Η ΑΝΟΔΟΣ ΚΑΙ Η ΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΠΟΥ ΘΑ ΕΦΕΡΝΕ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ

Η Elizabeth Holmes ευαγγελιζόταν μια ανακάλυψη που θα άλλαζε τα δεδομένα στον χώρο της υγείας και κατάφερε να αποσπάσει από επενδυτές εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια. Μέχρι που μια αποκάλυψη την έφερε ενώπιον του δικαστηρίου και είδε τη ζωή της να γίνεται τηλεοπτική σειρά με πολύ σασπένς.

Αρχικά ήθελε να αλλάξει τον κόσμο. Να κάνει τις εξετάσεις αίματος προσβάσιμες σε όλους – και αυτούς που φοβούνταν τις βελόνες και εκείνους που δεν είχαν χρήματα. Όπως περνούσαν τα χρόνια και «μεγάλωνε» στα μάτια του κόσμου, η Elizabeth Holmes ξέχασε τη γραμμή εκκίνησης και έγινε δέσμια της απληστίας της.

Ομολογουμένως, δεν είναι λίγο να σε συγκρίνουν με τον Steve Jobs και τον Bill Gates. Γίνεται βέβαια δυσβάσταχτο, όταν ξέρεις πως αυτό που είσαι δεν έχει την παραμικρή σχέση με ό,τι πιστεύουν για εσένα.

Το αμερικάνικο τηλεοπτικό δίκτυο Hulu δημιούργησε σειρά για τη «νεαρότερη αυτοδημιούργητη δισεκατομμυριούχο» και «σταρ της Silicon Valley», όπως είχε γίνει αρχικά γνωστή η Holmes, πριν εξελιχθεί σε πρωταγωνίστρια μιας από τις μεγαλύτερες απάτες στον χώρο των startup. Η πρεμιέρα της σειράς έγινε δυο μήνες μετά την καταδίκη της για εγκληματικές απάτες. Ο τίτλος της είναι «The Dropout» και αναφέρεται στο γεγονός ότι η Holmes παράτησε τις σπουδές της στο Stanford για να χρησιμοποιήσει τα υπόλοιπα δίδακτρα σε ένα φιλόδοξο εγχείρημα. Την υποδύεται η Amanda Seyfried.

 

Ποια είναι η Elizabeth Holmes και πώς βγήκε εκτός πορείας

H Elizabeth Anne Holmes γεννήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου του 1984, στην πρωτεύουσα των ΗΠΑ, την Ουάσιγκτον. Ο πατέρας της, Christian Rasmus Holmes IV, ήταν πρόεδρος της εταιρείας ενέργειας Enron, που χρεοκόπησε έπειτα από σκάνδαλο λογιστικής απάτης. Ακολούθως, διετέλεσε αξιωματούχος σε κυβερνητικούς φορείς, όπως το United States Trade and Development Agency και το United States Agency for International Development. Η μητέρα της, Noel Anne, ήταν υπάλληλος στην επιτροπή του Κογκρέσου.

O προπάππους της Elizabeth ήταν Ούγγρος μετανάστης στις ΗΠΑ, ο οποίος ίδρυσε την Fleischmann’s Yeast, μάρκα μαγιάς που πoυλήθηκε το 2004 στην Associated British Foods για 1,4 δισεκατομμύρια δολάρια.

Διαφήμιση του 1932, που προωθούσε τη μαγιά Fleischmann's Yeast ως τονωτικό και καθαρτικό!

Η πρωταγωνίστρια της ιστορίας μας μεγάλωσε στο Χιούστον και από τα σχολικά της χρόνια είχε μεγάλο ενδιαφέρον για τον προγραμματισμό. Η πρώτη της επιχειρηματική απόπειρα ήταν η πώληση μεταφραστών C++ (είναι βοηθητικά προγράμματα που λαμβάνουν έναν κώδικα και τον μετατρέπουν σε εκτελέσιμα αρχεία κώδικα μηχανής) σε πανεπιστήμια της Κίνας.

Διδασκόταν στο σπίτι Μανδαρινικά κινέζικα, κατόπιν απόφασης των γονιών της, ενώ όταν ήταν ακόμα στο γυμνάσιο άρχισε να παρακολουθεί τη γλώσσα στο καλοκαιρινό πρόγραμμα του Stanford University.

Όταν ήρθε η ώρα για σπουδές, πήγε στο τμήμα χημικών μηχανικών του Stanford. Εκεί εργάστηκε και στο ερευνητικό τμήμα, ενώ ήταν βοηθός εργαστηρίου και στη σχολή προγραμματιστών. Μετά το πρώτο έτος, δούλεψε και στο εργαστήριο του Ινστιτούτου Γονιδιώματος της Σιγκαπούρης. Στο πλαίσιο αυτών των εργασιών, έκανε εξετάσεις για σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο κορονοϊού (SARS-CoV-1) μέσω της συλλογής δειγμάτων αίματος με σύριγγες.

H Elizabeth Holmes σε γκαλά του περιοδικού TIME για τους 100 πιο επιδραστικούς ανθρώπους του κόσμου, 21 Απριλίου 2015. ALAMY / VISUALHELLAS.GR

Το 2003 κατέθεσε την πρώτη της αίτηση για δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Αφορούσε ένα έμπλαστρο που μπορούσε να κάνει διάγνωση σε όποιον το φορούσε και να του δώσει το κατάλληλο φάρμακο.

Τον Μάρτιο του 2004, σε ηλικία 20 ετών, αποφάσισε να εγκαταλείψει τo πανεπιστήμιο και να χρησιμοποιήσει τα χιλιάδες δολαρίων των διδάκτρων για να ενισχύσει την εταιρεία τεχνολογίας υγειονομικής περίθαλψης που είχε ήδη συστήσει. Ήταν η Real-Time Cures, είχε έδρα στο Palo Alto της Καλιφόρνια και στόχο «τον εκδημοκρατισμό της υγειονομικής περίθαλψης».

Τι ήθελε να κάνει η Holmes

Ο φόβος της για τις βελόνες ήταν ο λόγος που αποφάσισε να αφοσιωθεί στο να βρει έναν τρόπο να γίνονται αναλύσεις μέσω πολύ μικρής ποσότητας αίματος και σε οικονομική τιμή. Ως πρωτοετής φοιτήτρια είχε πει στην καθηγήτρια ιατρικής Phyllis Gardner πως ήθελε να δημιουργήσει κάτι που θα μπορεί να δίνει «μεγάλες ποσότητες δεδομένων από μερικές σταγόνες αίματος που προέρχονται από την άκρη ενός δακτύλου». Η Gardner της είχε απαντήσει: «Δεν πιστεύω πως μπορεί να γίνει αυτό». Εκείνη επέμενε ότι μπορεί και βάλθηκε να το αποδείξει, παρότι όλοι όσοι άκουγαν την ιδέα της έλεγαν πως δεν είχε τύχη.

 

Πες, πες, κατάφερε να πείσει τον σύμβουλό της και κοσμήτορα της Σχολής Προγραμματιστών, Channing Robertson, να υποστηρίξει την ιδέα της. Μετονόμασε την εταιρεία της σε Theranos, εκ των λέξεων therapy και diagnosis (θεραπεία και διάγνωση). Ο Robertson έγινε το πρώτο μέλος του Δ.Σ. και αυτός που σύστησε τη Holmes σε επενδυτές.

Ως οπαδός του Steve Jobs, η Holmes μιμήθηκε το στιλ του και υιοθέτησε τα μαύρα ζιβάγκο στις δημόσιες εμφανίσεις της, στις οποίες μιλούσε με χαρακτηριστική βαθιά, βαρύτονη φωνή για το όραμα της. Πολλοί έχουν καταθέσει πως δεν ήταν έτσι η πραγματική της φωνή, αλλά κατέληξε σε αυτήν για να την παίρνουν σοβαρά ως γυναίκα στο ανδροκρατούμενο περιβάλλον της Silicon Valley.

 

Έως τον Δεκέμβριο του 2004, είχε συγκεντρώσει 6.000.000 δολάρια για την εταιρεία της. Έως το τέλος του 2010, είχε 92.000.000 δολάρια σε επιχειρηματικά κεφάλαια. Στο μεσοδιάστημα έγιναν διάφορα.

Παρουσίασε παραποιημένο αποτέλεσμα

Στο μεσοδιάστημα, και για την ακρίβεια το 2006, είχε πάει στην Ελβετία για να παρουσιάσει στη Novartis την πρωτοποριακή συσκευή που είχε φτιάξει. Η πατέντα, όμως, δεν δούλευε. Αυτό που έκανε ήταν να εμφανίσει στοιχεία που είχε πάρει από τα «αρχηγεία» στην Καλιφόρνια ως αποτέλεσμα real time δοκιμής.

Στις εγκαταστάσεις της Theranos. ALAMY / VISUALHELLAS.GR

Το 2008, τα μέλη του Δ.Σ. της Theranos ήθελαν να προσλάβουν έναν πιο έμπειρο άνθρωπο ως CEO. Εκείνη τους έπεισε να την αφήσουν να κρατήσει τη θέση και δεσμεύτηκε να πείσει έναν Αμερικανό επιχειρηματία να μπει στην εταιρεία. Σύμφωνα με την ίδια, εκείνος θα τους βοηθούσε οικονομικά, ώστε να υλοποιηθούν όλοι οι στόχοι τους.

Ήταν ο Ramesh Balwani. Είχαν γνωριστεί στο Stanford το 2002, όταν εκείνη ήταν 18 κι εκείνος 37, και ήταν ζευγάρι. Κάτι που απέκρυπτε και διέψευδε όταν τη ρωτούσαν σχετικά. Ο Balwani έδωσε στη Theranos δάνειο ύψους μεταξύ 12 και 14 εκατομμυρίων δολαρίων.

Το καλοκαίρι του 2011, εξασφάλισε ραντεβού με τον πρώην Υπουργό Εξωτερικών George Shultz. Μετά τις δυο ώρες που πέρασαν μαζί, εκείνος δέχτηκε να γίνει μέλος του Δ.Σ. της Theranos – αυτού που τρία χρόνια αργότερα εξελίχθηκε «στο πιο επιφανές διοικητικό συμβούλιο, στην ιστορία των εταιρειών των ΗΠΑ»

Θα ήθελα να σημειώσεις επίσης ότι έως το 2013 η Theranos ήταν κάπως «αόρατη». Δεν είχε ιστοσελίδα, δεν εξέδιδε δελτία Τύπου και γενικά δεν έκανε κάτι για να φανεί ή να γίνει γνωστή. Αυτό άλλαξε τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, όταν ανακοίνωσε τη συνεργασία με τη Walgreens, αμερικανική εταιρεία που διαχειρίζεται τη δεύτερη μεγαλύτερη αλυσίδα φαρμακείων στις ΗΠΑ, για την έναρξη κέντρων συλλογής δειγμάτων αίματος στα καταστήματά της.

Η αυτοκτονία του επικεφαλής βιοχημικού

Στις 16 Μαΐου του 2013, o επικεφαλής βιοχημικός της Theranos, Ian Gibbons (τον είχε επιλέξει η Holmes το 2005), πήρε υπερβολική δόση φαρμάκων και αλκοόλ, για να μην καταθέσει επόμενη μέρα επί παρατυπιών της εταιρίας. Λίγες ημέρες μετά, πέθανε από ηπατική ανεπάρκεια. Η Holmes τον είχε αποθαρρύνει από το να βρεθεί ενώπιον του εισαγγελέα, ενώ δικηγόρος της Theranos είχε στείλει χαρτί γιατρού που δικαιολογούσε την απουσία του από την κατάθεση.

Όταν η σύζυγος του Gibbons επικοινώνησε με τη Holmes για να την ενημερώσει για το τέλος του επιστήμονα, εκείνη δεν εμφανίστηκε στο τηλέφωνο. Αργότερα, ο δικηγόρος της έστειλε στη χήρα email με το οποίο ζητούσε την άμεση επιστροφή του laptop και των όποιων εμπιστευτικών πληροφοριών είχε ο εκλιπών στην κατοχή του.

Το 2014, όλα τα media άρχισαν να ασχολούνται με τη Holmes και με την εταιρεία της, με το πρόσωπο της να επιλέγεται για εξώφυλλα εντύπων όπως το Forbes, το Fortune και το T Magazine των New York Times. Tη σύγκριναν με οραματιστές όπως ο Bill Gates και ο Steve Jobs.

Η Holmes στο απόγειο της δόξας της, σε εξώφυλλα περιοδικών.

Το Forbes την είχε αναγνωρίσει ως «τη νεαρότερη αυτοδημιούργητη γυναίκα δισεκατομμυριούχο στον κόσμο», με την αξία της Τheranos να αποτιμάται στα 9 δισεκατομμύρια δολάρια. Είχε συγκεντρώσει περισσότερα από 400 εκατομμύρια σε κεφάλαια.

Πριν ο πλανήτης καλωσορίσει το 2015, η Holmes είχε γράψει το όνομα της σε 18 πατέντες στις ΗΠΑ και σε 66 εκτός αυτών, ενώ συνέχισε να συνάπτει συνεργασίες με κορυφαία ιατρικά ιδρύματα και υπηρεσίες. Οι υπάλληλοι της Theranos ήταν 800. Δύο χρόνια μετά δεν ήταν 200. Το Σεπτέμβριο του 2018, η εταιρεία ανακοίνωσε ότι είχε μπει σε διαδικασία διάλυσης.

Η γυναίκα που ξεκίνησε για όλους τους σωστούς λόγους μια προσπάθεια που θα βοηθούσε την ανθρωπότητα –πριν εγκλωβιστεί στο «εγώ» της– δεν γνώριζε πως, όταν η Theranos ήταν στο πικ της, ένας δημοσιογράφος της Wall Street Journal είχε ξεκινήσει μυστική έρευνα που την αφορούσε. Ήταν ο John Carreyrou. Αφορμή στάθηκε εκτίμηση γιατρού που του είχε πει πως η συσκευή εξέτασης αίματος Edison –η πατέντα της Holmes– φαινόταν ύποπτη.

Τον βοήθησε ένας υπάλληλος της Theranos, ο Tyler Shultz, που είχε δει παρατυπίες, ενημέρωσε και μετά κατάλαβε πως ουδείς ασχολείτο με αυτές. Τα στοιχεία που συγκέντρωσε ο ρεπόρτερ αποδείκνυαν ότι η συσκευή έδινε ανακριβή αποτελέσματα και ότι η εταιρεία χρησιμοποιούσε μηχανήματα άλλων εταιρειών για τις δοκιμές της. Όταν έμαθε η Holmes τα καθέκαστα, απείλησε ότι θα τον «τελειώσει». Εκείνος δεν μάσησε και τελικά έγραψε βιβλίο με τίτλο «Bad Blood: Secrets and Lies in a Silicon Valley Startup». Σε αυτό είχε όλα τα μυστικά της Theranos.

Η Holmes αρνήθηκε τα πάντα. Ωστόσο, μόλις είχαν ξεκινήσει τα σοβαρά προβλήματα. Toν Ιανουάριο του 2016 τα Κέντρα για Υπηρεσίες Medicare και Medicaid (CMS) έστειλαν μια προειδοποιητική επιστολή στην εταιρεία, έπειτα από επιθεώρηση του εργαστηρίου στο Newark της Καλιφόρνια. Είχαν διαπιστωθεί παρατυπίες στις διαδικασίες, τα διαπιστευτήρια και τον εξοπλισμό του προσωπικού.

Η Holmes έχασε την άδεια λειτουργίας για δυο χρόνια, γιατί ενώ είχε ειδοποιηθεί δεν έκανε κάτι να τακτοποιήσει τα σφάλματα. Για το ίδιο διάστημα της απαγορεύτηκε να έχει και να λειτουργεί ή να διευθύνει υπηρεσία αιματολογικών εξετάσεων. Κατόπιν αυτών, η Walgreens τερμάτισε τη συνεργασία τους, ενώ ο FDA διέταξε το τέλος της χρήσης μιας εκ των βασικών εφευρέσεων της Holmes, του Capillary Tube Nanotainer.

Το 2017, η Πολιτεία της Αριζόνα κατέθεσε μήνυση κατά της Theranos, ισχυριζόμενη ότι η εταιρεία είχε πουλήσει 1,5 εκατομμύριο εξετάσεις αίματος στους κατοίκους της Αριζόνα, όπως και ότι απέκρυπτε ή παραποιούσε σημαντικά στοιχεία αυτών των εξετάσεων. Με 4,65 εκατομμύρια δολάρια, η αγωγή διευθετήθηκε εκτός δικαστηρίων.

Τον Μάρτιο του 2018, η SEC (U.S. Securities and Exchange Commission) κατηγόρησε τους Ηοlmes και Balwani (είχε γίνει και πρόεδρος) για απάτη υπεξαίρεσης 700 εκατομμυρίων δολαρίων από επενδυτές, «ενώ διαφήμιζαν ένα ψεύτικο προϊόν». Και αυτή η αγωγή τακτοποιήθηκε εξωδικαστικά. Συμφωνήθηκε να επιστραφούν τα χρήματα της απάτης που αφορούσε και τον ψευδή ισχυρισμό ότι η τεχνολογία της Theranos χρησιμοποιήθηκε από το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ σε καταστάσεις μάχης.

Η Holmes είχε δώσει λάθος στοιχεία και για ροή εσόδων (για παράδειγμα, τα 100.000 δολάρια του 2014 έγιναν 100 εκατομμύρια δολάρια).

Τότε έγινε γνωστό σε όλους ότι ο ακρογωνιαίος λίθος της Theranos, η συσκευή που με μια σταγόνα αίματος αποκάλυπτε τα πάντα, είχε προκύψει από τροποποιήσεις σε ήδη υπάρχοντα μηχανήματα και ουδέποτε λειτούργησε αποτελεσματικά.

Μεταξύ των όρων του διακανονισμού ήταν να παραδώσει η Holmes τον έλεγχο ψήφου της Theranos και να επιστρέψει μετοχές 18,9 εκατομμυρίων στην εταιρεία, ενώ της απαγορεύτηκε να έχει θέση αξιωματούχου ή διευθυντή σε δημόσια εταιρεία για μια δεκαετία και της επιβλήθηκε πρόστιμο 500.000 δολαρίων.

Στις 15 Ιουνίου 2018, έπειτα από έρευνα του Γραφείου Εισαγγελίας των ΗΠΑ που διήρκεσε για διάστημα μεγαλύτερο της διετίας, απαγγέλθηκαν κατηγορίες στη Holmes και τον πρώην επικεφαλής επιχειρησιακό διευθυντή και πρόεδρο Balwani. Οι εννέα ήταν για απάτη και οι δύο για συνωμοσία διάπραξης απάτης μέσω εμβάσματος. Και οι δύο δήλωσαν αθώοι.

Οι εισαγγελείς ισχυρίζονταν ότι οι κατηγορούμενοι συμμετείχαν σε δύο εγκληματικά σχέδια: το ένα για εξαπάτηση επενδυτών και το άλλο για εξαπάτηση γιατρών και ασθενών. Η ποινική δίκη ξεκίνησε στις 31 Αυγούστου 2021, μετά από καθυστέρηση που είχε να κάνει με την πανδημία και την εγκυμοσύνη της Holmes.

Στις 3 Ιανουαρίου του 2022, η Holmes κρίθηκε ένοχη για τέσσερις από τις 11 κατηγορίες εξαπάτησης που αντιμετώπιζε. Έκτοτε, περιμένει να μάθει την ποινή της (θα την ακούσει στις 26/9), έχοντας καταβάλει εγγύηση 500.000 δολαρίων για να παραμείνει προς ώρας στο σπίτι της. Αντιμετωπίζει μέγιστη ποινή φυλάκισης 20 ετών και πρόστιμο 250.000 δολαρίων, συν αποζημίωση για κάθε κατηγορία απάτης και για κάθε αποδεδειγμένη συνωμοσία. Παρεμπιπτόντως, αυτήν την περίοδο προσπαθεί να ανατρέψει τις καταδίκες και να δικαστεί εκ νέου.

Ζει σε μια από πιο ακριβές περιοχές της Αμερικής, στη Silicon Valley, με τον σύντροφό της, Billy Evans, κληρονόμο του Evans Hotel Group, και τον γιο τους.