ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΟ ΣΠΕΡΜΑ ΟΤΑΝ Ο ΑΝΔΡΑΣ ΕΧΕΙ ΒΙΩΣΕΙ ΕΝΤΟΝΟ ΣΤΡΕΣ

Οι άνδρες που βίωσαν έντονο στρες ως παιδιά μπορεί να «κουβαλούν» το τραύμα αυτό στο σπέρμα τους, υποστηρίζει νέα μελέτη.

Ο τομέας της επιγενετικής φαίνεται πως συγκεντρώνει όλο και περισσότερο το ενδιαφέρον των επιστημόνων, οι οποίοι κάθε τόσο ανακαλύπτουν την τεράστια επίδραση των περιβαλλοντικών παραγόντων στην έκφραση των γονιδίων, χωρίς απαραίτητα να αλλάζει η υποκείμενη αλληλουχία του DNA.

Αυτή τη φορά, τους ειδικούς απασχόλησε το στρες που προέρχεται από παιδικό τραύμα. Το έντονο και βαθύ αυτό στρες φαίνεται πως είναι τόσο ισχυρό, που μπορεί να αφήσει χρόνια σημάδια στο ανδρικό σπέρμα, τα οποία στη συνέχεια μπορεί να επηρεάσουν ακόμα και τον απόγονο του συγκεκριμένου άνδρα.

Το έντονο στρες στην παιδική ηλικία μπορεί να βλάψει το ανδρικό σπέρμα

Η νέα αυτή έρευνα, η οποία δημοσιεύτηκε τον Ιανουάριο του 2025 στο επιστημονικό περιοδικό Molecular Psychiatry, ασχολήθηκε με την «επιγενετική» των σπερματικών κυττάρων πατεράδων που είχαν εκτεθεί σε έντονο στρες στην παιδική ηλικία.

iStock

Η επιγενετική περιλαμβάνει τον τρόπο ανάγνωσης του DNA – του σχεδιαγράμματος, δηλαδή, που καθορίζει πώς θα χτιστούν οι πρωτεΐνες και τα μόρια από τα οποία αποτελείται το σώμα μας. Η επιγενετική δεν αλλάζει τον υποκείμενο κώδικα του DNA, αλλά φαίνεται να αλλάζει το ποια γονίδια μπορούν να ενεργοποιηθούν.

Η έρευνα δείχνει ότι οι εμπειρίες και το περιβάλλον ζωής των ανθρώπων μπορεί να στιγματίσουν αυτές τις «επιγενετικές αλλαγές» στο DNA και αυτό μπορεί, στη συνέχεια, να τροποποιήσει τη γονιδιακή δραστηριότητα. Όπως περιγράφει ο επικεφαλής της μελέτης, Dr. Jetro Tuulari, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Κλινικής Ιατρικής του Πανεπιστημίου Turku στη Φινλανδία, «η επιγενετική βασικά λέει ποια γονίδιά μας είναι ενεργά».

Οι εμπειρίες ζωής των γονιών μπορεί να μεταφερθούν στις επόμενες γενιές

«Το να κατανοήσουμε την κληρονομικότητα μέσω των γονιδίων και του DNA αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα στοιχεία της κατανόησης της βιολογίας μας», επισημαίνει ο Tuulari. «Συνεχίζουμε, βέβαια, να διερευνούμε το θέμα για να έχουμε την πλήρη εικόνα».

Η νέα αυτή μελέτη ανέλυσε σπερματικά κύτταρα από 58 άνδρες ηλικίας 35-45 ετών, εστιάζοντας σε δύο επιγενετικούς δείκτες: Τη μεθυλίωση του DNA (μια χημική αντίδραση που προσθέτει μια ετικέτα στο DNA) και το μικρό μη κωδικοποιητικό RNA (που παρεμβαίνει στον τρόπο με τον οποίο το σώμα διαβάζει το RNA).

iStock

Για να μελετηθούν τα επίπεδα του στρες από την παιδική ηλικία, η ομάδα χρησιμοποίησε την Κλίμακα Τραύματος και Δυσφορίας (TADS), ένα τυποποιημένο ερωτηματολόγιο που θέτει στους συμμετέχοντες ερωτήματα σχετικά με τις αναμνήσεις τους από περιστατικά συναισθηματικής ή σωματικής παραμέλησης ή και κακοποίηση. Οι βαθμολογίες TADS στη συνέχεια κατηγοριοποιούνται είτε ως χαμηλές (0-10), που σημαίνει ότι τα άτομα θυμούνται σχετικά λίγους στρεσογόνους παράγοντες από την παιδική τους ηλικία, είτε ως υψηλές (πάνω από 39) που σημαίνει ότι θυμούνται πολλά τραυματικά γεγονότα.

ΟΙ ΤΡΑΥΜΑΤΙΚΕΣ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΑΛΛΑΞΟΥΝ ΤΗΝ ΕΠΙΓΕΝΕΤΙΚΗ ΤΟΥ ΣΠΕΡΜΑΤΟΣ

Η ανάλυση αποκάλυψε ότι το σπέρμα ανδρών που είχαν υψηλές βαθμολογίες είχε διαφορετικό επιγενετικό προφίλ σε σύγκριση με το σπέρμα των ανδρών που ανέφεραν μικρότερα ποσοστά τραύματος. Μάλιστα, το μοτίβο αυτό διατηρήθηκε ακόμα και αφού οι ερευνητές έλεγξαν αν οι διαφορές στο σπέρμα θα μπορούσαν να αποδοθούν σε άλλους παράγοντες, π.χ. το αλκοόλ ή το κάπνισμα, που επίσης είναι γνωστό ότι επηρεάζουν το «επιγονιδίωμα».

Ο Tuulari δηλώνει πως τα ευρήματα αυτά είναι συναρπαστικά κυρίως γιατί οι στρεσογόνοι παράγοντες έλαβαν χώρα πολύ νωρίς στη ζωή των ανδρών, κι όμως παρέμειναν παρά τις δεκαετίες που πέρασαν από τα γεγονότα που αρχικά τις είχαν πυροδοτήσει.

Επιπροσθέτως, συγκεκριμένα ευρήματα στο DNA και το RNA έδειξαν ότι αν μεταφερθούν στον απόγονο, μπορεί να επιδράσουν στην πρώιμη ανάπτυξη του παιδιού.

Τόνισαν, βέβαια, ότι τα συμπεράσματα αυτά είναι ακόμα σε πολύ αρχικό στάδιο και ότι απαιτείται περαιτέρω έρευνα. Δεν επιβεβαιώνεται, δηλαδή, ότι η εμφάνιση επιγενετικών αλλαγών στο σπέρμα σημαίνει απαραίτητα ότι οι αλλαγές αυτές θα μεταδοθούν στα παιδιά – «έχει, όμως, φανεί ότι αυτό συμβαίνει σε μοντέλα ζώων, όπως τα σκουλήκια και τα ποντίκια». Επιπλέον, δεν είναι βέβαιος ο τρόπος με τον οποίον θα μεταδοθούν, αν δηλαδή θα βλάψουν κάπως το παιδί.

Αυτό που σίγουρα γίνεται όλο και πιο ξεκάθαρο είναι ότι οι εμπειρίες της ζωής μπορούν να αλλάξουν την επιγενετική του ανθρώπινου σπέρματος, σχολιάζει σε σχετικό άρθρο ο Richard Jenner, καθηγητής μοριακής βιολογίας στο University College του Λονδίνου.