ΤΙ ΡΟΛΟ ΠΑΙΖΟΥΝ ΤΑ ΒΑΚΤΗΡΙΑ ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ;

Η κατανόηση της βιολογίας του καρκίνου θα οδηγήσει σε νέα θεραπευτικά μονοπάτια. Οι επιστήμονες ασχολούνται τα τελευταία χρόνια (και) με τη μικροχλωρίδα των καρκινικών όγκων και ανακαλύπτουν πώς ορισμένα βακτήρια βοηθούν τα επιβλαβή κύτταρα να εξαπλωθούν.

Οι επιστήμονες γνωρίζουν πλέον ότι οι καρκινικοί όγκοι συχνά βρίσκουν μέσα στο σώμα των ασθενών συμμάχους στην προσπάθειά τους να επιβιώσουν και να αναπτυχθούν. Τα μη καρκινικά κύτταρα γύρω από έναν όγκο μπορούν να τον βοηθήσουν να αποφύγει τις επιθέσεις του ανοσοποιητικού συστήματος, να αντισταθεί στις θεραπείες που τον στοχεύουν και να του επιτρέψουν να εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος.

Τα τελευταία χρόνια, οι ερευνητές διαπιστώνουν ότι μερικοί από αυτούς τους χρήσιμους συμμάχους δεν είναι καν ανθρώπινα κύτταρα, αλλά βακτήρια. Καθώς τα βακτήρια είναι το βασικό είδος μικροβίων που κατοικεί στο ανθρώπινο σώμα (τα υπόλοιπα είναι οι μύκητες, τα μικροφύκη και τα πρωτόζωα), στο συγκεκριμένο άρθρο μικρόβια και βακτήρια χρησιμοποιούνται ως συνώνυμα.

Τα αναδυόμενα επιστημονικά δεδομένα υποδηλώνουν ότι σχεδόν όλοι οι κύριοι τύποι καρκίνου φιλοξενούν μια ενδοκαρκινική μικροχλωρίδα. Με άλλα λόγια, τα καρκινικά κύτταρα έχουν κι εκείνα τα δικά τους βακτήρια στις περιοχές που αναπτύσσονται. Και δεν είναι μόνο στους όγκους του καρκίνου του παχέος εντέρου, όπου η συσχέτιση με τα βακτήρια μπορεί να φαίνεται λογική. Οι όγκοι του μαστού, του παγκρέατος και του πνεύμονα είναι επίσης μεταξύ των καρκίνων που φαίνεται να φιλοξενούν μικροβιακές κοινότητες.

Βακτήρια: Εχθροί ή σύμμαχοι του καρκίνου;

Όλο και περισσότερες μελέτες δείχνουν ότι η μικροχλωρίδα του όγκου μπορεί να διαμορφώσει την ανάπτυξή του, την εξέλιξη της νόσου και την απόκριση στη θεραπεία.

iStock

«Όταν σκεφτόμαστε τον καρκίνο ενός ασθενούς, συνήθως σκεφτόμαστε τα κακοήθη κύτταρα. Ποιες είναι οι μεταλλάξεις που εξελίσσουν τον καρκίνο και πώς μπορούμε να τις στοχεύσουμε; Αλλά αυτό που υποτιμάται είναι ότι μέσα σε αυτούς τους όγκους ασθενών υπάρχει ένα μικροβιακό οικοσύστημα που μπορεί να υποστηρίξει την εξέλιξη του καρκίνου», αναφέρει η ερευνήτρια Susan Bullman. Αυτές οι πλούσιες σε βακτήρια περιοχές έχουν αυξημένο μεταστατικό δυναμικό.

Πώς τα μικρόβια βοηθούν τον καρκίνο;

Οι ερευνητές είδαν ότι μια σειρά βακτηριακών ειδών, συμπεριλαμβανομένου του F. nucleatum, ζουν μέσα στον καρκίνο του στόματος και του παχέος εντέρου. Αλλά διαπίστωσαν επίσης ότι τα μικρόβια δεν κατανέμονται ομοιόμορφα στους όγκους. Συγκρίνοντας περιοχές όγκων του στόματος και του παχέος εντέρου που ήταν πλούσιες σε βακτήρια με εκείνες που δεν ήταν, είδαν διακριτές διαφορές. Διαπίστωσαν ότι οι περιοχές που αποικίστηκαν από βακτήρια ήταν εξαιρετικά ανοσοκατασταλτικές.

Αυτές οι περιοχές είχαν σε μεγαλύτερο βαθμό ένα είδος ανοσοκυττάρων που μπορούν να βοηθήσουν τους όγκους να αποφύγουν την επίθεση από τα Τ κύτταρα, έναν τύπο ανοσοκυττάρων που μπορεί να σκοτώσει τα καρκινικά κύτταρα. Οι ερευνητές είδαν επίσης ότι λιγότερα Τ κύτταρα είχαν φτάσει σε περιοχές πλούσιες σε βακτήρια.

iStock

Τα ευρήματα αυτά προσφέρουν μια εξήγηση για το πώς η μικροχλωρίδα ενός ασθενούς θα μπορούσε να επηρεάσει την απόκριση σε μια θεραπεία. Και, με απλά λόγια, υποδεικνύει ότι ορισμένα βακτήρια κάνουν τον καρκίνο πιο ανθεκτικό στις θεραπείες.

«Είναι χαρακτηριστικό πως όταν υπήρχαν βακτήρια, τα καρκινικά επιθηλιακά κύτταρα μετανάστευσαν ως μεμονωμένα κύτταρα και έφεραν βακτήρια μαζί τους», σημείωσαν οι ερευνητές. Για παράδειγμα, το F. nucleatum ταξιδεύει συχνά με μεταστάσεις καρκίνου του παχέος εντέρου.

Πώς ακριβώς αλληλεπιδρούν τα βακτήρια, πώς επηρεάζουν τα καρκινικά κύτταρα και –κυρίως– πώς αυτές οι πληροφορίες μπορούν να μας βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της νόσου; Ας ξεκινήσουμε από την πρώτη ερώτηση.

Καρκινικό μικροβίωμα: Ο μηχανισμός της μετάστασης

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα καρκινικά κύτταρα που μολύνθηκαν με βακτήρια αύξησαν τα γονίδια που σχετίζονται με την εξέλιξη και τη μετάσταση του καρκίνου. Σε δείγματα όγκων από το στόμα, βρήκαν ότι τα βακτήρια μόλυναν κατά προτίμηση καρκινικά επιθηλιακά κύτταρα και συγκεκριμένους τύπους ανοσοκυττάρων στους όγκους των ασθενών.

Τα μολυσμένα καρκινικά κύτταρα ήταν πιο πιθανό να έχουν ενεργοποιήσει γονίδια που εμπλέκονται στη βλάβη του DNA, η οποία αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα του καρκίνου.

Συνεπώς, τα βακτήρια όχι μόνο επηρεάζουν τη συμπεριφορά των καρκινικών κυττάρων, το λεγόμενο «ανοσοποιητικό μικροπεριβάλλον», αλλά μέσω μιας αλληλουχίας βλαβών φτάνουν και σε γονιδιακή ενεργοποίηση.

Το μικροβίωμα του όγκου επηρεάζει τα φάρμακα

Όσον αφορά τη χρησιμότητα των ευρημάτων στη θεραπεία, γίνεται ξεκάθαρο ότι το μικροβίωμα του όγκου επηρεάζει την αποτελεσματικότητα του φαρμάκου. Εφόσον συγκεκριμένα βακτήρια προωθούν την εξέλιξη του όγκου, η καταστροφή τους φαίνεται σαν ένας προφανής τρόπος θεραπείας του όγκου.

Οι πρώτες μελέτες βασίστηκαν στη μετρονιδαζόλη, φάρμακο που σκοτώνει ένα ευρύ φάσμα βακτηρίων, ακόμη και εκείνων που μας ωφελούν. Δεν θέλουμε όμως να εξολοθρεύσουμε όλα τα ευεργετικά μικρόβια μέσα στη μικροχλωρίδα του ασθενούς: το θεραπευτικό σχήμα πρέπει να είναι πολύ στοχευμένο.

iStock

Η πρώτη πρόκληση, λοιπόν, είναι η ανάπτυξη θεραπειών που μπορούν να φτάσουν στα βακτήρια μέσα στους όγκους. Σε δεύτερο χρόνο, οι επιστήμονες ελπίζουν να αξιοποιήσουν την υποκείμενη βιολογία αυτών των μικροβίων για να αναπτύξουν νέες θεραπευτικές παρεμβάσεις, μια στρατηγική που ονομάζεται «μικρόβια ως φάρμακα».

Πρόληψη, η φροντίδα του δικού μας μικροβιώματος

Οι θεραπείες που ρυθμίζουν αποτελεσματικά τη μικροχλωρίδα ενός όγκου θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην επιβράδυνση της ανάπτυξής του, καθώς και να αποτρέψουν τη μετάσταση ή να εμποδίσουν τα καρκινικά κύτταρα που έχουν ήδη εξαπλωθεί.

Η ανάλυση των βακτηριακών ειδών τόσο στους όγκους του παχέος εντέρου όσο και στους όγκους του στόματος υποδεικνύει επίσης ότι η στοματική υγιεινή αλλά και το υγιές έντερο είναι σημαντικά όπλα για την πρόληψη του καρκίνου.

«Αυτή η ολιστική προσέγγιση για την αξιολόγηση του μικροπεριβάλλοντος του όγκου, το οποίο είναι ένα οικοσύστημα πολλαπλών ειδών, θα προωθήσει την κατανόησή μας για τη βιολογία του καρκίνου και πιστεύουμε ότι θα οδηγήσει σε νέα θεραπευτικά μονοπάτια», αναφέρουν οι μελετητές.