ΤΙ ΠΑΘΑΙΝΕΙ ΤΟ ΣΩΜΑ ΜΑΣ ΣΕ ΥΨΟΜΕΤΡΟ 8.000 ΜΕΤΡΩΝ;

Για τους περισσότερους, η ανάβαση σε υψόμετρο που ξεπερνάει την ανθρώπινη λογική εγκυμονεί πολλούς κινδύνους. Για άλλους, είναι απλά μια εμμονή, ένα πάθος, ένας λόγος να συνεχίζουν να υπάρχουν.

Όταν βρίσκεσαι 8.000 μέτρα πάνω από το επίπεδο της θάλασσας, ο αέρας έχει τόσο λίγο οξυγόνο, που ακόμη κι αν αναπνέεις με συμπληρωματικές φιάλες μπορεί να νιώθεις σαν να «τρέχεις σε διάδρομο και να αναπνέεις μέσα από καλαμάκι». Αυτά είναι τα λόγια του ορειβάτη και κινηματογραφιστή David Breashears.

Πράγματι, όταν το σώμα μας βρίσκεται σε πολύ μεγάλα υψόμετρα –τα οποία συνήθως αποτελούν τον πιο δελεαστικό στόχο των κορυφαίων αναρριχητών του κόσμου– δεν μπορεί να λειτουργήσει σωστά. Για να καταλάβουμε τι σημαίνει αυτό στην πράξη, μπορούμε να πούμε ότι στο επίπεδο της θάλασσας ο αέρας περιέχει περίπου 21% οξυγόνο, ενώ σε υψόμετρο πάνω από 3.500 μέτρα τα επίπεδα οξυγόνου είναι 40% χαμηλότερα. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που καθιστούν την ορειβασία ένα από τα πιο επικίνδυνα σπορ.

Στο Έβερεστ, την ψηλότερη κορυφή των Ιμαλαΐων με υψόμετρο 8.848,86 μέτρα, έχουν χάσει τη ζωή τους περίπου 300 άνθρωποι. Ορισμένες φορές οι σοροί των ορειβατών μένουν για  πάντα εκεί, είτε επειδή αγνοούνται είτε επειδή οι συνθήκες δεν επιτρέπουν τη μεταφορά τους, ενώ υπάρχει και η συμβολική κίνηση του να περάσουν για πάντα στην αιωνιότητα της ζωής του βουνού. Ορισμένες εποχές του χρόνου, σε βουνά όπως το K2, το δεύτερο ψηλότερο βουνό στη Γη μετά το Έβερεστ, μπορεί να παρατηρηθούν ποσοστά θανάτου 32% για όσους επιχειρούν να ανέβουν στην κορυφή, όπως αναφέρει το The Conversation.

Όλα αυτά τα μάθαμε με αφορμή την τραγική είδηση για τον κορυφαίο Έλληνα ορειβάτη Αντώνη Συκάρη, ο οποίος έχασε τη ζωή του κατά την κατάβαση από την κορυφή του βουνού Νταουλαγκίρι, σε υψόμετρο 7.400 μέτρα. Ήταν ένας από τους πιο έμπειρους Έλληνες ορειβάτες και ο μόνος που είχε σκαρφαλώσει σε 5 από τις 14 «οκτάρες» κορυφές της Γης.

Τι είναι οι «ζώνες θανάτου»

Στη «γλώσσα» της ορειβασίας, ο όρος «ζώνη θανάτου» αναφέρεται στην περιοχή με υψόμετρο πάνω από 8.000 μέτρα, όπου υπάρχει τόσο λίγο οξυγόνο ώστε ο ανθρώπινος οργανισμός δεν μπορεί να επιβιώσει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Όπως έχει εξηγήσει στο PBS ο γιατρός Peter Hackett, ειδικός σε μεγάλα υψόμετρα, «ο εγκλιματισμός στα υψόμετρα της ζώνης του θανάτου απλά δεν είναι εφικτός». Εάν ο άνθρωπος μείνει εκεί για πολλή ώρα, ο οργανισμός του αρχίζει να πεθαίνει, λεπτό προς λεπτό και κύτταρο προς κύτταρο.

Πριν επιχειρήσουν να ανέβουν στην κορυφή του Έβερεστ, οι ορειβάτες δίνουν χρόνο στον οργανισμό τους χρόνο να προσαρμοστεί στις αντίξοες συνθήκες. Αυτό περιλαμβάνει την παραμονή σε μεγάλα υψόμετρα για κάποιες εβδομάδες. Τότε το σώμα αρχίζει να παράγει περισσότερη αιμοσφαιρίνη (είναι η πρωτεΐνη στα ερυθρά αιμοσφαίρια που βοηθά στη μεταφορά οξυγόνου από τους πνεύμονες στο υπόλοιπο σώμα), για να μπορέσει να επιβιώσει ο οργανισμός. Ωστόσο, ακόμα και τότε εγκυμονούνται κίνδυνοι: εάν η υπερβολική ποσότητα αιμοσφαιρίνης πυκνώσει το αίμα, γίνεται δυσκολότερη για την καρδιά η άντληση αίματος στο σώμα.

Η κορυφή του όρους Νταουλαγκίρι. iStock

Στη ζώνη θανάτου, ο εγκέφαλος και οι πνεύμονες των ορειβατών στερούνται οξυγόνου, η κρίση τους εξασθενεί γρήγορα και ο κίνδυνος καρδιακής προσβολής και εγκεφαλικού επεισοδίου αυξάνεται.

Οι «ασθένειες του βουνού» στις ζώνες θανάτου

Ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους στις ζώνες θανάτου είναι η υποξία, μια κρίσιμη παθολογική κατάσταση του οργανισμού κατά την οποία δεν υπάρχει επαρκής οξυγόνωση σε όργανα όπως ο εγκέφαλος. Εάν ο εγκέφαλος δεν λαμβάνει αρκετό οξυγόνο, μπορεί να αρχίσει να διογκώνεται, προκαλώντας μια κατάσταση που ονομάζεται «εγκεφαλικό οίδημα σε μεγάλο υψόμετρο» (HACE). Αυτό το πρήξιμο μπορεί να προκαλέσει ναυτία, εμετό και δυσκολία στη σκέψη και τη λογική.

Οι ορειβάτες που ανεβαίνουν σε τόσο μεγάλα υψόμετρα μπορεί να ξεχάσουν πού βρίσκονται, ακόμα και να πέσουν σε παραλήρημα. Η κρίση τους εξασθενεί και μπορεί να κάνουν «αφύσικα» πράγματα, όπως να το αρχίσουν να βγάζουν τα ρούχα τους.

Όταν κάποιος πεθαίνει στο Έβερεστ, σε ζώνη θανάτου, είναι εξαιρετικά δύσκολο να ανασυρθεί το πτώμα, λόγω των καιρικών συνθηκών, του εδάφους και της έλλειψη οξυγόνου.

Μια άλλη επικίνδυνη κατάσταση είναι το «πνευμονικό οίδημα σε μεγάλο υψόμετρο» (HAPE), το οποίο προκαλείται από τη δημιουργία υγρού στους πνεύμονες. Το υγρό στους πνεύμονες εμποδίζει την ανταλλαγή οξυγόνου, γεγονός που οδηγεί σε μείωση του επιπέδου οξυγόνου στο αίμα. Τα συμπτώματα HAPE περιλαμβάνουν κόπωση, αίσθημα ασφυξίας τη νύχτα, αδυναμία και επίμονο βήχα με λευκό, υδαρές ή αφρώδες υγρό.

Όσο θλιβερό κι αν ακούγεται, πολλές είναι οι περιπτώσεις που αυτές οι οξείες «ασθένειες του βουνού» έχουν επιβεβαιώσει το χειρότερο σενάριο μιας ορειβατικής αποστολής. Έχουν στερήσει τις ζωές δεκάδων ανθρώπων που ρίσκαραν για να βρεθούν στην ψηλότερη κορυφή του κόσμου.