5 ΤΥΠΟΙ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΠΟΥ ΑΙΣΘΑΝΟΝΤΑΙ ΟΤΙ Η ΞΕΚΟΥΡΑΣΗ ΕΙΝΑΙ ΑΠΕΙΛΗ

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που βρίσκονται καθημερινά στα όρια του burnout, παρ' όλα αυτά αρνούνται να χαλαρώσουν. Τι τους εμποδίζει να θέσουν την ξεκούραση σαν προτεραιότητα και γιατί νιώθουν ότι απειλούνται από αυτήν;

Τα τελευταία χρόνια ακούμε όλο και πιο συχνά τον όρο burnout ή επαγγελματική εξουθένωση. Είτε βλέπουμε κάποιο κοντινό μας άνθρωπο να πάσχει από αυτό, όπως ο σύντροφος μας ή κάποιος φίλος, είτε το βιώνουμε εμείς οι ίδιοι καθημερινά.

Πρόκειται για ένα φαινόμενο που οφείλεται σε υπερβολική ψυχική, συναισθηματική ή σωματική εξάντληση, και συνήθως εκδηλώνεται με στρες, κόπωση, χαμηλά επίπεδα ενέργειας και εκνευρισμό. «Αυτό που βιώνεις είναι πραγματικό και μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη, άγχος, προβλήματα στις σχέσεις και αδυναμία να λειτουργήσεις στο σπίτι ή στην εργασία», λέει η Marni Chanoff, ψυχίατρος στο Νοσοκομείο McLean.

Ειδικά σε περιόδους διακοπών, εναποθέτουμε τις ελπίδες μας στις λίγες μέρες ξεκούρασης ώστε να ανακάμψουμε έστω και λίγο, θεωρώντας ότι αυτό θα μας βοηθήσει να λύσουμε το μοτίβο. Άλλοι πάλι, όταν νιώθουν ότι βρίσκονται στα όρια του burnout, σκέφτονται πολύ σοβαρά να τα παρατήσουν όλα αντί να συνεχίσουν σε μια συνθήκη που τους κάνει να υποφέρουν και που ενδεχομένως βάζει σε κίνδυνο την υγεία τους.

Όμως, υπάρχουν και κάποιοι άνθρωποι που συνεχίζουν μέσα στην ίδια πιεστική συνθήκη, παρότι ο οργανισμός τους παρακαλάει να σταματήσουν. Δεν μπορούν να αντιληφθούν ότι η εξουθένωση είναι μια αντίδραση επιβίωσης και βουλιάζουν θεωρώντας ότι είναι απλά μια προσωπική αδυναμία που πρέπει να ξεπεράσουν.

Η ξεκούραση συγκεκριμένα τους προκαλεί άγχος, τύψεις ή δυσαρέσκεια. Η αντιμετώπιση αυτή οφείλεται, μεταξύ άλλων παραγόντων, και στον τρόπο με τον οποίο ο οργανισμός τους έχει εκπαιδευτεί να αντιλαμβάνεται τη στασιμότητα ως απειλή.

Ας δούμε πέντε τύπους ανθρώπων που αισθάνονται ότι απειλούνται από τη χαλάρωση, και τους λόγους που έχουν συμβάλει στη δημιουργία αυτής της εντύπωσης.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

1. Εκείνοι που μεγάλωσαν σε χαοτικό περιβάλλον

Άτομα που η παιδική τους ηλικία έχει χαραχτεί στο μυαλό τους ως απρόβλεπτη, στρεσογόνα ή ασταθής, είναι πολύ πιθανό να βρίσκονται συνεχώς σε επιφυλακή, ως έναν τρόπο να επιβιώσουν.

Αντιλαμβάνονται την ξεκούραση ως μια συνθήκη κατά την οποία αφήνουν τις άμυνες τους να πέσουν, έτσι αγχώνονται συνεχώς ότι κάτι κακό μπορεί να συμβεί. Όταν τα πράγματα γύρω τους φαίνονται πολύ ήρεμα, είναι ταραγμένοι, καθώς δεν μπορούν να αποφύγουν τη σκέψη ότι κάτι θα πάει στραβά.

Γι’ αυτόν τον λόγο είναι συνεχώς ανήσυχοι και ψάχνουν να βρουν παντού πιθανά προβλήματα, θεωρώντας ότι έτσι θα είναι προετοιμασμένοι για ό,τι προκύψει.

2. Οι υπεύθυνοι άνθρωποι

Οι άνθρωποι που όλη τους τη ζωή αναλαμβάνουν τον ρόλο του φροντιστή, του διαμεσολαβητή και του διορθωτή, τον έχουν πλέον ενστερνιστεί για τα καλά. Θεωρούν ότι είναι υποχρέωσή τους να μεριμνούν συνεχώς για το αν όλοι οι άλλοι είναι καλά, γι’ αυτό η ξεκούραση γίνεται αντιληπτή ως παραμέληση των καθηκόντων τους.

Θεωρώντας τον εαυτό τους υπεύθυνο για την ευημερία των άλλων, βλέπουν τις στιγμές χαλάρωσης ως πιθανές καταστάσεις που θα απογοητεύσουν κάποιον. Έτσι, η ακινησία είναι για εκείνους συνδεδεμένη με ημιτελείς εργασίες, ενοχές και πίεση.

3. Εκείνοι που εξισώνουν την παραγωγικότητα με την προσωπική αξία

Τα άτομα που έχουν βιώσει επανειλημμένα την επιβεβαίωση και την επιβράβευση για τις υψηλές επιδόσεις, την εργατικότητά τους ή το πόσο «ικανοί» είναι γενικά, είναι πιθανό να αντιλαμβάνονται την περίοδο που οι ρυθμοί ζωής χαλαρώνουν ως αποτυχία.

Η ξεκούραση σε αυτή την περίπτωση υπολογίζεται ως «χαμένος χρόνος», άρα εντείνει τη σκέψη ότι το άτομο μένει πίσω. Ακόμα και τη στιγμή που τελικά ηρεμεί, το μυαλό συνεχίζει να τρέχει πυροδοτώντας σκέψεις όπως «θα έπρεπε να κάνω περισσότερα».

4. Εκείνοι που έπρεπε να καταλαμβάνουν λιγότερο «χώρο»

Αυτός ο τύπος αναφέρεται στα άτομα που από μικρή ηλικία τους έλεγαν να μην γίνονται βάρος στους γύρω τους, ή να είναι οριακά απαρατήρητα ώστε να διατηρείται η ηρεμία.

Η ξεκούραση για αυτά είναι κάτι αφύσικο, αφού έχουν μάθει να προσαρμόζονται στο περιβάλλον χωρίς να υπάρχει χώρος για τον εαυτό τους. Γι’ αυτό αντιλαμβάνονται τη χαλάρωση ως αυτοφροντίδα και συχνά αισθάνονται ενοχές ή και ντροπή, θεωρώντας ότι ζητούν κάτι παραπάνω από ό,τι δικαιούνται, αξίζουν ή «θα έπρεπε».

5. Εκείνοι που έχουν συνδέσει την ξεκούραση με τη σωματική εξασθένιση

Τα άτομα που καταλήγουν να ξεκουράζονται μόνο όταν το σώμα τους έχει καταρρεύσει κυριολεκτικά, λόγω κάποιας αρρώστιας, burnout, ή υπερκόπωσης, δεν μπορούν να βγουν εύκολα από αυτόν τον κύκλο έκρηξης και πτώσης.

Αντιλαμβάνονται την ξεκούραση ως μια περίοδο που ο οργανισμός έχει υπερφορτωθεί, άρα μια κατάσταση που είναι έξω από το φυσιολογικά πλαίσια. Έτσι, χαλαρώνουν για πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, απλά για να ξαναφτάσουν σε ένα σημείο όπου μπορούν να είναι λειτουργικοί, χωρίς να σημαίνει ότι αποκαταστάθηκαν πλήρως. Σαν ένα κινητό τηλέφωνο που δεν φορτίζεται μέχρι το 100%, αλλά τόσο ώστε να μην κλείσει και να μπορεί να χρησιμοποιηθεί κανονικά.

Τα άτομα επομένως που βιώνουν την ξεκούραση ως μια μη ασφαλή κατάσταση δεν είναι ότι δεν γνωρίζουν πώς να ξεκουραστούν, αλλά ότι το νευρικό τους σύστημα συσχετίζει την ηρεμία με τον κίνδυνο, την αποτυχία ή τις ενοχές. Σε κάθε περίπτωση, οφείλουμε να φροντίζουμε τον οργανισμό μας και να εντοπίζουμε εγκαίρως τα συμπτώματα ψυχικής και σωματικής εξουθένωσης, καθώς αυτή η κατάσταση μπορεί αν μη τι άλλο να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία μας.