ΤΑΙΝΙΕΣ, ΒΙΒΛΙΑ ΚΑΙ ΣΕΙΡΕΣ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗΝ ΟΜΟΦΟΒΙΑ

Ταινίες, σειρές και βιβλία που μας ανοίγουν ένα παράθυρο στον κόσμο της ισότητας και της αποδοχής της διαφορετικότητας, με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα κατά της Ομοφοβίας, της Τρανσφοβίας και της Αμφιφοβίας.

17 Μαΐου: Διεθνής Ημέρα κατά της Ομοφοβίας, της Τρανσφοβίας και της Αμφιφοβίας. Δεν ξέρω τι εισαγωγή να κάνω για ένα τέτοιο θέμα. Όχι γιατί δεν το θεωρώ σημαντικό, αλλά γιατί μου φαίνεται αδιανόητο να διαιωνίζουμε προκαταλήψεις και στερεότυπα, να κάνουμε διακρίσεις και να ασκούμε βία εις βάρος συνανθρώπων μας με μόνο επιχείρημα την ταυτότητα φύλου.

Κι όμως, μόνο το 2023, τα μέλη του Δικτύου Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας κατέγραψαν 158 περιστατικά, από τα οποία 61 είχαν ως στόχο ΛΟΑΤKI+ άτομα. Μετά αναρωτιέμαι γιατί ο φίλος μου ο Αντώνης χρειάστηκε τρία χρόνια για να μας εκμυστηρευτεί –με έναν τόνο ενοχής; ντροπής; ανασφάλειας;– ότι έχει σχέση με τον Ρόμπερτ.

Η ορατότητα κόντρα στην ομοφοβία, την τρανσφοβία και την αμφιφοβία

Τέλος πάντων. Ξέφυγα λίγο και το θέμα μας είναι άλλο: Πώς μπορούμε να «ανοίξουμε» λίγο την καρδιά, το μυαλό, την κοινωνία σε αυτήν τη διαφορετικότητα που τσαμπουνάμε όλη την ώρα και να αποδεχτούμε τους άλλους ως ίσους. Τα γράμματα και οι τέχνες ανοίγουν ένα παράθυρο στους πολλούς κόσμους που υπάρχουν γύρω μας, έχουν έναν μοναδικό τρόπο να μας παρουσιάζουν την άλλη πλευρά και να μας εισάγουν στη ζωή άλλων ανθρώπων.

Όπως αναφέρει ο Λύο Καλοβυρνάς, ψυχοθεραπευτής, σύμβουλος σχέσεων, συγγραφέας και μεταφραστής, «το να δω μια σειρά ή μια ταινία για την ομοφυλοφιλία είναι σαν να αποκτώ έναν καινούργιο καθρέφτη, ο οποίος με δείχνει καλύτερο απ’ ό,τι είχα μάθει μέχρι τώρα να με βλέπω. Είναι σαν να φεύγω από μια χώρα όπου με είχαν μάθει πως το είδωλό μου είναι άσχημο, ανώμαλο, άρρωστο, όπου δεν επιτρεπόταν να το δείχνω παρά μόνο στα σκοτεινά και με ντροπή. Μια θετική ΛΟΑΤ+ ταινία μού το φανερώνει φωτεινό και περήφανο και ξάφνου με βλέπω αλλιώς. Έχει τεράστια σημασία να μας δούμε με καινούργιο τρόπο. Είναι σημαντικό να βλέπουμε ταινίες και σειρές με θετική απεικόνιση των ΛΟΑΤ+ χαρακτήρων, γιατί επιδρά θετικά στην ψυχολογία, την αυτοεικόνα και την προβολή μας στο μέλλον».

Έτσι, με αφορμή την ημέρα αυτή, απευθυνθήκαμε στους πλέον αρμόδιους και τους ζητήσαμε να μας προτείνουν ταινίες, σειρές, βιβλία που αξίζουν τον χρόνο μας, αν στόχος μας είναι μια κοινωνία ισότητας.

Οι προτάσεις της Orlando LGBT+

Επιλέγει η Νάνσυ Παπαθανασίου, Επιστημονικά Συνυπεύθυνη της οργάνωσης Orlando LGBT+, φορέα που ασχολείται εξειδικευμένα με την ψυχική υγεία των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων.

Ντοκιμαντέρ: «Paris is burning»

To «Paris is burning» (1990) είναι ένα χρονικό της drag σκηνής της Νέας Υόρκης της δεκαετίας του 1980. Είναι η ιστορία μιας κοινότητας που προσπαθούσε να επιβιώσει τα πιο άγρια χρόνια της επιδημίας του HIV/AIDS, τη δεκαετία που έγινε σαφές ότι οι queer ζωές και τα queer σώματα δεν είχαν σημασία. Είναι μία βουτιά στον χρόνο και την ιστορία της τρανς κοινότητας, που μιλά για φύλο και φυλή, για τάξη και σεξουαλικότητα. Αποτυπώνει μια κοινότητα που μέσα στην απίστευτη βία, τρανσφοβία και ομοφοβία της εποχής, χωρίς θεσμική στήριξη και περιθωριοποιημένη, δημιουργούσε το πολιτισμικό κεφάλαιο που θα όριζε τη mainstream κουλτούρα για τις επόμενες δεκαετίες. Δεν είναι μια ρομαντική καταγραφή κάποιας ψυχικής ανθεκτικότητας, αλλά μια ρεαλιστική ματιά στην επιβίωση.

 

Ταινία: «Bound»

Προειδοποίηση για spoilers. Το «Bound» (1996) είναι το σκηνοθετικό ντεμπούτο των αδελφών Wachowski (σκηνοθέτησαν τα «Matrix» και το «Sense8») για μια λεσβιακή σχέση σε ένα νεο-noir πλαίσιο. Δεν επιλέγω την ταινία για την καλλιτεχνική της αξία, αλλά γιατί είναι μία από τις πρώτες ταινίες με ΛΟΑΤΚΙ+ θεματολογία και χαρούμενο τέλος. Χαρούμενο όχι με την έννοια του ότι απλώς δεν πεθαίνουν οι ηρωίδες, αλλά χαρούμενο όπως μέχρι τότε μόνο οι στρέιτ ταινίες ήταν: με τις ηρωίδες να φεύγουν χέρι χέρι ζωντανές, ερωτευμένες και κερδισμένες. Έξτρα μπόνους, ότι το πετυχαίνουν αυτό απέναντι σε κάποιες από τις πιο χαρακτηριστικές εκφάνσεις ρατσισμού και πατριαρχίας.

Δύο σημαντικά σημεία σε αυτή την ταινία: λεσβιακή ορατότητα και ρεαλιστικές σκηνές λεσβιακού σεξ με φεμινιστική οπτική μέσα από την καθοδήγηση της φεμινίστριας συγγραφέα και sex educator Susie Bright. Κανένα από τα δύο δεν είναι αυτονόητο ή συνηθισμένο σε mainstream ταινίες.

 

Βιβλίο: «De profundis», Oscar Wilde

«To regret one's own experiences is to arrest one's own development. To deny one’s own experiences is to put a lie into the lips of one’s own life. It is no less than a denial of the soul» (Το να μετανιώνει κανείς τις εμπειρίες του είναι σα να σταματάει την ίδια του την ανάπτυξη. Το να αρνείται κανείς τις εμπειρίες του είναι σα να βάζει ένα ψέμα στα χείλη της ίδιας του της ζωής. Δεν είναι τίποτα λιγότερο από μια άρνηση της ψυχής του).

Το 1897, ο Oscar Wilde γράφει το «De Profundis» (Εκ βαθέων), ένα γράμμα στον εραστή και σύντροφό του Λόρδο Alfred Douglas. Είναι γραμμένο στη φυλακή, όπου κατέληξε ο συγγραφέας μετά από δικαστική διαμάχη με τον πατέρα του Douglas λόγω της σχέσης τους. Το έγραψε ως απάντηση στη σιωπή του συντρόφου του τα χρόνια που ήταν στη φυλακή. Δεν το διαλέγω μόνο για την αδιαμφισβήτητη λογοτεχνική ή ιστορική του αξία, αλλά ως μια σχεδόν αρχετυπική καταγραφή μίας ομόφυλης, μίας queer σχέσης (συγχωρέστε μου τον αναχρονισμό της χρήσης του queer, αλλά δεν μπορώ να φανταστώ καλύτερο πρόγονο του queer από τον Wilde). Ο Douglas υποχώρησε μπροστά στον συναισθηματικό και οικονομικό εκβιασμό της οικογένειας του και ο συγγραφέας στάθηκε μόνος του απέναντι στην ομοφοβία και την υποκρισία της εποχής. Το 2017, ο Wilde έλαβε χάρη για το έγκλημα που είχε καταδικαστεί, αυτό της ομοφυλοφιλίας, μαζί με άλλους 50.000 ομοφυλόφιλους. Το «De Profundis» έμεινε και ως ερώτηση για το τι θα μπορούσε να γίνει η σχέση τους και η ζωή τους, αν τους επιτρεπόταν να είναι.

Βιβλίο: «Είμαι το τέρας που σας μιλά», Paul B. Preciado

Ο Πρεσιάδο προσκλήθηκε να μιλήσει το 2019 μπροστά σε 3500 ψυχαναλυτές στη Γαλλία στο πλαίσιο ενός συνεδρίου. Δεν κατάφερε να τελειώσει την ομιλία του, αφού τον διέκοψαν, τον περιγέλασαν, τον εξύβρισαν, τον αποκάλεσαν Χίτλερ. Οι αφορμές ήταν δύο: τόλμησε να ρωτήσει αν υπήρχε ΛΟΑΤΚΙ+ ψυχαναλυτής/ρια μέσα στην αίθουσα και ζήτησε από τους ψυχαναλυτικούς θεσμούς να αναλάβουν τις ευθύνες τους μπροστά στις επιστημολογικές αλλαγές των τελευταίων ετών γύρω από την σεξουαλικότητα και το φύλο.

Ο λόγος, όμως, ήταν ότι ο Πρεσιάδο, ένας τρανς άνδρας, τους απευθύνθηκε ως ίσος: «Είμαι το τέρας που σας μιλά. Το τέρας που έχετε δημιουργήσει εσείς οι ίδιοι με τον λόγο και τις κλινικές σας πρακτικές. Είμαι το τέρας που σηκώνεται από το ντιβάνι και παίρνει τον λόγο, όχι ως ασθενής αλλά ως πολίτης, ως ένας τερατώδης ίσος σας». Και με τον λόγο αυτό ξεδιπλώνει και αποτυπώνει δεκαετίες παθολογικοποίησης και ψυχιατρικοποίησης των τρανς ταυτοτήτων, κατάχρησης της εξουσίας των ειδικών. Αρθρώνει έναν λόγο αντίστασης σε αυτή την εξουσία, καλώντας σε μία μεταμόρφωση, όχι για να καταστρέψει, αλλά για να σώσει την ψυχανάλυση.

Οι προτάσεις του Athens Pride

Επιλέγουν η επιτροπή, η εθελοντική ομάδα και ο Τομέας Επικοινωνίας του Athens Pride - Φεστιβάλ Υπερηφάνειας Αθήνας.

Βιβλίο: «Ελαττωματικό αγόρι», Sam Albatros

Πρόκειται για το πρώτο μυθιστόρημα τ@ Sam Albatros. Μέσα από ένα φαινομενικά ευχάριστο και ευκολοδιάβαστο ανάγνωσμα, καταφέρνει να μας βάλει μέσα στα «άδυτα» της ελληνικής οικογένειας, τα οποία, ωστόσο, δεν είναι και τόσο άδυτα, αφού αποτελούν κοινή παραδοχή και πρακτική. Μέσα από ιστορίες που φαντάζουν αδιανόητα καθημερινές, συνηθισμένες και νοσταλγικές, το αναγνωστικό κοινό μπορεί να βιώσει το πώς μπορεί να φορεθεί έτσι απλά η ταμπέλα «ελαττωματικό». Ανάγνωσμα που έρχεται από το βίωμα ενός ατόμου της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας και απευθύνεται σε όλα εκείνα τα «ελαττωματικά» –ή μη– πλάσματα που ψάχνουν να ταυτιστούν, να διαφοροποιηθούν, να αγαπηθούν και να υπάρξουν.

Σειρά: «Sex Education»

Μπορεί να μην είναι μία σειρά αφιερωμένη στη ΛΟΑΤΚΙ+ πραγματικότητα, αλλά είναι αφιερωμένη στην πραγματικότητα, ίσως στην «ιδανική» για τα ελληνικά δεδομένα. Με αρκετούς Rainbow χαρακτήρες βιώνουμε γνώριμες συνθήκες μέσα στον ομοφοβικό κόσμο που ζούμε, αλλά και συνθήκες όμορφης, ήρεμης και απλοϊκής αποδοχής, όπως ακριβώς θα έπρεπε να είναι η κάθε μέρα. Η σειρά «Sex Education», που βγήκε στον αέρα το 2019 και μετράει ήδη τρεις σεζόν, εντάσσει το λεγόμενο «διαφορετικό» εκεί που ακριβώς πρέπει: στην καθημερινότητά μας.

 

Σειρά: «Pose»

Καμία σειρά δεν έχει αγγίξει με τόσο βαθύ και άμεσα δοσμένο τρόπο την εποχή που άνθισε το Voguing [είδος χορού που έχει χαρακτηριστεί ως χορός της LGBTQ+ κοινότητας], οι Οίκοι Μόδας και η κουλτούρα των Balls. Με πολλή αγάπη στην ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, το «Pose» (2018-2021) αναδεικνύει τις συνθήκες αποκλεισμού, ανέχειας και κακοποίησης που βίωναν την σκληρή περίοδο της πανδημίας του HIV/AIDS και πώς αυτά τα βιώματα διοχετεύτηκαν μέσα από την τέχνη του Vogue. Παράλληλα, ενισχύει την εκπροσώπηση της κοινότητας στον κόσμο της τηλεόρασης, αφού η πλειονότητα του cast ανήκει στην ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα.

 

Ντοκιμαντέρ: «Disclosure»

Το ντοκιμαντέρ «Disclosure» (2020) προβλήθηκε στο Sundance Film Festival και εστιάζει στην τρανς εκπροσώπηση στην τηλεόραση και τον κινηματογράφο, μπροστά και πίσω από τον φακό. Η αμερικανίδα ηθοποιός και LGBT ακτιβίστρια, Laverne Cox, καλεί τρανς άτομα να τοποθετηθούν και, μέσα από τις αφηγήσεις τους, το κοινό συνειδητοποιεί τη σημαντικότητα της εκπροσώπησης. Το «γυαλί» μας εκπαιδεύει –έστω και υποσυνείδητα– στην αποδοχή, την απόρριψη, τη συμπερίληψη, τη συνύπαρξη. Έτσι, η λάθος εκπροσώπηση, εκείνη που συντηρεί τη λάθος οπτική, δοσμένη από το λάθος άτομο, διατηρεί τα στερεότυπα που μας κάνει να νομίζουμε ότι υπάρχουν διαφορετικά άτομα και όχι μοναδικά.

 

Αν θέλετε μερικές ακόμα επιλογές με κριτήριο τη θετική, πολύπλευρη και μη στερεοτυπική απεικόνιση ΛΟΑΤ+ χαρακτήρων, ο Λύο Καλοβυρνάς προτείνει:

• Six Feet Under (2001)
• Sense8 (2015-2018)
• Please Like Me (2013)
• Schitt’s Creek (2015)
• The L Word (2006)
• Rick & Steve the Happiest Gay Couple in All the World (2007-2009)
• Queer Eye (2018)
• Heartstopper (2022)
• Summerstorm (2004)
• Beautiful Thing (1996)
• In & Out (1997)
• Blue Is The Warmest Color (2013)
• Weekend (2011)
• Another Gay Movie (2006)
• Moonlight (2016)
• Transamerica (2005)
• Shortbus (2006)
• Tomboy (2011)
• C.R.A.Z.Y. (2005)
• The Kids Are All Right (2010)
• Στρέλλα (2009)
• Ξενία (2014)
• Ο Ξεναγός (2011)
• Love, Simon (2018)
• I Love You Phillip Morris (2010)
• Laurence Anyways (2013)
• Handsome Devil (2016)
• Pride (2014)
• Booksmart (2019)
• Carol (2015)
• Alex Strangelove (2018)
• But I'm a Cheerleader (1999)

Πληρέστερη λίστα μπορείτε να βρείτε στο βιβλίο του «Όταν η αγάπη τολμά να πει το όνομά της: Ομοφυλοφιλία και νέοι τρόποι σεξουαλικής ύπαρξης στη σημερινή Ελλάδα».