ΠΩΣ Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΦΩΝΗ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ ΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΣΟΥ – ΚΑΙ ΠΩΣ ΝΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΕΙΣ

Η εσωτερική φωνή καθενός μπορεί να είναι σύμμαχος ή εχθρός του. Δες πώς επηρεάζει τις σκέψεις και τη συμπεριφορά μας – και τι προτείνει η επιστήμη για να την τιθασεύσουμε.

Καθημερινά, από την ώρα που ξυπνάμε έως την ώρα που κοιμόμαστε, κάνουμε διάφορες συζητήσεις. Μία από αυτές είναι η πιο σημαντική. «Η συζήτηση με τον εαυτό μας», εξηγεί ο Ethan Kross, πειραματικός ψυχολόγος και νευροεπιστήμονας, με ειδίκευση στη ρύθμιση των συναισθημάτων. Είναι επίσης διευθυντής του Emotion and Self Control Lab του University of Michigan, και την τελευταία 25ετία μελετά πώς διαχειριζόμαστε οι άνθρωποι τα συναισθήματά μας.

«Ένα από τα πράγματα που έχω μάθει είναι ότι το κλειδί για την αποτελεσματική διαχείρισή τους περιλαμβάνει να κατανοήσουμε πώς να τιθασεύσουμε αυτή τη μυστηριώδη δύναμη που λέγεται εσωτερική φωνή», ανέφερε σε ομιλία του στο TED.

«Κάποιοι μπορεί να αναρωτιέστε: Τι θέλει να πει ο υποτιθέμενα σοβαρός επιστήμονας, όταν μιλάει για τη φωνή στο κεφάλι μας; Θέλω να επισημάνω το προφανές: Αν αναρωτηθήκατε κάτι τέτοιο, στην ουσία μιλήσατε στον εαυτό σας. Και είναι ΟΚ».

Οι περισσότεροι έχουμε μια εσωτερική φωνή, επισήμανε ο Ethan Kross: «Θα μοιραστώ μαζί σας ένα επιστημονικό γεγονός που λατρεύω: Περνάμε από το ένα τρίτο έως το μισό της ημέρας μας – όσο είμαστε ξύπνιοι– δίχως να επικεντρωνόμαστε στο παρόν. Σε αυτό το διάστημα, το μυαλό μας “ξεφεύγει”. Μόλις νιώθουμε πως “χανόμαστε”, ένα από τα πράγματα που κάνουμε είναι να μιλάμε στον εαυτό μας και να ακούμε ό,τι λέει.

»Όταν επιστήμονες όπως εγώ χρησιμοποιούν τον όρο “εσωτερική φωνή”, αναφερόμαστε στην ικανότητα να χρησιμοποιούμε σιωπηρά μια γλώσσα που αντικατοπτρίζει τη ζωή μας. Αποδεικνύεται πως αυτή είναι μια από τις μεγάλες δυνάμεις μας. Η εσωτερική φωνή μας επιτρέπει να κρατάμε πληροφορίες ενεργές μέσα στο κεφάλι μας, για ένα μικρό χρονικό διάστημα. Για παράδειγμα, όταν πάμε στο μανάβικο και –αν είστε σαν κι εμένα– στα 15 δευτερόλεπτα έχουμε ξεχάσει τι θέλουμε να αγοράσουμε. Τότε επαναλαμβάνουμε τη λίστα στο μυαλό μας».

Ο ειδικός εξήγησε ότι χρησιμοποιούμε την εσωτερική μας φωνή και για δύο ακόμα λόγους:

• Να προσομοιώσουμε και να σχεδιάσουμε κάτι, π.χ. όταν προβάρουμε στο μυαλό μας τι θα πούμε σε μια σημαντική παρουσίαση ή σε μια συνέντευξη.
• Να ελέγξουμε και να δώσουμε κίνητρο στον εαυτό μας.

«Ίσως με τον πιο μαγικό τρόπο, χρησιμοποιούμε την εσωτερική μας φωνή για να βγάλουμε μια λογική με τον συχνά δύσκολο κόσμο στον οποίον ζούμε», πρόσθεσε. «Όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με προκλήσεις, στρέφουμε την προσοχή μας στα εντός μας, ώστε να τις διαχειριστούμε. Η εσωτερική μας φωνή μας βοηθά να δημιουργήσουμε αυτές τις ιστορίες που διαμορφώνουν την αίσθηση που έχουμε για τον εαυτό μας, που διαμορφώνουν την ταυτότητά μας. Η εσωτερική φωνή, λοιπόν, είναι ένα σπουδαίο εργαλείο».

Όπως ό,τι άλλο υπάρχει σε αυτήν τη ζωή, η εσωτερική μας φωνή δεν είναι κάτι τέλειο.

Η σκοτεινή πλευρά της εσωτερικής φωνής

Ο Ethan Kross διευκρίνισε πως υπάρχει ένα πρόβλημα με την εσωτερική φωνή: συχνά μπλοκάρει. «Συνήθως όταν την έχουμε μεγάλη ανάγκη. Έτσι, δεν βρίσκουμε ξεκάθαρες λύσεις για τα προβλήματα μας. Κολλάμε σε αρνητικές σκέψεις που παίζουν στο μυαλό μας σε λούπα. Ανησυχούμε, αναμασάμε, βιώνουμε αυτό που αποκαλώ ως τη σκοτεινή πλευρά της εσωτερική μας φωνής: το κουβεντολόι. Ή αλλιώς φλυαρία και λούπα αρνητικών σκέψεων. Πώς θα καταλάβετε ότι το βιώνετε; Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι να προσπαθείτε να διαχειριστείτε ένα πρόβλημα, αλλά να μην κάνετε πρόοδο, ή να επιπλήττετε ακατάπαυστα τον εαυτό σας, π.χ. επαναλαμβάνοντας διαρκώς πως είστε ηλίθιοι».

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Τι είχε να προτείνει ο ειδικός;

«Καλωσορίσατε στην ανθρώπινη φύση! Η φλυαρία είναι κύριο χαρακτηριστικό της. Κάτι που όλοι μπορούμε να βιώσουμε. Είναι και ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε ως είδος».

Ο ίδιος εξήγησε ότι η εσωτερική φλυαρία μας δυσκολεύει σε τρία σημαντικά επίπεδα:

• Κάνει πολύ δύσκολη τη διαδικασία σκέψης και απόδοσης. «Σας έχει τύχει να κάθεστε για να διαβάσετε λίγες σελίδες από ένα βιβλίο, να διαβάζετε κάθε λέξη, κάθε πρόταση που έχετε μπροστά σας, αλλά στο τέλος του κεφαλαίου να μη θυμάστε τίποτα από ό,τι διαβάσατε; Είναι η περίπτωση που η φλυαρία της εσωτερικής φωνής απομυζεί την προσοχή μας και αφήνει πολύ λίγα για να μπορούμε να κάνουμε αυτά που θέλουμε και χρειαζόμαστε».
• Προκαλεί τριβές στις σχέσεις μας με άλλους ανθρώπους. «Όταν βιώνουμε τη φλυαρία, νιώθουμε μια τεράστια ανάγκη να τη μοιραστούμε με όσους είναι γύρω μας. Βρίσκουμε κάποιον που πιστεύουμε πως μπορούμε να του μιλήσουμε και του λέμε τα ίδια και τα ίδια, ξανά και ξανά. Η συνέπεια μπορεί να είναι να απομακρύνουμε ανθρώπους που ειλικρινά νοιάζονται για εμάς, καθώς υπάρχει ένα όριο στο τι μπορούν να υπομείνουν, πριν αρχίσουμε να τους “ρίχνουμε”».
• Επηρεάζει αρνητικά την υγεία μας. «Το στρες μας κυριεύει και επηρεάζει τη φυσική μας υγεία, καθώς επιμηκύνει την απόκριση στο άγχος. Αυτό δημιουργεί φθορές στο σώμα, το καταστρέφει και γίνεται προάγγελος νοσημάτων όπως οι καρδιαγγειακές παθήσεις, φλεγμονές, έως και ορισμένοι τύποι καρκίνου».

Ο Ethan Kross ομολόγησε πως όταν κάποιος μαθαίνει όλα αυτά τα επιστημονικά ευρήματα, συνήθως ρωτά πώς μπορεί να σιωπήσει την εσωτερική του φωνή. Δεν είναι όμως αυτή η καλύτερη ερώτηση που μπορεί να θέσει.

Πώς μπορούμε να τιθασεύσουμε την εσωτερική φωνή μας;

Ο ειδικός θύμισε πως η εσωτερική φωνή είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο, ως εκ τούτου το ζητούμενο δεν είναι να την «εξαφανίσουμε», αλλά να καταλάβουμε πώς μπορούμε να την τιθασεύσουμε. «Κι εδώ προκύπτουν τα πραγματικά καλά νέα, καθώς αυτή είναι η ερώτηση που επιστήμονες όπως εγώ προσπαθούμε να απαντήσουμε εδώ και δεκαετίες. Μέσα από την έρευνα, έχουμε ανακαλύψει πολλά επιστημονικά εργαλεία που βοηθούν ακριβώς σε αυτό».

Ο ίδιος μοιράστηκε τα τρία αγαπημένα του:

1. Η γλώσσα

Πριν η Malala Yousafzai γίνει το νεαρότερο άτομο που κέρδισε ποτέ βραβείο Nobel για την ειρήνη, προασπιζόμενη το δικαίωμα των νέων κοριτσιών στην εκπαίδευση, προσκλήθηκε στο Daily Show με τον Jon Stewart, προκειμένου να μιλήσει για την εμπειρία της. Σε ένα σημείο άρχισε να μιλάει για όσα πέρασαν από το μυαλό της όταν ανακάλυψε πως οι Ταλιμπάν σχεδίαζαν να τη σκοτώσουν.

Άρχισε να αναφέρει την εμπειρία, λέγοντας: «Σκεφτόμουν πως θα ερχόταν ένας Ταλιμπάν και απλά θα με σκότωνε». Δεν υπάρχει κάτι περίεργο σε αυτήν τη φράση. Τη στιγμή που έφτασε σε αυτό το σημείο της εμπειρίας, στο σημείο που ο Ταλιμπάν ήταν έξω από το σπίτι της –την πιο στρεσογόνα στιγμή, όταν προκαλείται η πιο έντονη φλυαρία της εσωτερικής φωνής– έκανε κάτι περίεργο.

«Αναρωτήθηκα: Tι θα έκανες Malala; Απάντησα στον εαυτό μου: Malala πάρε απλά ένα παπούτσι και χτύπησε τον. Μετά όμως, είπα πως αν χτυπήσω Ταλιμπάν με το παπούτσι μου, δεν θα υπάρχει καμία διαφορά μεταξύ εμού κι εκείνου».

Άρχισε να μιλάει σε πρώτο πρόσωπο και μετά το άλλαξε. Έγινε η ίδια ο προπονητής του εαυτού της, δίνοντάς του μια συμβουλή σαν να απευθυνόταν σε κάποιον άλλο, χρησιμοποιώντας το όνομά της και τη λέξη «εσύ».

Αυτό που έκανε ήταν να χρησιμοποιήσει ένα εργαλείο που έχουμε μελετήσει και αποκαλείται «απόμακρος αυτοδιάλογος». Είναι χρήσιμο. Γιατί;

ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ ΠΟΛΥ ΚΑΛΥΤΕΡΟΙ ΣΤΟ ΝΑ ΔΙΝΟΥΜΕ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΣΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ, ΠΑΡΑ ΣΤΟ ΝΑ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥΜΕ ΤΙΣ ΔΙΚΕΣ ΜΑΣ.

Αν ποτέ νιώσατε πως είστε υποκριτές, για μια ακόμη φορά να σας καλωσορίσω στην ανθρώπινη φύση. Υπάρχει, μάλιστα, και όνομα για αυτό το φαινόμενο: το παράδοξο του Σολομώντα, από τον βασιλιά της Βίβλου που έγινε διάσημος για τις εξαιρετικές συμβουλές που έδινε σε άλλους, αλλά σε ό,τι αφορούσε τα δικά του θέματα είχε… ζητήματα.

Όταν χρησιμοποιούμε το όνομά μας και το «εσύ», αλλάζει η οπτική γωνία. Μας κάνει να νιώθουμε τον εαυτό μας, σαν να δίνουμε συμβουλή σε κάποιον άλλον, έτσι γίνεται πιο εύκολο να διαχειριστούμε τα προβλήματα μας».

2. Οι άλλοι άνθρωποι

Πρέπει να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί με τους ανθρώπους που επιλέγετε. Πολλοί πιστεύουν πως το καλύτερο που μπορούν να κάνουν για να βοηθήσουν κάποιον είναι να τον αφήσουν να εκτονώσει τα συναισθήματά του. Το ξέσπασμα, όμως, δεν μας βοηθά επί της ουσίας. Είναι χρήσιμο για την ενδυνάμωση της φιλίας και των δεσμών στις σχέσεις μεταξύ ανθρώπων, είναι καλό να ξέρεις πως υπάρχει κάποιος να σε ακούσει και να σε νιώσει, αλλά αν το μόνο που κάνετε είναι να εκτονώνεστε για ένα πρόβλημα, θα φύγετε από τη συζήτηση και η φλυαρία θα συνεχίζεται, αφού δεν έχετε κάνει κάτι για να τη διευθετήσετε.

Οι καλύτερες συζητήσεις με άλλους ανθρώπους κάνουν δυο πράγματα: Πρώτον, το άτομο που μας ακούει μας επιτρέπει να εκφράσουμε τα συναισθήματά μας, είναι σημαντικό να μας νιώσει και να επικυρώσει αυτό που περνάμε. Αφότου όμως μας δίνεται η ευκαιρία να μοιραστούμε τα συναισθήματά μας, ιδανικά οι άλλοι αρχίζουν να δουλεύουν μαζί μας για να διευρύνουμε τους ορίζοντες μας. Είναι στην ιδανική θέση να μας βοηθήσουν να το κάνουμε αυτό, γιατί το πρόβλημα δεν είναι δικό τους.

Γι’ αυτό είναι σημαντικό να επιλέγετε προσεκτικά τους συμβούλους σας. Θα πρέπει να είναι άνθρωποι που μπορούν και να ακούν και να συμβουλεύουν.

3. Η εμπειρία του δέους

Το τρίτο και τελευταίο εργαλείο που θέλω να μοιραστώ μαζί σας είναι και το αγαπημένο μου. Πρόκειται για την εμπειρία του δέους. Περιγράφεται με αυτόν τον τρόπο μια εμπειρία κατά την οποία είμαστε ενώπιον μιας συνθήκης που είναι απέραντη και απερίγραπτη. Πολλοί την αισθάνονται μπροστά σε ένα εντυπωσιακό ηλιοβασίλεμα.

Πριν δέκα χρόνια, επιστήμονες στο Berkeley ακολούθησαν μια ομάδα βετεράνων στρατού και μελών σωμάτων άμεσης επέμβασης, καθώς κωπηλατούσαν στον ποταμό Green River της Γιούτα. Πριν και μετά το ράφτινγκ, μέτρησαν τα επίπεδα των συμμετεχόντων για διαταραχή μετατραυματικού στρες και άγχους, και τις ψυχολογικές καταστάσεις που μεταδίδονται με τη φλυαρία της εσωτερικής φωνής.

Διαπιστώθηκε ότι οι περισσότεροι συμμετέχοντες είχαν μείωση των επιπέδων άγχους από την αρχή έως το τέλος του πειράματος. Αυτό που προκάλεσε έκπληξη ήταν ο παράγοντας που προέβλεψε αυτή τη μείωση. Ήταν η εμπειρία του δέους που βίωσαν.

Όταν βιώνουμε αυτή την εμπειρία, έχει παρατηρηθεί πως οδηγούμαστε σε αυτό που ονομάζουμε συρρίκνωση του εαυτού μας. Νιώθουμε μικρότεροι όταν έχουμε μπροστά μας κάτι απέραντο και απερίγραπτο. Όταν νιώθουμε εμείς μικρότεροι, το ίδιο συμβαίνει και με τη φλυαρία στο κεφάλι μας.