BURNOUT Ή ΤΕΛΕΙΟΜΑΝΙΑ: ΠΩΣ ΝΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΝΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΕΙΣ ΤΙ ΣΟΥ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ

Η επαγγελματική εξουθένωση δεν οφείλεται μόνο στο ότι κάνεις πάρα πολλά, αλλά και σε όσα κουβαλάς ενώ δεν ήταν ποτέ δικά σου. Δες πώς να αναγνωρίσεις τι γίνεται στον εγκέφαλο και το σώμα σου, και τι πρέπει να αλλάξεις για να νιώσεις ξανά ασφάλεια.

Έχουμε μιλήσει αρκετές φορές για τον όρο burnout, την επαγγελματική εξουθένωση, και το πώς επηρεάζει όχι μόνο την ψυχική και σωματική υγεία, αλλά και τις σχέσεις μας με το περιβάλλον και τους γύρω μας. Οι σύγχρονοι ρυθμοί ζωής σίγουρα δεν σου αφήνουν τον απαραίτητο χρόνο για να επεξεργαστείς και να αναγνωρίσεις τις αιτίες του χρόνιου στρες και της εξουθένωσης που βιώνεις. Οι επαγγελματικές υποχρεώσεις μοιάζουν ανεξάντλητες και σκέφτεσαι πολύ σοβαρά απλά να τα παρατήσεις γιατί νιώθεις ότι βρίσκεσαι στα όρια της ψυχικής και σωματικής εξάντλησης.

Όσο δύσκολο και χρονοβόρο κι αν μας φαίνεται, είναι πολύ χρήσιμο να κάνουμε ένα βήμα πίσω από την απαιτητική καθημερινότητα και να παρατηρήσουμε τι πραγματικά συμβαίνει μέσα μας. Μόνο αν αναγνωρίσεις τα συμπτώματα και τους λόγους που σε έχουν οδηγήσει σε αυτή την κατάσταση θα μπορέσεις να ξαναχτίσεις την ασφάλεια και να επανασυνδεθείς με τον εαυτό σου και κατ’ επέκταση με το περιβάλλον γύρω σου. Με μια μικρή μετατόπιση του νευρικού συστήματος κάθε φορά, θα μπορέσεις να αντιμετωπίσεις την αποπνικτική κατάσταση στην οποία βρίσκεσαι.

Αναγνώρισε τι συμβαίνει στον εγκέφαλο και στο σώμα σου

1. Burnout

Αν και οι αιτίες που προκαλούν επαγγελματική εξουθένωση μπορεί να διαφέρουν, πρόκειται για μια κατάσταση που μπορεί να βιώσει καθένας, ανεξάρτητα από το επάγγελμα του. Μια μελέτη του 2018 διαπίστωσε ότι οι παράγοντες που σχετίζονται με το burnout περιλαμβάνουν την άδικη μεταχείριση, τον υπερβολικό φόρτο εργασίας, την έλλειψη σαφήνειας όσον αφορά το τι περιλαμβάνει ο επαγγελματικός ρόλος, την έλλειψη επικοινωνίας και υποστήριξης από τη διοίκηση, την πίεση χρόνου.

Όποια κι αν είναι τα αίτια, το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση του burnout είναι να εντοπίσεις τα σημάδια που σου δείχνουν ότι πλησιάζει. Σε γενικές γραμμές, φαίνεται ότι το σώμα και ο εγκέφαλός σου είναι υπερφορτωμένα, ενώ αισθάνεσαι χρόνια εξάντληση παρότι ξεκουράζεσαι.

«Η χρόνια έκθεση στο στρες αναστατώνει τις βασικές λειτουργίες του εγκεφάλου και οδηγεί σε συναισθηματική εξάντληση, «ομίχλη εγκεφάλου» (brain fog) και σωματική κόπωση», λέει η Jane Ollis, ιατρικός βιοχημικός. Εργασίες που κάποτε σου φαίνονταν εύκολες, τώρα μοιάζει αδύνατο να τις υλοποιήσεις. Νιώθεις γενικότερα ότι δεν έχει απομείνει τίποτα να δώσεις.

2. Λειτουργικό πάγωμα

Όταν βρίσκεσαι σε αυτή την κατάσταση, το σώμα σου απενεργοποιείται για να προστατευτεί. Αισθάνεσαι αποσύνδεση από το περιβάλλον, σαν να έχεις κολλήσει μέσα σε μια ομίχλη, και συχνά καταφεύγεις σε ένα ατελείωτο scrolling στο κινητό.

Παρότι μπορείς να διατηρήσεις την καθημερινή σου ρουτίνα, μέσα σου νιώθεις κενό, μούδιασμα και εξάντληση. Συχνά παγιδεύεσαι στην αναβλητικότητα και νιώθεις ότι δεν μπορείς να προχωρήσεις ένα βήμα παραπέρα.

3. Τελειομανία

Η τελειομανία είναι πολύ πιο διαδεδομένη απ’ όσο αντιλαμβανόμαστε. Πρόκειται για μια προβληματική σχέση τόσο με τον εαυτό μας όσο και με τους άλλους: έχουμε πολύ μεγάλες απαιτήσεις από εμάς τους ίδιους αλλά και τους ανθρώπους γύρω μας, ενώ αντίστοιχα θεωρούμε ότι κι εκείνοι απαιτούν να είμαστε τέλειοι.

Σε αυτή την κατάσταση, το νευρικό σύστημα έχει κολλήσει σε υψηλό συναγερμό, με αποτέλεσμα να αισθάνεσαι μεγάλη πίεση να κάνεις τα πάντα τέλεια, σε σημείο που μπορεί να παραλύσεις από φόβο μην τυχόν κάνεις κάτι λάθος. Συχνά μπορεί να φτάσεις στο σημείο να αδυνατείς να ξεκινήσεις ή να τελειώσεις μια εργασία, με τη σκέψη ότι τίποτα δεν θα είναι αρκετά καλό και «τέλειο».

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Πώς να ρυθμίσεις το νευρικό σου σύστημα ανάλογα με το τι βιώνεις

1. Αν είναι burnout: Ξεκουράσου

Αν νιώθεις ότι υποφέρεις από επαγγελματική εξουθένωση, δώσε προτεραιότητα στην ανάπαυση και την αποκατάσταση. Το burnout δεν είναι απλά πως είμαστε κουρασμένοι, ενώ δεν οφείλεται μόνο στην πολλή δουλειά. Είναι ένας μηχανισμός άμυνας που χτυπάει καμπανάκι γιατί το νευρικό σύστημα έχει αρχίσει να εξαντλείται.

Γι’ αυτό, καλό θα ήταν να εστιάσεις σε δραστηριότητες που απαιτούν χαμηλή προσπάθεια και λιγότερη ενέργεια, και που σε κάνουν να ηρεμείς. Πιες για παράδειγμα ένα φλιτζάνι τσάι, κάνε ένα ζεστό μπάνιο ή άπλωσε ένα στρωματάκι στο πάτωμα και ξάπλωσε. Ταυτόχρονα, προσπάθησε να περιβάλλεις τον εαυτό σου με ανθρώπους, δραστηριότητες και πράγματα που σε κάνουν να αισθάνεσαι χαρά. Τέλος, μην ξεχνάς να δίνεις βάρος στην υγεία σου, καθώς ένα υγιές σώμα σε βοηθά να διαχειριστείς τις στρεσογόνες καταστάσεις που σου προκαλούν εξάντληση.

2. Αν είναι πάγωμα: Ενεργοποίησε το σώμα σου

Ο εγκέφαλος σου από μόνος του δεν μπορεί να βγει εύκολα από αυτή την κατάσταση. Γι’ αυτό χρειάζεται πρώτα να ενεργοποιήσεις το σώμα σου, ώστε να νιώσει σημάδια ασφάλειας και να ξεκινήσει και ο εγκέφαλος να ενεργοποιείται.

Δοκίμασε με μικρά βήματα τη φορά να κινήσεις το σώμα σου. Ξεκίνα με το να τινάζεις χαλαρά τα χέρια σου ή με κάποιες ήπιες διατάσεις, και θα δεις σταδιακά όλο σου τον οργανισμό να ενεργοποιείται.

3. Αν είναι τελειομανία: Επαναπροσδιόρισε το διακύβευμα

Ο εγκέφαλός σου βλέπει την ατέλεια ως κίνδυνο, παρότι δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Όταν νιώθεις λοιπόν ότι πανικοβάλλεσαι από τον φόβο μήπως δεν βγει τέλειο το αποτέλεσμα, θυμήσου ότι μια ολοκληρωμένη εργασία είναι σαφώς καλύτερη από τη δυνητικά άρτια εκδοχή της.

Προσπάθησε επομένως να εξασκήσεις τον εαυτό σου να ολοκληρώνει δραστηριότητες σε μικρό χρονικό διάστημα, κι ας μην είναι ακριβώς όπως το θέλεις. Με αυτό τον τρόπο, θα εξοικειωθείς με το ενδεχόμενο να μην βγαίνει πάντα το αποτέλεσμα ακριβώς όπως το οραματίζεσαι και θα συμφιλιωθείς με το γεγονός ότι δεν περνάνε όλα από τα χέρια σου.

Όποια κι αν είναι η κατάσταση στην οποία βρίσκεσαι, να έχεις πάντα στο μυαλό σου ότι το νευρικό σου σύστημα δεν είναι δυσλειτουργικό ή χαλασμένο, απλά προσπαθεί να σε προστατέψει. Καμία από τις τρεις περιπτώσεις δεν είναι μειονέκτημα του χαρακτήρα σου, αλλά μηχανισμοί άμυνας που επιστρατεύει ο οργανισμός απέναντι στις δυσμενείς συνθήκες που βιώνεις.

Ο στόχος λοιπόν σε όλη αυτή τη διαδικασία δεν είναι να πιέσεις ακόμα περισσότερο τον εαυτό σου, αλλά να συνεργαστείς με το νευρικό σου σύστημα για να φροντίσεις τον εγκέφαλο και το σώμα σου με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.