ΕΝΑΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΟΣ «ΑΜΑΖΟΝΙΟΣ» ΣΤΟ ΜΑΡΟΥΣΙ

Ο «Αμαζόνιος» στο παλιό εργαστήριο του Νίκου Κεσσανλή και της Χρύσας Ρωμανού, στο κτήμα τους στο Μαρούσι, είναι ένα πολυδιάσταστο έργο του Δημήτρη Τσουμπλέκα – και η αφετηρία ενός φιλόδοξου εκθεσιακού προγράμματος εκτός των τειχών του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης.

Κατευθύνομαι προς τον «Αμαζόνιο» στο Μαρούσι. Λίγο πριν στρίψω στο στενό δρομάκι πλάι στο σπίτι, το βλέμμα μου πέφτει στη μικρή ταμπελίτσα, που είναι αγκιστρωμένη στον φράχτη του κτήματος. Κεσσανλή 10, γράφει. Mε χειρόγραφο τον αριθμό. Να το εισιτήριό μου, σκέφτομαι, και δεν αργώ να επιβιβαστώ στο νοερό πλοιάριο του Δημήτρη Τσουμπλέκα.

Έτοιμο να διαπλεύσει έναν ποταμό, που όσο είναι δικός του γίνεται σιγά σιγά και δικός μου. Κυλάει πλάι στο σπίτι που έζησαν κάποτε ο θείος του, Νίκος Κεσσανλής, και η θεία του, Χρύσα Ρωμανού, δυο σπουδαίοι εικαστικοί. Η μία στάση μετά την άλλη μέσα σε αυτό το τροπικό δάσος με πάνε στα καλοκαίρια της παιδικής ηλικίας, τότε που η εξερεύνηση της φύσης σταματούσε μόνο αργά το σούρουπο, με τα τριζόνια να έχουν ήδη αρχίσει το τραγούδι τους.

Για αυτό το ατελείωτο ελεύθερο παιχνίδι του, ο καλλιτέχνης βρισκόταν σε μια ζούγκλα αστική, εδώ, στο κτήμα με την οργιώδη βλάστηση, στο Πολύδροσο. Και, χωρίς να το υποψιάζεται, ήταν εδώ που έχτιζε την ταυτότητά του ως δημιουργός. Στο ρέμα, κάτω από τα ψηλά δέντρα. Και, φυσικά, μέσα στο ατελιέ, «του Νίκου και της Χρύσας», μιας αναφοράς που κουβαλάει τρυφερότητα τέτοια, ώστε φανερώνει τη σχέση ζωής.

Πώς γεννήθηκε ο αστικός «Αμαζόνιος»

Ο «Αμαζόνιος», αυτό το πολυεπίπεδο έργο του Τσουμπλέκα, αποτελεί την πρώτη έκθεση του –πολλά υποσχόμενου– προγράμματος «Extra muros» (εκτός των τειχών), του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης.

Με φωτογραφίες μεγάλων διαστάσεων, με γλυπτά από υλικά που βρέθηκαν στους χώρους του εργαστηρίου και του κτήματος, με δύο επιτόπιες προβολές και, τέλος, με μια χαρακτηριστική εγκατάσταση, δημιουργήθηκε η εικαστική περιήγηση. Στη διαδρομή που ακολουθείται, το μέσα συνδέεται με το έξω, το εργαστήριο με τη φύση και ταυτόχρονα αβίαστα με κάθε έργο, το τώρα συνομιλεί με το τότε. «Είναι μια διαδρομή-διάλογος με τους προγόνους που δεν σταμάτησε ουσιαστικά ποτέ», σημειώνει ο Τσουμπλέκας.

Πώς γεννήθηκε η ιδέα αυτός ο χώρος –που αποτέλεσε και τόπο κατοικίας του καλλιτέχνη, ενήλικα πλέον– να γίνει ολόκληρος μια εγκατάσταση; «Ξαναβρήκα εδώ μια ξύλινη μηχανή Kodak με φυσούνα, του Νίκου Κεσσανλή, πριν οκτώ περίπου χρόνια», λέει ο καλλιτέχνης. «Είχα την περιέργεια να δω αν δουλεύει ακόμα, τράβηξα την πρώτη φωτογραφία, και από εκεί ξεκίνησαν όλα».

Ο Δημήτρης Τσουμπλέκας.

Η περιήγηση στην εγκατάσταση

Από την πρώτη στάση, το «Αμπάρι», που ήταν το πάλαι ποτέ σκοτεινός θάλαμος, προχωράω στο σπαρμένο με γλυπτά και εγκαταστάσεις «Δάσος», το εργαστήριο. Μετά το «Ποτάμι», με τα στάσιμα νερά –η εγκαταλελειμμένη πισίνα–, κατεβαίνω τα σκαλάκια ως τον εξώστη, για να βρεθώ στη γωνιά του κτήματος που έδωσε στην έκθεση το όνομά της.

Στα δεξιά μου, το ρέμα. Μπροστά μου, ο Αμαζόνιος. Λες και ίπταται, μια επιγραφή νέον γίνεται ο υπέρτιτλος του σημείου που είχαν διαλέξει ο Κεσσανλής και η Ρωμανού για να βάλουν φυτά εξωτικά. «Ήταν μετά από ένα ταξίδι στη Βραζιλία που άρχισαν να εμπλουτίζουν αυτό το κομμάτι πάνω από το ρέμα με δέντρα και φυτά τροπικής προέλευσης, που έμελλαν να γίνουν θηριώδη», θυμάται ο Τσουμπλέκας.

Πίσω στο παλιό εργαστήριο, παρατηρώ δημιουργίες από κλαδιά, πέτρες, παλιά ρούχα, παιχνιδάκια μιας άλλης εποχής. Ο Τσουμπλέκας δεν παραδίδεται στο επιφανειακό. Τα έργα του, παρότι βρίθουν προσωπικών αντικειμένων των προγόνων του αλλά και δικών του –όπως μια μπάλα που έπαιζε παιδί, η οποία «ποζάρει» στον φακό του ξεφούσκωτη και σκονισμένη, σαν αλλόκοτο κρανίο–, δεν αποπνέουν νοσταλγία. Η ιδιότυπη ματιά του πέρασε την πατίνα της σήψης και της φθοράς πάνω από την κληρονομιά, τη μνήμη και τους οικογενειακούς δεσμούς. «Πρόκειται για μια εργασία πένθους, το δίχως άλλο», λέει εξομολογητικά ο καλλιτέχνης.

Η αναμέτρηση με το παρελθόν

«Πώς πρασίνισε η άνοιξη από τη λήθη», τον ακούω να λέει συγκινημένος στο εξαιρετικό φιλμάκι της έκθεσης, το «Cargo», ενώ οδηγεί την κάμερά του από τα σάπια δοκάρια στο γεμάτο μουχλιασμένα φύλλα, βρόχινο πια, νερό της πισίνας. Ο καλλιτέχνης παιδί προβάλει, στιγμιαία σχεδόν, σε μια ασπρόμαυρη φωτογραφία πάνω στο αυτοσχέδιο ξύλινο καραβάκι του. Χαμογελώντας ελαφρά, είναι σαν αυτό να είναι που δίνει στον ενήλικα καλλιτέχνη τη δύναμη να δανειστεί από τον Χένρικ Ίψεν και να πει χωρίς φόβο: «We are sailing with a corpse in the cargo» (ταξιδεύουμε με ένα πτώμα στο αμπάρι).

Στο αναπόδραστο της αναμέτρησης με το παρελθόν, ο Δημήτρης Τσουμπλέκας φαίνεται πως το κερδίζει το στοίχημά του. Και μέσω της εμπειρίας του, μας σπρώχνει άρρητα να κάνουμε το ίδιο. Το δικό μου ταξίδι έχει μόλις ξεκινήσει.

Info

Διάρκεια: 6 Μαΐου - 3 Ιουλίου 2022
Ημέρες & ώρες λειτουργίας: Πέμπτη-Κυριακή, 18:00-21:00
Διεύθυνση: Κεσσανλή Σταματάκη 10, Ρέμα Πολυδρόσου - Νέο Μαρούσι 15126, Αθήνα