ΕΛΙΣΣΑΙΟΣ ΚΑΡΑΓΕΩΡΓΙΟΥ: «ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ΝΑ ΒΡΙΣΚΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΑΫΠΝΙΑΣ ΜΑΣ»

Η αϋπνία είναι βασανιστική για αυτόν που τη βιώνει και επιβαρυντική για την υγεία του. Είναι όμως σίγουρα αϋπνία; Και, αν ναι, πού οφείλεται; Ο Δρ Ελισσαίος Καραγεωργίου, νευρολόγος με ειδίκευση στις διαταραχές ύπνου και μνήμης, εξηγεί γιατί είναι απαραίτητο να βρίσκει κανείς την προέλευση της αϋπνίας, αλλά και πώς συνδέεται με νευροεκφυλιστικές παθήσεις όπως το Αλτσχάιμερ.

Αν αναζητήσεις στο διαδίκτυο τη σημασία του ύπνου, θα διαπιστώσεις ότι βάσει πολλών επιστημονικών ερευνών συνδέεται άμεσα με την καλή υγεία όλων των συστημάτων του ανθρώπινου οργανισμού. Πιθανότατα, έχεις νιώσει τις δυσάρεστες συνέπειες κι εσύ αν έμεινες κάποιες νύχτες άυπνος, πόσο μάλλον αν ανήκεις στην κατηγορία των χρόνια άυπνων. Ενδεχομένως τότε να σε πιάνει πανικός στη σκέψη ότι 7-8 ώρες ύπνου είναι απαραίτητες, τη στιγμή που εσύ καταφέρνεις γύρω στις 5.

Δεν χρειάζεται, όμως. Πρώτον, επειδή υπάρχει μια κατηγορία ανθρώπων που αρκείται στις λιγότερες ώρες ύπνου, δεύτερον, επειδή υπάρχουν πλέον αρκετές μέθοδοι και τεχνικές για να βελτιώσεις την ποιότητα του ύπνου σου. Η ψυχολογία γύρω από τη διαδικασία του ύπνου είναι σε κάθε περίπτωση σημαντικό εφόδιο. Το πώς αντιμετωπίζεις, δηλαδή, το ενδεχόμενο μιας άυπνης νύχτας και τι κάνεις γι' αυτό.

Έχοντας μιλήσει με αρκετούς ειδικούς, αλλά και ανθρώπους που έχουν βιώσει το πρόβλημα της αϋπνίας, έχοντας διαβάσει αρκετές έρευνες και μάθει αρκετές τεχνικές για έναν ομαλό ύπνο, διαπιστώσαμε εδώ στο OW πως έχει μεγάλη σημασία όχι μόνο να λες τα πράγματα με το όνομά τους και να παίρνεις μια σωστή διάγνωση, αλλά και να απευθύνεσαι στους πλέον αρμόδιους για κάθε πρόβλημα.

Αυτή τη φορά φιλοξενούμε τον Ελισσαίο Καραγεωργίου, ΜD, PhD, νευρολόγο με ειδίκευση στον τομέα του ύπνου και των νευροεκφυλιστικών παθήσεων, ιδρυτή και επιστημονικό διευθυντή του Κέντρου Ύπνου & Μνήμης στο Νευρολογικό Ινστιτούτο Αθηνών, έναν φορέα που ασχολείται με την έρευνα και τη θεραπεία νευρολογικών προβλημάτων.

Ο Δρ Καραγεωργίου, με πολυετή ερευνητική και κλινική εμπειρία στους τομείς του ύπνου και των νευρογνωστικών διαταραχών, μας εξήγησε τι σημαίνει αϋπνία και πώς μπορεί να επηρεάσει τα κέντρα μνήμης και άλλων νοητικών λειτουργιών του εγκεφάλου, γιατί είναι σημαντικό να μάθουμε αν όντως έχουμε αϋπνία και πώς μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε.

– Τι ακριβώς σημαίνει αϋπνία;

Επισήμως, ως χρόνια αϋπνία ορίζεται η κατάσταση κατά την οποία είτε έχω δυσκολία να αποκοιμηθώ, είτε, αν ξυπνήσω μέσα στη νύχτα, παραμένω ξύπνιος, είτε ξυπνάω νωρίτερα από το σύνηθες και δεν μπορώ να ξανακοιμηθώ. Αυτό πρέπει να ισχύει για τουλάχιστον 3 μήνες και να συμβαίνει τουλάχιστον 3 φορές την εβδομάδα, στον βαθμό που αυτά τα συμπτώματα επηρεάζουν την καθημερινότητά μου. Και έχει σημασία να την ορίσουμε, διότι πολλοί έχουμε συμπτώματα αϋπνίας εδώ κι εκεί. Αλλά όταν μιλάμε για χρόνια αϋπνία, μόνο ένα 10% του πληθυσμού ικανοποιεί αυτά τα κριτήρια στη ζωή του.

– Ποιος είναι ο μηχανισμός της αϋπνίας; Έχει βρεθεί κάποια γενετική προδιάθεση;

Όπως πάρα πολλές παθήσεις ή διαταραχές, έτσι και η αϋπνία βασίζεται στο λεγόμενο βιο-ψυχο-κοινωνικό μοντέλο, πράγμα που σημαίνει ότι, ναι, έχει ένα βιολογικό υπόβαθρο, μια γενετική προδιάθεση, όπως είπατε. Επιπλέον, όμως, υπάρχουν και ψυχολογικοί παράγοντες που προκαλούν μια συνθήκη, αλλά και κοινωνικοί παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτή.

Για παράδειγμα, αν είναι στη «φτιαξιά» μου να λειτουργεί στην τσίτα ο εγκέφαλός μου, έχω τον έναν παράγοντα, τον βιολογικό. Θα πρέπει όμως να συμβαίνει κάτι στη ζωή μου που να μου προξενεί αναστάτωση, δεν έχει σημασία αν είναι κακό ή καλό. Μπορεί να έχω χάσει τη δουλειά μου, μπορεί όμως και να είμαι ερωτευμένος. Υπάρχει, τέλος, ένας τρίτος παράγοντας, που οδηγεί στη χρονιότητα του προβλήματος και έχει να κάνει με όλα όσα παρατείνουν μια τέτοια κατάσταση. Δηλαδή, πώς επεξεργάζομαι το γεγονός ότι δεν θα κοιμηθώ; Πολύς κόσμος θα σου πει ότι δεν θα κοιμηθώ σήμερα το βράδυ και νιώθω ότι θα τρελαθώ.

Και μετά υπάρχει και η συμπεριφορική διάσταση, δηλαδή το τι κάνω σε σχέση με το ότι δεν μπορώ να κοιμηθώ. Αν δεν νυστάζω και πάω στο κρεβάτι, το κρεβάτι γίνεται το μέρος όπου θα λύσω όλα μου τα προβλήματα και όχι το μέρος που αναπαύομαι.

– Καταλαβαίνω ότι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος. Πώς μπορεί να βγει κανείς από αυτόν;

Η CBTi, που σημαίνει Cognitive Behavioral Therapy for Insomnia, είναι η πιο αποτελεσματική μέθοδος και την εφαρμόζουμε κι εμείς στο Νευρολογικό Ινστιτούτο Αθηνών. Είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας, στοχευμένης όμως στο πώς αντιμετωπίζουμε την αϋπνία. Δεν μοιάζει με κλασική ψυχοθεραπεία, είναι πιο πολύ σαν workshop. Περιλαμβάνει 4 συνεδρίες για τον περισσότερο κόσμο, εφόσον δεν υπάρχουν άλλες ψυχικές συνοσηρότητες, κι εκεί μαθαίνεις τι είναι ο ύπνος, πώς λειτουργεί, τι μας κάνει να κοιμόμαστε και τι τον εμποδίζει. Για παράδειγμα, οι καταστροφικές σκέψεις για τη διαδικασία του ύπνου είναι κάτι πολύ συνηθισμένο και, μεταξύ άλλων, αυτές στοχεύει να αλλάξει η συγκεκριμένη θεραπεία.

– Με ποιους τρόπους το πετυχαίνει;

Μαζί με τις σκέψεις υπάρχουν συνήθως και κάποιες συμπεριφορές. Το πρωτόκολλο της θεραπείας περιλαμβάνει πολύ συγκεκριμένες οδηγίες για να τις τροποποιήσεις. Για παράδειγμα, δεν θα πηγαίνεις στο κρεβάτι αν δεν νυστάζεις, θα έχεις μια σταθερή ώρα έγερσης κάθε μέρα κ.ά.. Υπάρχουν γύρω στις 10 τεχνικές που εφαρμόζονται με τον θεραπευτή. Μελέτες που έχουν γίνει δείχνουν ότι μετά από 2-3 μήνες η αποτελεσματικότητα της θεραπείας είναι αντίστοιχη με μία πολύ δυνατή φαρμακοθεραπεία με υπναγωγά.

«ΣΤΗΝ ΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΗ Η ΑΫΠΝΙΑ ΑΥΞΑΝΕΤΑΙ, ΕΠΕΙΔΗ ΑΥΞΑΝΕΤΑΙ Η ΒΑΡΥΤΗΤΑ ΚΑΙ Η ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΥΠΝΙΚΗΣ ΑΠΝΟΙΑΣ, Η ΟΠΟΙΑ ΦΤΑΝΕΙ ΣΕ ΠΟΣΟΣΤΟ 30%».

– Θα μπορούσε όμως κάποιος να επιλέξει τη φαρμακευτική αγωγή…

Το πρόβλημα είναι ότι τα φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν νοητική έκπτωση, επειδή καταστέλλουν το κεντρικό νευρικό σύστημα. Την άλλη μέρα ίσως να μην μπορείς να οδηγήσεις, ίσως νιώθεις ότι δεν μπορείς να λειτουργήσεις τόσο γρήγορα. Ορισμένα φάρμακα έχουν και άλλες σημαντικές παρενέργειες. Το εντυπωσιακό όμως είναι πως παρακολουθώντας την αποτελεσματικότητα των δύο αξόνων θεραπείας (του CBTi και της φαρμακευτικής αγωγής) στο εξάμηνο, στον χρόνο και στα 2 χρόνια, τα φάρμακα έχουν χάσει την αποτελεσματικότητά τους, ενώ όσοι έχουν κάνει CBTi μπορεί να μην χρειαστούν ποτέ ξανά κάποια θεραπεία.

– Γιατί δεν βοηθάνε μακροπρόθεσμα τα χάπια στην αϋπνία;

Τα περισσότερα φάρμακα έχουν συνήθως μια δράση διάρκειας περίπου 1-3 μηνών και μετά σου προτείνουν να δοκιμάσεις κάτι άλλο, που κι αυτό βοηθάει για ένα διάστημα, αλλά μετά μπορεί η αποτελεσματικότητά του να μειωθεί. Το κάθε φάρμακο δρα σε κάποιο συγκεκριμένο ένζυμο ή υποδοχέα. Όταν όμως παίρνεις φάρμακα για πολύ καιρό, οι υποδοχείς σου αυξάνουν τα επίπεδά τους και χρειάζεσαι μεγαλύτερη δόση για να καλύψουν τους νέους υποδοχείς για να λειτουργήσουν. Στην πραγματικότητα, τα φάρμακα έχουν αλλάξει τη βιολογική βάση του εγκεφάλου σου.

– Είναι ΟΚ να παίρνεις ένα ηρεμιστικό, όταν περιστασιακά δεν σε πιάνει ύπνος;

Γιατί να το κάνεις; Καταρχάς, πώς έφτασε στα χέρια σου αυτό το χάπι; Σου το συνταγογράφησε κάποιος γιατρός; Αν όχι, δεν θα προσφέρει κάτι. Και δεν θα πάθεις τίποτα να μην κοιμηθείς ένα βράδυ. Μελέτες που έχουν γίνει σε αθλητές οι οποίοι δεν κοιμήθηκαν ένα βράδυ έδειξαν πως το άλλο πρωί η απόδοσή τους ήταν ακριβώς η ίδια. Μόνο αν έχεις δύο συνεχόμενες μέρες στέρηση ύπνου θα αρχίσεις να έχεις κάποια θέματα.

– Γιατί χορηγούν αντικαταθλιπτικά για την αϋπνία;

Τα περισσότερα αντικαταθλιπτικά δεν έχουν επίσημη ένδειξη για την αϋπνία, ειδικά αν δεν έχουν περάσει από τις αντίστοιχες δοκιμές. Τα αντικαταθλιπτικά έχουν στόχο μια συναισθηματική διαταραχή, αλλά ορισμένα μπορεί να βοηθήσουν και στην αϋπνία είτε έμμεσα, με το να βοηθήσουν την κατάθλιψη, είτε άμεσα, με το να δράσουν σε αντίστοιχους υποδοχείς που σχετίζονται με τον ύπνο. Άλλωστε, επειδή οι γιατροί γνωρίζουμε ότι ένα από τα συμπτώματα της κατάθλιψης είναι η αϋπνία, βοηθώντας το ένα βοηθάς και το άλλο.

– Τι ρόλο παίζουν ορμόνες και φλεγμονή στον ύπνο;

Κατά τη φλεγμονή αυξάνεται η κορτιζόλη και η κορτιζόλη είναι μια ορμόνη που μας ξυπνάει. Φυσιολογικά η κορτιζόλη αυξάνεται τις πρωινές ώρες και μας βοηθάει να ξυπνάμε. Όταν έχουμε χρόνια φλεγμονή, μπορεί τα πολύ ανεβασμένα επίπεδα κορτιζόλης να μας ξυπνάνε και νωρίς το πρωί αλλά και το βράδυ, και να έχουμε αϋπνία. Μπορεί όμως σε μια οξεία φάση φλεγμονής (π.χ. σε μια ίωση) να έχουμε το αντίθετο αποτέλεσμα, να κοιμόμαστε πιο πολύ από την εξάντληση.

Όσον αφορά τις υπόλοιπες ορμόνες, ας πάρουμε το πιο κλασικό παράδειγμα, που είναι οι γυναίκες στην εμμηνόπαυση. Η αϋπνία εκεί αυξάνεται επειδή αυξάνεται η συχνότητα και η βαρύτητα της υπνικής άπνοιας και ξυπνάμε πιο συχνά μέσα στη νύχτα. Σκεφτείτε ότι πριν από την εμμηνόπαυση ένα 9% των γυναικών έχει υπνική άπνοια και μετά την εμμηνόπαυση το ποσοστό φτάνει το 30%. Στις ηλικίες 65-79, ένας στους δύο ανθρώπους έχει τουλάχιστον μέτρια υπνική άπνοια.

– Είναι εντυπωσιακό αυτό το ποσοστό και οι περισσότεροι νομίζουν ότι οι γυναίκες στην εμμηνόπαυση έχουν αϋπνίες επειδή έχουν κατάθλιψη.

Έρχονται γυναίκες στα 50-55 και ισχυρίζονται ότι έχουν αϋπνία επειδή ξυπνάνε μέσα στη νύχτα και παραμένουν ξύπνιες. Συνήθως για να πάνε στην τουαλέτα, όπως λένε. Η πιο συχνή υπνική άπνοια είναι η αποφρακτική υπνική άπνοια, που σηματοδοτεί πρόβλημα στο φάρυγγα και όχι στη μύτη. Δηλαδή, χαλαρώνουν οι μύες του φάρυγγα όπως κοιμάσαι και κλείνει ο αεραγωγός. Δεν είναι απαραίτητο να ροχαλίζεις. Από τους ανθρώπους που ροχαλίζουν, το 90% έχει υπνική άπνοια. Από τους ανθρώπους που θα έρθουν με συμπτώματα άπνοιας και δεν ροχαλίζουν, μόνο το 30% δεν έχει υπνική άπνοια. Άρα, το να μην ακούσεις ροχαλητό δεν είναι απαραίτητα ένδειξη.

«ΟΤΑΝ ΜΙΛΑΜΕ ΓΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΑΫΠΝΙΑ, ΜΟΝΟ ΕΝΑ 10% ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΙΚΑΝΟΠΟΙΕΙ ΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΣΤΗ ΖΩΗ ΤΟΥ. ΟΙ ΥΠΟΛΟΙΠΟΙ ΕΧΟΥΜΕ ΚΑΠΟΙΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΠΕΡΙΣΤΑΣΙΑΚΑ».

Οι γυναίκες που έχουν υπνική άπνοια –σε αντίθεση με τους άντρες, που εξακολουθούν να κοιμούνται και κυρίως πέφτει το οξυγόνο τους– τείνουν να έχουν συχνές αφυπνίσεις έστω για 3 δευτερόλεπτα. Μία, δύο, τρεις φορές. Κάποια στιγμή θα παραμείνουν ξύπνιες και θα νιώθουν σε εγρήγορση. Είναι λογικό, εφόσον έχει μεταβληθεί ο ρυθμός εγρήγορσης. Αντίστοιχα με την ούρηση: Όταν πέφτει το οξυγόνο μας, αλλάζουν κάποιες ορμόνες στο σώμα μας που γεμίζουν την ουροδόχο κύστη.

Άλλες ενδείξεις ότι υπάρχει μια αναπνευστική διαταραχή στον ύπνο είναι το τρίξιμο των δοντιών. Ακόμη και η αδυναμία να χάσει κανείς βάρος… Γιατί αλλάζουν οι ορμόνες που έχουν να κάνουν με τη ρύθμιση της λεπτίνης και της γρελίνης, του μεταβολισμού γενικότερα. Άρα, πιο συχνά βλέπουμε πολύ πρωινό ξύπνημα στις γυναίκες ως αποτέλεσμα των ορμονικών αλλαγών της εμμηνόπαυσης και της άπνοιας, και δευτερευόντως μια πρωτοπαθή αϋπνία. Οι ορμονικές αλλαγές (ακόμη και οι εξάψεις) είναι κάτι που θα σε ξυπνήσει, αλλά δεν είναι απαραίτητο ότι θα διατηρήσεις την αφύπνισή σου.

Γι’ αυτό λέω ότι είναι σημαντικό να εντοπίσουμε την αιτία της αϋπνίας. Διότι αν δεν ξυπνήσεις, δεν θα αντιμετωπίσεις καν το ενδεχόμενο να μείνεις ξύπνιος.

– Έχει βρεθεί ότι οι διαταραχές του ύπνου σχετίζονται με το Αλτσχάιμερ. Τι κάνει ο εγκέφαλος σε σχέση με τη μνήμη την ώρα που κοιμόμαστε;

Ο ύπνος επιτρέπει αυτό που λέμε «δυναμική αναδιοργάνωση των εγκεφαλικών κυκλωμάτων», την εγκεφαλική πλαστικότητα δηλαδή. Με άλλα λόγια, πράγματα που έμαθα και πρέπει να τα διατηρήσω –και αντιπροσωπεύονται ως συνάψεις μεταξύ των κυττάρων στον εγκέφαλο– ενδυναμώνονται και αυτά που δεν χρειάζομαι «κλαδεύονται».

Ο ύπνος όμως είναι μια δυναμική διαδικασία. Αυτό σημαίνει ότι αλλάζει η κατάστασή του μέσα στον χρόνο. Υπάρχει διαφορετική δραστηριότητα του φλοιού και των υποφλοιικών περιοχών ανάλογα με τα στάδια του ύπνου.

Έχουμε χωρίσει τον ύπνο σε ονειρικό (REM) και σε βαθύ ύπνο (non REM) που δεν είναι ονειρικός. Στον ονειρικό ύπνο είναι πιο δραστήριος ο φλοιός. Για να δω στον ύπνο μου ότι μιλάω, πρέπει να ενεργοποιηθούν τα κέντρα λόγου, για να δω ότι κουνιέμαι πρέπει να ενεργοποιηθούν τα κέντρα κίνησης και ούτω καθεξής. Αυτά τα κέντρα βρίσκονται στον φλοιό. Αν δεν είναι ενεργοποιημένος ο φλοιός, δεν θα δούμε τέτοιες δραστηριότητες στα όνειρά μας.

Στον ονειρικό ύπνο εδραιώνεται και η άδηλη μνήμη. Πρόκειται για τη συναισθηματική και τη μη λεκτική μνήμη. Για παράδειγμα, το πώς κάνω ποδήλατο. Δεν μπορείς να πεις πώς κάνεις ποδήλατο. Είναι κάτι που το έχεις απλά «μάθει». Είναι μια μνήμη. Άδηλη μνήμη είναι και το συναίσθημα που σου δημιουργεί η συνύπαρξή σου με ένα πρόσωπο. Το συναίσθημα είναι μια πληροφορία καθαρά βιολογική. Εδραιώνεται πιο καλά ή πιο έντονα όταν μέσω ύπνου υπάρχουν διακυμάνσεις όλων αυτών των νευροδιαβιβαστών στα στάδια του REM, και λιγότερο του non-REM ύπνου.

Αντίστοιχα, υπάρχουν κέντρα μνήμης που βρίσκονται στον ιππόκαμπο από όπου περνάει μια πληροφορία που την έχω μάθει και την «ξαναπαίζω» στον ύπνο μου για να εδραιωθεί. Στον βαθύ non-REM ύπνο κοιμάται ουσιαστικά ο φλοιός, υπολειτουργεί, ενώ είναι πιο δραστήριες περιοχές στον ιππόκαμπο και τα κέντρα μνήμης. Το οποίο σημαίνει ότι όσο μπαίνω σε βαθύ ύπνο, τόσο καλύτερα εδραιώνονται οι εμπειρίες μου στη λεγόμενη επεισοδική μνήμη. Όπου επεισοδική μνήμη είναι ότι μπορώ να εκφράσω κάτι που έγινε. Για παράδειγμα, ότι έφαγα εχθές μακαρόνια με κιμά.

– Ποιες διαταραχές του ύπνου σχετίζονται λοιπόν με το Αλτσχάιμερ;

Έχουν γίνει μελέτες που δείχνουν ότι όταν στερήσεις ειδικά το βαθύ ύπνο (συγκεκριμένα τα βραδέα κύματα του βαθέως ύπνου), οι άνθρωποι εμφανίζουν περισσότερη εναπόθεση β-αμυλοειδούς και ταυ πρωτεϊνών σε κέντρα μνήμης και άλλων νοητικών λειτουργιών. Πρόκειται για πρωτεΐνες που βλέπουμε αυξημένες στη νόσο Αλτσχάιμερ. Έτσι, οι άνθρωποι που είχαν λιγότερο βαθύ ύπνο, είχαν περισσότερη εναπόθεση των πρωτεϊνών αυτών και χειρότερη δια-υπνική μνήμη. Δηλαδή, τι έμαθα το προηγούμενο βράδυ για να το θυμάμαι το επόμενο πρωί.

Όταν ζητούσαν σε ανθρώπους να θυμηθούν συσχετισμούς μεταξύ λέξεων την επόμενη μέρα, θυμόντουσαν λιγότερους συσχετισμούς. Όταν τους ίδιους ανθρώπους τους παρακολούθησαν σε βάθος χρόνου, σε σύγκριση με ανθρώπους που είχαν βαθύ ύπνο, βρήκαν ότι είχαν ταχύτερη νευροεκφύλιση και περισσότερο νοητικά προβλήματα μέσα στην τετραετία.

Η δική μας δουλειά είναι να βοηθήσουμε αυτούς τους ανθρώπους να μπουν σε αυτόν τον ξεκούραστο, βαθύ ύπνο για να προστατεύσουν τον εγκέφαλό τους, ώστε να μην παρουσιάσουν νευροεκφύλιση και οι συνάψεις του εγκεφάλου να λειτουργούν καλύτερα, ώστε να θυμούνται καλύτερα.

– Πότε ανησυχείτε για νευρεοεκφυλιστική νόσο βάσει διαταραχών ύπνου;

Σε ασθενείς που έχουν νευροεκφυλιστικές παθήσεις, κατά μέσο όρο οι διαταραχές του ύπνου προηγούνται γύρω στην τετραετία πριν από τα πρώτα νοητικά ή κινητικά συμπτώματα. Όταν αρχίσει κάποιος μετά τα 50 να εμφανίζει τα πρώτα τυπικά προβλήματα ύπνου, πρέπει να δούμε πού οφείλονται. Το πιο συνηθισμένο είναι η υπνική άπνοια. Αν αυτό αποκλειστεί, μπορεί να είναι κάτι που έχει να κάνει πιο πολύ με τους βιολογικούς ρυθμούς ή την αϋπνία, δηλαδή με αλλαγές στον εγκέφαλό σου. Και, όπως μεγαλώνεις, γίνεσαι πιο υπνηλικός μέσα στην ημέρα, διότι μεγαλώνοντας ο βαθύς ύπνος μειώνεται και τα επίπεδα εγρήγορσης είναι υψηλότερα.

– Εσείς προσωπικά τι κάνετε για την υγεία του εγκεφάλου σας;

Πρώτα απ’ όλα ελέγχω συνοσηρότητες: την αρτηριακή πίεση, που πρέπει να είναι κάτω από 13, στοιχεία διαβήτη, το λιπιδαιμικό προφίλ και τη χοληστερίνη, που πρέπει να είναι η «κακή χοληστερίνη» (δηλαδή LDL) κάτω από 100, και γενικά εκτιμώ τους καρδιαγγειακούς παράγοντες κινδύνου. Είναι σημαντικό να μην καπνίζεις. Αυτό περιλαμβάνει και τα εισπνεόμενα που κάνουν φλεγμονή στο βρογχικό σου δέντρο. Οπότε, σκεφτείτε να προσπαθείτε να πάρετε αναπνοή τη νύχτα. Έχετε ήδη περιορισμό της ροής του αέρα, πέφτει το οξυγόνο σας κι άλλο και, έμμεσα, επιβαρύνετε τα αγγεία σας.

Το δεύτερο προληπτικό μέτρο είναι η άσκηση. Οι άνθρωποι που ασκούνται πάνω από 150 λεπτά την εβδομάδα καθυστερούν μέχρι και 40% (ανάλογα με το βιολογικό τους προφίλ) τη νοητική έκπτωση.

«ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΝΕΥΡΟΕΚΦΥΛΙΣΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ, ΚΑΤΑ ΜΕΣΟ ΟΡΟ ΟΙ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ ΠΡΟΗΓΟΥΝΤΑΙ ΓΥΡΩ ΣΤΗΝ ΤΕΤΡΑΕΤΙΑ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ».

Όσον αφορά τη διατροφή, συστήνεται η μεσογειακή δίαιτα, αν και δεν είναι τόσο δυνατά τα επιστημονικά στοιχεία. Γενικά όμως, οι άνθρωποι που τρώνε ελαιόλαδο, ψάρια, φρούτα, λαχανικά και όσπρια σαν βασικές τροφές, έχουν άλλο ένα 10-20% όφελος στο να καθυστερήσουν τυχόν προβλήματα.

Και το τρίτο είναι ο ύπνος. Ο μέσος όρος για τον περισσότερο κόσμο είναι 7-8 ώρες, με 6-9 ώρες να είναι τα ακραία όρια που βάζουμε.

Ένας άλλος παράγοντας είναι η κοινωνικοποίηση. Όχι επειδή προστατεύει άμεσα τον εγκέφαλο. Το κοινωνικό κομμάτι έχει σημασία, γιατί ακόμα κι αν εμφανιστεί πιο μετά μια άνοια, μπορεί πιο εύκολα ο περίγυρος να επικοινωνήσει μαζί σου, να συμμετέχει στη φροντίδα σου, ενώ κι εσύ θα έχεις καλύτερη διάδραση, θα βγαίνεις στο φως, για να έχεις καλύτερη εγρήγορση κ.λπ.

Αν έχετε ακούσει να μιλάνε για ασκήσεις νοητικής ενδυνάμωσης, δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι προστατεύουν τον εγκέφαλο ως δομή. Αυτό που βοηθάει είναι να κάνεις αυτό που σου αρέσει. Θέλεις να δεις θέατρο; Σου αρέσει να παίζεις σκάκι; Σου αρέσει το Sudoku; Κάνε τα, αλλά θα γίνεις καλύτερος στο Sudoku ή στο σκάκι και θα έχεις δει μερικές ωραίες παραστάσεις, δεν βελτιώνεσαι όμως σε άλλους τομείς. Και όλα αυτά αξίζουν επειδή σου αρέσουν!