λίμνη στο βόρειο Πακιστάν και δασικές πυρκαγιές στην Ινδία, ενώ μέσα στις συνέπειες ήταν η περαιτέρω διατάραξη της εφοδιαστικής αλυσίδας σιταριού.

Οι θερμοκρασίες ήταν άνω των 43 βαθμών Κελσίου. Έφτασαν έως τους 47. Ήταν από 4,4 έως 7 βαθμούς Κελσίου πάνω από το κανονικό, σύμφωνα με το Earth Observatory της NASA.

Οι ζεστές θερμοκρασίες δεν είναι κάτι ασυνήθιστο σε αυτές τις δυο χώρες. Ασυνήθιστο είναι το γεγονός ότι εμφανίστηκαν τόσο νωρίς (ο πιο ζεστός μήνας συνήθως είναι ο Μάιος) – και ότι κράτησαν πολύ.

Ανάλυση που έγινε έκανε γνωστό ότι στο εξής η «καυτή άνοιξη» θα είναι φαινόμενο που θα εμφανίζεται πιο συχνά. Kάτι ανάλογο εκτιμάται πως θα ισχύει και σε χώρες της Ευρώπης. Όπως; Η Ισπανία, όπου όσα συμβαίνουν μας αφορούν άμεσα.

Η σκόνη από τη Σαχάρα και ο κίνδυνος για πυρκαγιές

Αυτή τη στιγμή, στην Ισπανία η θερμοκρασία είναι 15 βαθμούς μεγαλύτερη από ό,τι συνήθως τέτοια περίοδο. Κάποιες περιοχές είχαν το Σάββατο 21 Μαΐου 44 βαθμούς Κελσίου, με τους καθ’ ύλην αρμόδιους να λένε πως η χώρα είναι προ του πιο καυτού Μάη του 21ου αιώνα. Τουλάχιστον 13 περιφέρειες ήταν σε κατάσταση συναγερμού. Η εθνική μετεωρολογική υπηρεσία (Agencia Estatal de Meteorología-ΑΕΜΕΤ) είχε ειδοποιήσει πως σε πέντε από αυτές τις περιοχές υπήρχε κίνδυνος πρόκλησης καταιγίδας.

Θα ήθελα να ξέρεις και ότι υπολογίζεται πως περίπου 2.000 άνθρωποι πεθαίνουν ετησίως στην Ισπανία, εξαιτίας της υπερβολικής ζέστης.

Για αυτήν την εβδομάδα, στην Ισπανία περιμένουν το Σάββατο 28/5 θερμοκρασία που θα ξεπεράσει τους 42 βαθμούς Κελσίου και θα συνοδεύεται από «σκονισμένους ουρανούς» που θα περιορίζουν την ορατότητα και ενδεχομένως θα προκαλούν δυσφορία. Ο συνδυασμός θα αυξήσει κατακόρυφα τον κίνδυνο δασικών πυρκαγιών νότια και ανατολικά της χώρας. Από την Κυριακή 29/5 θα αρχίσει να πέφτει η θερμοκρασία.

Η AEMET εξήγησε ότι τα κλίματα της Βόρειας Αφρικής κινούνται προς τη νότια Ευρώπη. Για την ακρίβεια, στην ενημέρωση αναφέρεται πως μια μάζα θερμού, ξηρού αέρα φυσά από την Αφρική και μεταφέρει σκόνη από τη Σαχάρα, μαζί με εξαιρετικά υψηλές ημερήσιες θερμοκρασίες, που είναι μεταξύ 10 και 15°C πάνω από τον εποχιακό μέσο όρο.

Η σκόνη από τη Σαχάρα αναμένεται να φτάσει και πάνω από τη Μεγάλη Βρετανία, που έζησε την Τρίτη 24/5 την πιο ζεστή μέρα του έτους, με το θερμόμετρο να δείχνει 27,5 βαθμούς Κελσίου στα νοτιοανατολικά.

Ανοιξιάτικο ρεκόρ καύσωνα σημειώθηκε και στη Γαλλία, που για 38η διαδοχική ημέρα είχε θερμοκρασίες πάνω από το μέσο όρο της εποχής (33+ βαθμοί Κελσίου). Ορισμένα μοντέλα προβλέπουν ότι οι θερμοκρασίες θα ανέβουν τοπικά έως τους 39°C έως το τέλος της εβδομάδας. Δηλαδή, 17 βαθμούς πάνω από τον εποχιακό μέσο όρο. Καθ’ όλη τη διάρκεια του μήνα, η θερμοκρασία εκτιμάται πως θα είναι κατά μέσο όρο τουλάχιστον 3 βαθμούς Κελσίου πάνω από ό,τι συνήθως (με τον αριθμό να μεταβάλλεται τοπικά). Το 2011, στον πιο καυτό Μάη της Γαλλίας μέχρι φέτος, η μέση θερμοκρασία ήταν μόλις 1,8 βαθμούς Κελσίου υψηλότερη από τη συνήθη.

Παρεμπιπτόντως, οι γαλλικές αρχές περιόρισαν τη χρήση νερού σε 16 από τις 22 περιφέρειες (κυρίως νοτιανατολικά και νοτιοδυτικά) και ομολόγησαν πως η χώρα ενδέχεται να ζήσει σοβαρή ξηρασία, έως το τέλος του καλοκαιριού.

Οι επιστήμονες προειδοποιούν και φέτος ότι οι καύσωνες θα μπορούσαν να γίνουν πολύ πιο συνηθισμένοι και έντονοι (παγκοσμίως) τα επόμενα χρόνια «λόγω των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης». Αυτό σημαίνει ότι μέχρι τα μέσα του αιώνα θα είναι συχνότερες οι μεγαλύτερες και πιο έντονες περίοδοι ξηρασίας και –εύλογα– οι υψηλότερες θερμοκρασίες. Άρα και όσα άλλα διάβασες παραπάνω.

Πώς μπορείς να φροντίσεις τον εαυτό σου

Πρώτα πρέπει να ξέρεις ότι –σύμφωνα με έρευνα– το όριο αντοχής του ανθρώπου στις ακραίες υψηλές θερμοκρασίες είναι οι 35 βαθμοί Κελσίου. Όχι γύρω μας. Μέσα μας. Τονίστηκε ότι η αντοχή μας στις υψηλές θερμοκρασίες εξαρτάται ως επί το πλείστον από την υγρασία.

Όσο περισσότερο νερό υπάρχει στον αέρα, τόσο πιο δύσκολο είναι να εξατμιστεί ο ιδρώτας από το σώμα μας και ως εκ τούτου να πέσει η θερμοκρασία μας.

Για παράδειγμα, όταν η θερμοκρασία του αέρα είναι στους 46,1 βαθμούς Κελσίου και η υγρασία στο 30%, ο υγρός λαμπτήρας με τον οποίον πειραματίστηκαν οι επιστήμονες για να δουν τι αντέχουμε φτάνει στους 30,5 βαθμούς Κελσίου. Όταν η θερμοκρασία του αέρα είναι στους 38,9 Κελσίου και η υγρασία στο 77%, η θερμοκρασία του υγρού λαμπτήρα φτάνει έως τους 35 βαθμούς Κελσίου.

Διαπιστώθηκε και ότι ο άνθρωπος αντέχει έως 3 ώρες σε συνθήκη υπερθερμίας. Γιατί; «Ο λόγος που ο άνθρωπος δεν μπορεί να επιβιώσει σε υψηλές θερμοκρασίες οι οποίες συνδυάζονται με υψηλά ποσοστά υγρασίας είναι γιατί δεν μπορούν να ρυθμίσουν την εσωτερική τους θερμοκρασία. Ιδρώνουμε μεν, αλλά δεν μπορούμε να δροσίσουμε το σώμα μας, αφού δεν μπορεί να εξατμιστεί ο ιδρώτας μας», είχε εξηγήσει ερευνητής της NASA.

Σύμφωνα με το National Institutes of Health, το σώμα μας μπαίνει σε συνθήκη υπερθερμίας (πάνω των 40 βαθμών Κελσίου) και αυτό οδηγεί σε συμπτώματα όπως η αύξηση των παλμών, η αλλαγή της ψυχικής κατάστασης, η έλλειψη εφίδρωσης, η λιποθυμία και το κώμα. Eάν ζήσουμε σε αυτήν τη συνθήκη επί τρεις ώρες, έρχεται ο θάνατος.

Όπου λοιπόν, δεν μπορούμε να ρυθμίσουμε τη θερμοκρασία του σώματος μας με ιδρώτα (έτσι πέφτει η θερμοκρασία μας), είναι χρήσιμο να επιστρατεύουμε τα κλιματιστικά. Πάντα βοηθά να ενυδατωνόμαστε (κοινώς, να πίνουμε πολύ νερό) και να αποφεύγουμε τους εξωτερικούς χώρους, όταν μπορούμε. Αλλιώς μπορούμε να ακολουθήσουμε το παράδειγμα των Βεδουίνων (που ζουν στην έρημο) και να ντυνόμαστε με στρώσεις υφασμάτων ή ένα μακρυμάνικο μπλουζάκι από ύφασμα από φυτικές ίνες (λινό), ανοιχτού χρώματος, που να είναι φαρδύ. Χρειάζεται και καπέλο (για την προστασία του κεφαλιού, του αυχένα και των αυτιών), όπως χρειάζεται και αντιηλιακό.