ΘΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣΟΥΝ ΠΟΤΕ ΤΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΣΕ ΖΩΑ ΓΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΟΜΟΡΦΙΑΣ;

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Κατάργησης των Πειραμάτων σε Ζώα, εξηγούμε τι ισχύει νομικά, ποιες εναλλακτικές υπάρχουν και τι μπορούμε να κάνουμε εμείς.

Πριν από 45 χρόνια, ο ακτιβιστής Henry Spira πλήρωσε μια ολοσέλιδη διαφήμιση στους New York Times, με ένα τυφλωμένο κουνέλι-πειραματόζωο δίπλα από εργαστηριακές φιάλες και τίτλο: Πόσα κουνέλια θα τυφλώσει η Revlon για χάρη της ομορφιάς; Ήταν η αρχή ενός μαζικού κινήματος για την κατάργηση των πειραμάτων στα ζώα, που κινητοποίησε άμεσα τη Revlon και άλλα μεγάλα brands ομορφιάς να χρηματοδοτήσουν έρευνες για την εύρεση εναλλακτικών μεθόδων δοκιμής της ασφάλειας των κοσμετολογικών συστατικών για ανθρώπινη χρήση. Το κίνημα αυτό πίεσε επίσης τα κράτη να θέσουν σε εφαρμογή σχετικούς νόμους και κανονισμούς. Σχεδόν μισό αιώνα μετά, πού ακριβώς βρισκόμαστε με τα πειράματα σε ζώα; Μήπως τα πράγματα προχωράνε πολύ αργά;

Κάθε χρόνο στις 24 Απριλίου, η Παγκόσμια Ημέρα Κατάργησης των Πειραμάτων σε Ζώα μας θυμίζει την άσχημη πραγματικότητα που αρνούμαστε να δούμε όταν χρησιμοποιούμε προϊόντα ομορφιάς (έναν υπολογίσιμο αριθμό, αλλά σίγουρα όχι όλα): η οργάνωση Humane World for Animals εκτιμά ότι κάθε χρόνο 500.000 ζώα υποφέρουν και θανατώνονται με αδιαφανείς τρόπους στον βωμό του glass και του glazed donut skin ή ενός mocha mousse makeup look (τα παραδείγματα τυχαία).

Ο κόσμος της ομορφιάς έχει χτιστεί πάνω σε κουνέλια, ποντίκια, αρουραίους, ινδικά χοιρίδια και χάμστερ, που θανατώνονται με ασφυξία, σπάσιμο του λαιμού ή αποκεφαλισμό, αφού δοκιμαστούν ουσίες και συνδυασμοί τους στα μάτια ή στο δέρμα τους.

iStock

Πού απαγορεύονται (και πού όχι) τα πειράματα σε ζώα

45 χώρες σε όλο τον κόσμο, ανάμεσά τους και εκείνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και 12 αμερικανικές πολιτείες έχουν απαγορεύσει (με κάποιες διαφοροποιήσεις και «παραθυράκια») τα πειράματα σε ζώα για την παρασκευή καλλυντικών, καθώς και την πώληση προϊόντων ομορφιάς που έχουν δημιουργηθεί με τέτοιες δοκιμές. Το πρώτο βήμα έγινε στο Ηνωμένο Βασίλειο το 1998, σε μεγάλο βαθμό χάρη στην καμπάνια της The Body Shop από το 1989, αν και πέρυσι η βρετανική κυβέρνηση επανέφερε τα πειράματα σε ζώα για τον έλεγχο της ασφάλειας των προϊόντων μακιγιάζ.

To 2013, η ΕΕ προχώρησε σε πλήρη απαγόρευση των πειραμάτων στα ζώα. Ωστόσο, αυτή η απαγόρευση έρχεται σε αντίφαση με έναν άλλο ευρωπαϊκό κανονισμό, που φέρει το όνομα REACH. Ο REACH είναι ένας ιδιαίτερα αυστηρός νόμος που αφήνει ανοιχτό ένα «παραθυράκι», επιβάλλοντας σε κάποιες περιπτώσεις (όπως η υγεία του προσωπικού που εργάζεται σε μονάδες παραγωγής καλλυντικών) να γίνονται πειράματα σε ζώα για τον έλεγχο των κοσμετολογικών συστατικών.

Τα πράγματα περιπλέκονται περισσότερο λόγω της νομοθεσίας που επικρατεί στην τεράστια αγορά της Κίνας. Υπάρχει η παρεξήγηση ότι η Κίνα επιβάλλει τα πειράματα σε ζώα για κοσμετολογικούς λόγους. Αυτό δεν ισχύει ακριβώς. Η κινεζική νομοθεσία για τα καλλυντικά είναι μια πραγματική σπαζοκεφαλιά, αλλά αρκεί να ξέρουμε το εξής: αν ένα brand θέλει να πουλήσει σε φυσικά καταστήματα στην Κίνα αντηλιακά, βαφές μαλλιών, προϊόντα κατά της τριχόπτωσης και λεύκανσης, καλλυντικά για βρέφη και παιδιά, και προϊόντα που περιέχουν ένα νέο συστατικό ή υπόσχονται μια καινοφανή δράση, τότε πρέπει να έχει κάνει πειράματα σε ζώα. Άρα, ένα brand που θέλει να είναι cruelty-free μπορεί να διαθέσει στα ράφια της κινεζικής αγοράς μόνο τα προϊόντα για τα οποία δεν χρειάζονται πειράματα σε ζώα (για την ιστορία, αυτό κάνει η Aesop).

Είναι χαρακτηριστικό ότι η οργάνωση Cruelty-Free Kitty έχει φτιάξει μια λίστα με cruelty-free brands που ανανεώνεται διαρκώς, κι ένα από τα αυστηρά κριτήρια για να συμπεριληφθεί ένα brand είναι να μην πωλείται σε φυσικά καταστήματα στην Κίνα. Το πιο προβληματικό πάντως που επισημαίνει αυτή η οργάνωση είναι ότι πολλά brands δεν αποκαλύπτουν την πολιτική τους για τα πειράματα σε ζώα.

AP Photo/Yves Logghe

Θα σταματήσουν κάποτε εντελώς τα πειράματα σε ζώα;

Παρά τις διακηρύξεις της Παγκόσμιας Ημέρας Κατάργησης των Πειραμάτων σε Ζώα, υπάρχουν μερικά βασανιστικά ερωτήματα. Πώς θα ήταν ο κόσμος μας αν o Αριστοτέλης δεν τεμάχιζε ζώα για να μελετήσει την ανατομία τους ή αν ο Γαληνός, ο πατέρας της δυτικής ιατρικής, δεν έκανε δημόσιες χειρουργικές επεμβάσεις σε ζώα; Για να μην πάμε τόσο πίσω, φυσικά αντιλαμβανόμαστε ότι σωτήριες μέθοδοι και θεραπείες που θεωρούμε δεδομένες, όπως η αναισθησία, τα εμβόλια και τα φάρμακα, δεν θα είχαν ανακαλυφθεί αν δεν γίνονταν πειράματα σε ζώα.

Η Humane World for Animals υποστηρίζει ότι εξελίξεις όπως η τεχνητή νοημοσύνη, η τρισδιάστατη βιοεκτύπωση και η τεχνολογία προσομοίωσης ανθρώπινων οργάνων θα οδηγήσουν σε κατάργηση των πειραμάτων σε ζώα. Το πόσο γρήγορα θα συμβεί αυτό είναι ένα άλλο ερώτημα. «Οι εξελιγμένες μέθοδοι δοκιμών και έρευνας που χρησιμοποιούν ανθρώπινα κύτταρα ή τεχνολογία βασισμένη στην ανθρώπινη βιολογία θα αντικαταστήσουν κάποτε ολοκληρωτικά τα πειράματα σε ζώα, κάτι που θα αλλάξει τα δεδομένα όχι μόνο στα δικαιώματα των ζώων αλλά και στην ανθρώπινη υγεία», αναφέρει η οργάνωση.

Σίγουρα το δίλημμα αν θα κάνουμε ένα εμβόλιο ή θα πάρουμε ένα φάρμακο που δοκιμάστηκε σε ζώα έχει μια προφανή θετική απάντηση. Όταν όμως έρχεται η ώρα να χρησιμοποιήσουμε μια ενυδατική, έναν ορό ή ένα foundation, έχουμε πλέον τη δυνατότητα να κάνουμε μια συνειδητή επιλογή. Υπάρχουν διάφορες δημοσκοπήσεις που δείχνουν ότι η συντριπτική πλειοψηφία είναι αντίθετη με τα πειράματα σε ζώα για κοσμετολογικούς σκοπούς. Με το χέρι στην καρδιά, όμως, πότε ελέγξαμε τελευταία φορά μια λίστα της PETA ή της Cruelty-Free Kitty με cruelty-free brands, ή τσέκαραμε αν ένα προϊόν έχει την πιστοποίηση Leaping Bunny πριν κάνουμε τις αγορές μας;

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που εμποδίζουν την πλήρη κατάργηση των πειραμάτων σε ζώα. Ας μην είναι ένας από αυτούς η επιδίωξή μας να έχουμε λαμπερή επιδερμίδα ή βλεφαρίδες με όγκο, σε έναν κόσμο όπου εκατομμύρια ζώα βασανίζονται και θανατώνονται βάναυσα για να νιώθουμε απλώς καλύτερα με την εμφάνισή μας.