ΕΝΑΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΟΣ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΗΣ ΟΥΚΡΑΝΙΑΣ

Ο εικονογράφος George Butler καλύπτει τον πόλεμο της Ουκρανίας με τρόπο πολύ διαφορετικό από εκείνο των δημοσιογράφων και των φωτορεπόρτερ. Ζωγραφίζει και σχεδιάζει ό,τι βλέπει, εστιάζοντας στις ιστορίες των ανθρώπων.

Από την πρώτη μέρα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, άρχισαν να φτάνουν από τα μέτωπα συγκλονιστικές εικόνες καταστροφής. Φωτορεπόρτερ και δημοσιογράφοι ταξιδεύουν μέχρι τις εμπόλεμες ζώνες για να καταγράψουν και να μεταδώσουν όσα συμβαίνουν. Έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε απευθείας ανταποκρίσεις. Έχουμε ακούσει μαρτυρίες για το τι σημαίνει να βρίσκεσαι στη γραμμή του πυρός όχι για να πολεμήσεις αλλά για να ενημερώσεις τον κόσμο για τον πόλεμο.

Ξέρουμε ότι έχουν υπάρξει και απώλειες εργαζόμενων σε δίκτυα όπως το CNN και το Fox. Δεν μας φαίνεται παράδοξο να καλύπτει κάποιος δημοσιογραφικά έναν πόλεμο, ακόμα και με κίνδυνο της ζωής του. Πώς θα μας φαινόταν όμως αν πήγαινε στο μέτωπο ένας εικονογράφος για να ζωγραφίσει;

Το ερώτημα θα μπορούσε να είναι ρητορικό, όμως αποκτά κυριολεκτική υπόσταση στην περίπτωση του Βρετανού George Butler. Δυο βδομάδες μετά την έναρξη των εχθροπραξιών, ενώ εκατομμύρια Ουκρανών έπαιρναν τον δρόμο της προσφυγιάς, εκείνος πήρε αεροπλάνο από το Λονδίνο με προορισμό τη Ρουμανία, μετά πήγε με λεωφορείο στη Μολδαβία και από εκεί επίσης με λεωφορείο στην Οδησσό. Επόμενος σταθμός του το Κίεβο, απ’ όπου μίλησε στην Guardian και εξήγησε τι τον ώθησε να πάει μέχρι εκεί για να ζωγραφίσει.

«Νομίζω πως ισχύει ό,τι για τους φωτορεπόρτερ και τους δημοσιογράφους που καλύπτουν ένοπλες συρράξεις», απάντησε. «Θέλουμε να αφηγηθούμε ιστορίες που θεωρούμε δεδομένο ότι δεν θα λέγονταν διαφορετικά. Αυτή ήταν πάντα η πρόθεσή μου στη Συρία, το Αφγανιστάν, την Υεμένη και όλα τα άλλα μέρη στα οποία έχω δουλέψει στο παρελθόν».

Πώς έγινε «ρεπόρτερ εικονογράφος»

Στην πρώτη του σχετική αποστολή, ο George Butler ήταν 21 ετών και είχε ακολουθήσει τα βρετανικά στρατεύματα στο Αφγανιστάν. «Έκτοτε, προσπαθώ να αποδείξω την αξία του σχεδίου σε ασυνήθιστα μέρη», δήλωσε πρόσφατα στην Telegraph. «Η εικονογράφηση είναι ιδανικό μέσο για την ειδησεογραφία και τη χρησιμοποιούσαμε εκτεταμένα πριν πάθουμε εμμονή με τις φωτογραφικές μηχανές».

Η όπερα της Οδησσού, πίσω από τα οδοφράγματα που φτιάχνουν εθελοντές από σιδηροδρομικές γραμμές για να εμποδίζουν τη διέλευση τανκ. George Butler

«Θεωρούμε ότι η εικονογράφηση είναι σημαντικό μέσο αφήγησης στα παιδικά βιβλία, βάζουμε ζωγραφιές στους τοίχους μας αλλά όχι πια στις εφημερίδες μας. Αν πας στον πόλεμο για να ζωγραφίσεις, όλοι νομίζουν πως είσαι τρελός, αν όμως είσαι σε μια ειδησεογραφική ομάδα με τρεις κάμεραμαν και σωματοφύλακες θεωρείται δεδομένο ότι κάνεις αυτό που πρέπει».

Ο ίδιος προτιμάει τον όρο «ρεπόρτερ εικονογράφος». Όπως έχει πει, «στην πραγματικότητα, σχεδιάζω ό,τι συμβαίνει στα όρια του πολέμου. Νομίζω ότι υπάρχει πάντα περιθώριο στις άκρες αυτών των ευάλωτων, ευαίσθητων περιοχών να αφηγηθεί κανείς ιστορίες που παρατηρεί για περισσότερο χρόνο, με πιο αργό ρυθμό, πιο ήσυχα, να κάνει μια οπτική καταγραφή του τι συμβαίνει εκεί. Το θέμα δεν είναι μόνο τα τανκ και τα ελικόπτερα που ανατινάζονται – είναι τι συμβαίνει στις παρυφές της φρικαλεότητας».

Η ματαιότητα κάθε πολέμου

Ορισμένες φορές, η διαδικασία του σχεδίου καταλήγει να είναι πιο σημαντική από το τελικό αποτέλεσμα. «Είναι στην ουσία μια δικαιολογία να καθίσεις δίπλα σε κάποιους ανθρώπους και με τελείως αφοπλιστικό τρόπο να τους ακούσεις να αφηγούνται τις ιστορίες τους», έχει εξηγήσει ο Butler.

Πορτρέτο της 99χρονης κυρίας Όλγας, στο σπίτι της στο Κίεβο. Όσο ο Butler τη ζωγράφιζε, του εξηγούσε ότι είναι πολύ αδύναμη για να μετακινηθεί σε καταφύγιο και παραμένει εκεί με την 79χρονη κόρη της, με την ελπίδα να μην χτυπηθούν από βόμβα. George Butler

Σε όλες τις εμπόλεμες ζώνες που έχει βρεθεί, έχει εντοπίσει όπως λέει έναν κοινό παρονομαστή: «Είναι οι άμαχοι που βλέπουν τον πόλεμο να φτάνει στο κατώφλι τους και πληρώνουν το μεγαλύτερο τίμημα. Δεν χρειάζεται ένας πόλεμος να είναι πιο στενόχωρος για να έχεις λόγο να τον αποτυπώσεις. Κάθε πόλεμος είναι το ίδιο αποκρουστικός και θλιβερός με τον προηγούμενο και πάντα νιώθω την ίδια ανημπόρια».