Η ΕΛΛΗΝΙΔΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ ΠΟΥ ΕΦΑΡΜΟΖΕΙ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ

Μπορεί η εκπαίδευση να γίνει διασκεδαστική; Μπορεί να γίνει αποτελεσματική ακόμη και για παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες ή για ενήλικες; Η Ελένη Γαρυφαλάκη, η παιδαγωγός που βασίζει τις εκπαιδευτικές της μεθόδους στην πολλαπλή νοημοσύνη, μας εξηγεί πώς η έμπνευση γίνεται η κινητήριος δύναμη της μάθησης.

Η θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης, που εισηγήθηκε ο Αμερικανός αναπτυξιακός ψυχολόγος Howard Gardner τη δεκαετία του 1980, είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο για την εκπαιδευτική διαδικασία. 

Πρόκειται για ένα φιλικό, δημοκρατικό και αποτελεσματικό τρόπο να βοηθήσει κανείς τον παιδικό εγκέφαλο να εξελίξει τις απίστευτες δυνατότητές του, καθώς η ολιστική της προσέγγιση ταιριάζει με τον τρόπο που η ανθρώπινη φύση μαθαίνει.

Ποια είναι η θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης;

Σύμφωνα με τη θεωρία, η νοημοσύνη δεν είναι μια μοναδική και ενιαία οντότητα, αλλά αποτελείται από ξεχωριστούς τύπους, σαν διαφορετικούς τρόπους σκέψης, οι οποίοι αλληλεπιδρούν δυναμικά και δημιουργικά μεταξύ τους, φτιάχνοντας ένα κράμα τόσο μοναδικό για κάθε άνθρωπο όσο και το δακτυλικό του αποτύπωμα. Σκεφτόμαστε με ήχους, με χρώματα, με λέξεις, με κίνηση, με αριθμούς, με ενσυναίσθηση. Σκεφτόμαστε συνθετικά. Σκεφτόμαστε δημιουργικά, σκεφτόμαστε διαφορετικά.

iStock

Ελένη Γαρυφαλλάκη: Η Ελληνίδα παιδαγωγός που την εφαρμόζει

Η πρακτική εφαρμογή της θεωρίας της πολλαπλής νοημοσύνης είναι η ειδικότητα της Ελένης Γαρυφαλάκη, μιας δασκάλας στο Ηράκλειο της Κρήτης που αυτοπροσδιορίζεται ως «διευκολυντής της μάθησης». Η Ελένη έχει συγγράψει τρία σχετικά βιβλία και έχει δημιουργήσει έναν χώρο διδασκαλίας, όπου παιδιά και ενήλικες συμμετέχουν σε δράσεις και προγράμματα, παρατηρούν τον τρόπο που μαθαίνουν καλύτερα και ενισχύουν τις δεξιότητές τους ανταλλάσσοντας ιδέες και έμπνευση.

«Η έμπνευση είναι η βασική ιδέα. Πιστεύω ακράδαντα ότι η έμπνευση είναι η κινητήρια δύναμη της μάθησης», λέει, καθώς μου εξηγεί ότι η δουλειά της δεν είναι απλώς ένα επάγγελμα, αλλά ένας τρόπος να ζει και να είναι μέρος της φύσης.

Η Ελένη Γαρυφαλάκη.

Από το 2003, η Ελένη «διευκολύνει» τη μάθηση για παιδιά ηλικίας 2,5 ετών και άνω και για ενήλικες, μέσω καινοτόμων μεθόδων διδασκαλίας, ενώ από το 2015 χρησιμοποιεί μια προσωπική μεθοδολογία, την οποία ονομάζει Spin Theory. Η θεωρία βασίζεται στο παιχνίδι και την έμπνευση και περιλαμβάνει τη συναισθηματική, κοινωνική και πολλαπλή νοημοσύνη.

Spin Theory: Η διαδικασία της μάθησης είναι σπειροειδής

«Φανταστείτε μια σπειροειδή διαδικασία, όπου ο μαθητής βρίσκεται στο κέντρο. Έτσι, ξεκινάμε εστιάζοντας στη συναισθηματική νοημοσύνη. Ο μαθητής που νιώθει ασφάλεια και σιγουριά είναι σε θέση να μάθει πιο εύκολα και το μυαλό του λειτουργεί πιο παραγωγικά.

»Η σπείρα ξεδιπλώνεται και εκεί ο/η μαθητής/τρια συναντά άλλους/ες μαθητές/τριες, που επίσης θέλουν να μάθουν και να προοδεύσουν. Εκεί έρχεται η κοινωνική νοημοσύνη. Ερχόμαστε να σχηματίσουμε μια ομάδα, μια συλλογική ταυτότητα. Δουλεύουμε μαζί σε έργα, βρίσκουμε λύσεις, αποδεχόμαστε τις διαφορές των άλλων και μαθαίνουμε να σεβόμαστε. Χωρίς τους άλλους, δεν θα μπορούσαμε να παίξουμε και να μάθουμε, να ακολουθήσουμε σοφά παραδείγματα και να ενισχύσουμε τις δυνατότητές μας.

iStock

»Φανταστείτε ότι ένας μαθητής αισθάνεται ασφαλής με τον εαυτό του και ασφαλής στην ομάδα στην οποία ανήκει. Τότε, είναι σε θέση να εντοπίσει τα ταλέντα και τις δεξιότητές του και να μοιραστεί το δυναμικό του με την κοινότητα. Η σπείρα ανοίγει και ανοίγει και, τελικά, κάποιος είναι σε θέση να μοιραστεί τις δυνατότητές του/της, τα επιτεύγματά του/της με ολόκληρη την κοινότητα, πέρα από ένα τοπικό ή εθνικό επίπεδο.

»Κάποιος εμπνέεται να παράγει ιδέες, προϊόντα και υπηρεσίες διεθνώς και να εμπνέει άλλους ανθρώπους. Έτσι εξελίσσεται ο πολιτισμός μας και, επιπλέον, αυτό συμβαίνει όχι μόνο για τους ανθρώπους, αλλά και σε σχέση με το περιβάλλον μας, γενικότερα».

Τι σημαίνει «ασφάλεια» για έναν μαθητή

«Στις μικρές ηλικίες έχει πολύ μεγάλη σημασία ο δάσκαλος ή η δασκάλα, καθώς στο πρόσωπό του/της ο μικρός μαθητής βλέπει έναν δεύτερο γονέα. Όρια, τρυφερότητα και άνευ όρων αποδοχή είναι απαραίτητα για να νιώσει ασφάλεια. 

»Σε δεύτερη φάση, έχει σημασία η τάξη, να νιώσει το παιδί ότι ανήκει κάπου όπου δεν απειλείται ούτε η σωματική ούτε η ψυχική του ακεραιότητα. Πάνω-κάτω αυτό ισχύει μέχρι και τέλος του δημοτικού. 

»Έπειτα, από το γυμνάσιο, ο μαθητής χρειάζεται να νιώσει κοινωνική αποδοχή από την ομάδα της τάξης πρωτίστως και έπειτα να βιώσει εμπιστοσύνη στο πρόσωπό του από τον εκπαιδευτικό».

Όσον αφορά την καλλιέργεια της ασφάλειας στο ανταγωνιστικό περιβάλλον της εκπαιδευτικής διαδικασίας, η Ελένη Γαρυφαλάκη υπογραμμίζει: «Η πραγματικότητα δεν είναι κατά βάση ανταγωνιστική. Θα έλεγα ότι το σύστημα που εκπαιδεύει τα παιδιά μας είναι ανταγωνιστικό και είναι στο χέρι μας να το αλλάξουμε. Είναι καθήκον των παιδαγωγών να εκπαιδεύουν μελλοντικούς πολίτες με συναισθηματική, κοινωνική και πολλαπλή νοημοσύνη σε έναν κόσμο που αλλάζει συνεχώς».

Στιγμιότυπα από τα εργαστήρια μάθησης στον Καλό Αγωγό.

Παιδί και μαθησιακές δυσκολίες

«Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι πραγματικά ένα θαύμα της φύσης. Ένα νεογέννητο μωρό ξεκινά τη νοητική του ζωή με περίπου 100 δισεκατομμύρια νευρώνες. Κάντε το εικόνα: φανταστείτε ότι τόσα είναι τα αστέρια στον Γαλαξία μας. Οι νευρώνες αυτοί σχηματίζουν συνδέσεις μεταξύ τους, κάτι σαν “μονοπάτια” από ένα σημείο του εγκεφάλου σε ένα άλλο και δημιουργούνται σε κάθε εμπειρία που ζούμε.

»Τα “μονοπάτια” αυτά, με τη συχνότητα και την επανάληψη μπορούν να γίνουν “λεωφόροι”, όπως και να ξεχαστούν ή να εξαλειφθούν, αν δεν χρησιμοποιούνται. Είναι πολύ σημαντικό να δημιουργούνται συνάψεις, “μονοπάτια” αν προτιμάτε, με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους, διότι ο νους βρίσκει πολλούς δρόμους για να προσεγγίσει ευκολότερα κάτι που έχει ξεκινήσει να μαθαίνει.

»Επομένως, η μάθηση μέσα από τη θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης και, περισσότερο, μέσα από τη θεωρία Spin, βοηθά πολύ ένα παιδί με μαθησιακές δυσκολίες, όπως και έναν ενήλικα, να προσεγγίσει τη γνώση με το δικό του μοναδικό τρόπο».

Η Ελένη Γαρυφαλάκη είναι δημιουργός του εργαστηρίου μάθησης Καλός Αγωγός και συγγραφέας των βιβλίων Πολλαπλή Νοημοσύνη (2013), Smart Babies (2020) και Χαρισματική εκπαίδευση (2021). Κάθε μαθησιακή εμπειρία (διάρκειας 80 λεπτών) κοστίζει 15 ευρώ.