ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΝΑ ΔΙΑΒΑΖΟΥΜΕ ΒΙΒΛΙΑ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

Μήπως συχνά ξεχνάμε τα προφανή οφέλη του να διαβάζουμε παραμύθια στα παιδιά μας; Μέσα σε ένα κόσμο κυριαρχούμενο από οθόνες, μήπως δεν θα έπρεπε να τα έχουμε αφήσει στην άκρη;

Σίγουρα οι γρήγορες εναλλαγές των εικόνων και τα υπερβολικά έντονα χρώματα των κινουμένων σχεδίων σήμερα είναι πολύ δελεαστικά για το παιδικό μάτι. Είναι μια εύκολη λύση, άλλωστε, για να απασχοληθεί ένα παιδί, ενώ είναι και πολύ εθιστικά. Τι γίνεται όμως με τα παραμύθια και τα βιβλία; Έχουν πλέον ξεχαστεί ή μπορούν να αποτελέσουν ακόμα ένα ψυχαγωγικό και διδακτικό μέσο για τα παιδιά;

Τα βιβλία ήταν ανέκαθεν το κύριο διδακτικό μέσο μετάδοσης της γνώσης. Ειδικά τα παραμύθια είναι ένα πολύ σημαντικό εργαλείο μάθησης, με την αμεσότητα και τον διασκεδαστικό τόνο τους να τα καθιστούν «ζωντανά» έργα τέχνης για τις μικρότερες ηλικίες.

Τα οφέλη της ανάγνωσης παραμυθιών

Ακούγεται αυτονόητο να επισημάνουμε τα οφέλη της ανάγνωσης βιβλίων σε μικρά παιδιά. Όλοι λίγο πολύ γνωρίζουμε ότι τα παραμύθια μπορούν να συμβάλουν καθοριστικά στη διαμόρφωση του παιδικού χαρακτήρα. Τα παιδιά αναπτύσσουν τη φαντασία τους, τη δημιουργικότητα τους, σαγηνεύονται και ταξιδεύουν με τους ήρωες του παραμυθιού σε τόπους μαγικούς. Ταυτόχρονα, καλλιεργούν αξίες και πρότυπα συμπεριφοράς, όπως η κατανόηση, η εντιμότητα, η αλληλεγγύη, το θάρρος και ο σεβασμός. Κι ας μην ξεχνάμε ότι αποτελούν την πρώτη επαφή των παιδιών με τον έξω κόσμο, πέρα από την οικογένειά τους.

- Γλωσσικές δεξιότητες

Η νευροψυχολόγος Laura Phillips αναφέρει ότι «η απλή έκθεση στις λέξεις είναι το πιο σημαντικό πράγμα που μπορείτε να κάνετε για να βοηθήσετε στη δημιουργία των γλωσσικών μονοπατιών στον εγκέφαλο του παιδιού σας». Από τη γέννησή τους, τα μωρά είναι προδιαγεγραμμένα να αναπτύσσουν γλωσσικές δεξιότητες και η συνεχής έκθεση σε μια μεγάλη ποικιλία γλωσσικών προτύπων μπορεί να συμβάλει στη γλωσσική ανάπτυξή τους.

iStock

Διαβάζοντας στο παιδί από μικρή ηλικία, ακόμα και πριν να είναι σε θέση να επικοινωνήσει προφορικά, βοηθάτε να τεθούν οι νευρολογικές βάσεις για την αποτελεσματική χρήση της γλώσσας, τόσο στη γραφή όσο και στην ανάγνωση. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι τα βιβλία εκθέτουν τα παιδιά σε λεξιλόγιο και γραμματική που κανονικά δεν θα άκουγαν.

«Όταν τα παιδιά είναι με φροντιστές ή τους γονείς τους, εκτίθενται στην ίδια γλώσσα, στις ίδιες λέξεις, στα ίδια πρότυπα ομιλίας, κάτι που φυσικά είναι πολύ όμορφο», λέει η Δρ Phillips. «Αλλά τα βιβλία τούς επιτρέπουν να ακούσουν νέο λεξιλόγιο και νέους τρόπους να συνθέτουν τις λέξεις, γεγονός που διευρύνει την ικανότητά τους να κατανοούν και να χρησιμοποιούν τη γλώσσα».

Επισημαίνεται επίσης ότι το διάβασμα βοηθά τα παιδιά να δημιουργήσουν μια ευρεία βάση γνώσεων, η οποία είναι ιδιαίτερα χρήσιμη όταν αρχίσουν το σχολείο. Τόσο από τα βιβλία όσο και από συζητήσεις με τους φροντιστές τους, τα παιδιά που έχουν αποκτήσει περισσότερες γενικές γνώσεις έχουν μεγαλύτερο πλαίσιο για τις πληροφορίες που συναντούν στο σχολείο και μαθαίνουν τελικά ευκολότερα νέα θέματα.

- Ενσυναίσθηση και συναισθηματική επίγνωση

Εκτός από τη γλώσσα, το διάβασμα είναι ένα σημαντικό εργαλείο που βοηθά τα παιδιά να αναπτύξουν ενσυναίσθηση. Καθώς τα παιδιά διαβάζουν βιβλία για ανθρώπους των οποίων η ζωή είναι διαφορετική από τη δική τους, αποκτούν εκτίμηση για τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων, καθώς και για άλλους πολιτισμούς, τρόπους ζωής και προοπτικές. Τα βιβλία μπορούν επίσης να βοηθήσουν τα παιδιά να μάθουν πώς να διαχειρίζονται τα δικά τους συναισθήματα με υγιείς τρόπους. Βλέποντας τους χαρακτήρες των βιβλίων να βιώνουν μεγάλα συναισθήματα, όπως θυμό ή θλίψη, τα παιδιά γνωρίζουν ότι αυτά τα συναισθήματα είναι φυσιολογικά. Τους δίνεται έτσι η ευκαιρία να μιλήσουν ευκολότερα και για τα δικά τους δύσκολα συναισθήματα.

- Ενισχύεται η σχέση μεταξύ γονέα και παιδιού

Το να αφιερώσετε λίγο χρόνο για διάβασμα ως γονέας ή φροντιστής δεν έχει να κάνει μόνο με τη δραστηριότητα της ανάγνωσης. Αντίθετα, αποτελεί έναν σταθερό και εστιασμένο χρόνο μαζί με το παιδί, χωρίς άλλους περισπασμούς ή απαιτήσεις. Ακόμα και λίγα λεπτά κοινής ανάγνωσης δίνουν την ευκαιρία τόσο σε εσάς όσο και στο παιδί να χαλαρώσετε, να συνδεθείτε μεταξύ σας και να μοιραστείτε μια ευχάριστη δραστηριότητα.

Ακόμα και οι αισθητηριακές εμπειρίες τού να κάθεται το παιδί μαζί με τον γονιό, να ακούει μια γνώριμη φωνή και να αισθάνεται το βιβλίο στα χέρια του είναι σημαντικές για την ανάπτυξη του εγκεφάλου.

Πώς να διαβάσετε βιβλία σε παιδιά προσχολικής ηλικίας

Για να επιτελέσει τη διδακτική της λειτουργία η ανάγνωση βιβλίων στα παιδιά που δεν έχουν κατακτήσει ακόμα τον γραπτό λόγο, ο ενήλικας που διαβάζει θα πρέπει να προσαρμόσει την ανάγνωση του στον κόσμο του παιδιού. Να προσαρμόσει δηλαδή την ανάγνωση στο επίπεδο αντίληψης του παιδιού, στους κώδικες που αυτό χρησιμοποιεί και αντιλαμβάνεται.

iStock

- Πριν την ανάγνωση

Για αρχή, καλό είναι να μιλάτε χρησιμοποιώντας ειδικό λεξιλόγιο, ώστε τα μικρά παιδιά να εξοικειωθούν με την τεχνική γλώσσα της ανάγνωσης. Να τους δείξετε δηλαδή ποιο είναι το εξώφυλλο και ποιο το οπισθόφυλλο, τι είναι το φύλλο και τι η σελίδα, πού αναγράφεται ο τίτλος και πού η περίληψη της ιστορίας, σε ποια σημεία είναι το κείμενο και σε ποια η εικονογράφηση. Επίσης, αν τα παιδιά είναι σε θέση να το αντιληφθούν, μπορείτε να τους εξηγήσετε τι είναι ο συγγραφέας, τι ο εικονογράφος, και τι δουλειά κάνει ο εκδότης.

Αφού διαβάσετε στο παιδί τον τίτλο της ιστορίας, μπορείτε να του ζητήσετε να σας πει ελεύθερα τι νομίζει ότι θα λέει το βιβλίο. Με αυτό τον τρόπο, το παιδί καλλιεργεί τη φαντασία του, ενώ ταυτόχρονα κατανοεί καλύτερα το περιεχόμενο του τίτλου. Μέσα από αυτές τις παιγνιώδεις δραστηριότητες δεν υπάρχουν σωστές και λάθος απαντήσεις, αλλά μόνο πρωτοβουλία και ελεύθερη έκφραση.

Επιπλέον, πριν την ανάγνωση δείξτε στο παιδί πώς κρατάμε το βιβλίο, ποια είναι η σωστή φορά ανάγνωσης, και βεβαιωθείτε ότι κάθεστε και εσείς και αυτό αναπαυτικά και με τέτοιο τρόπο, ώστε το παιδί να μπορεί να βλέπει, αν θέλει, μέσα στο βιβλίο.

- Κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης

Στόχος είναι να επικοινωνήσετε την ιστορία που διαβάζετε στο παιδί σας. Αν λοιπόν συναντάτε μια δύσκολη (για το παιδί) ή σπάνια λέξη, είστε ελεύθεροι να σταματήσετε και να την εξηγήσετε. Όταν υπάρχει γρήγορη δράση ή το βιβλίο απευθύνεται σε μεγαλύτερη ηλικία από αυτή του παιδιού που έχετε δίπλα σας, είναι καλύτερο να διακόψετε και να εξηγήσετε το επεισόδιο με πιο απλά λόγια ή να το ρωτήσετε αν το κατάλαβε.

Φυσικά, διαβάζετε την ιστορία αργά και καθαρά. Όταν διαβάζετε ένα παραμύθι σε ένα παιδί, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ό,τι φωνή θέλετε για κάθε ήρωα, να υπερβάλλετε όσο θέλετε στα επιφωνήματα, καθώς και να προσθέσετε ήχους σε όποια σημεία πιστεύετε ότι ταιριάζουν (π.χ. στον ήχο της θάλασσας, στον καλπασμό του αλόγου ή στον ήχο της βροχής).

Εάν το παιδί πλησιάζει να φοιτήσει στο Δημοτικό, είναι σημαντικό να του δείχνετε με το χέρι σας πού διαβάζετε, δηλαδή να ακολουθείτε με τον δείκτη την αράδα και τη λέξη στην οποία βρίσκεστε. Αυτή η πρακτική είναι σημαντική, για να συνειδητοποιήσουν τα παιδιά ότι αυτά τα «ακαταλαβίστικα σύμβολα» αντιστοιχούν στους ήχους και στις λέξεις που χρησιμοποιούμε στον λόγο μας.

- Μετά την ανάγνωση

Αν το παιδί έχει όρεξη μετά την ανάγνωση ενός βιβλίου, μπορείτε να κάνετε αμέτρητες δραστηριότητες με αφορμή την ιστορία που μόλις τελειώσατε. Για αρχή, μπορείτε να ρωτήσετε το παιδί αν του άρεσε η ιστορία και να την επαναλάβει με δικά του λόγια. Στην προσπάθεια αυτή, είναι πολύ πιθανό να χρησιμοποιήσει για πρώτη φορά νέες για αυτό λέξεις, οι οποίες προέρχονται από την ιστορία. Έτσι, εμπλουτίζει το λεξιλόγιο και τα εκφραστικά του μέσα. Μπορείτε επίσης να το ρωτήσετε ποιο σημείο της ιστορίας τού άρεσε πιο πολύ, το τρόμαξε πιο πολύ, το στεναχώρησε ή το θύμωσε περισσότερο. Με αυτό τον τρόπο το παιδί θα μπορέσει να κατανοήσει καλύτερα τα συναισθήματά του και εξασκηθεί στο να τα εκφράζει και να τα λεκτικοποιεί.

Τέλος, ένα παραμύθι μπορεί να δώσει σε όλη την οικογένεια το έναυσμα για ποικίλες δραστηριότητες. Μπορείτε να ζωγραφίσετε σελιδοδείκτες με τους ήρωες του βιβλίου, να φτιάξετε μια δική σας ιστορία- παρωδία του βιβλίου που διαβάσατε και να την παρουσιάσετε ως θεατρικό, να αναζητήσετε μουσικές που σχετίζονται με τη θεματική του βιβλίου ή τη χώρα καταγωγής του συγγραφέα, ακόμα και να οργανώσετε μια εκδρομή στο μέρος όπου διαδραματίζεται η ιστορία, π.χ. σε έναν αρχαιολογικό χώρο, ένα δάσος, ένα ορεινό χωριό.

Είναι σημαντικό ό,τι κάνετε να υποκινείται από ενθουσιασμό και ενδιαφέρον, ώστε αυτά τα συναισθήματα να συνδεθούν στον ψυχισμό του παιδιού με την ανάγνωση. Μια τελευταία συμβουλή θα ήταν να συνεχίσετε να διαβάζετε βιβλία στα παιδιά ακόμα κι όταν έχουν μάθει τα ίδια να διαβάζουν. Η μοναχική ανάγνωση δεν μπορεί να αντικαταστήσει την ευχαρίστηση του να τους «χαρίζει» μια ιστορία ένας γονέας, ένας φροντιστής ή ο δάσκαλος τους.