ΤΟ ΝΑ ΑΚΟΥΣ ΣΥΧΝΑ ΤΗ ΦΡΑΣΗ «ΤΟ ΚΑΝΕΙΣ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΑΠΟ ΜΕΝΑ» ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑ

Μήπως κάποιος που γνωρίζεις αποφεύγει ή αρνείται συστηματικά να κάνει μια εργασία, χρησιμοποιώντας την «ανικανότητά» του ως δικαιολογία για να αποφύγει τις ευθύνες του; Είναι ώρα να μιλήσουμε για τη λεγόμενη «στρατηγική ανικανότητα».

– Μπορείς να ετοιμάσεις το φαγητό σήμερα, γιατί έχω να τελειώσω μια δουλειά;
– Ναι αμέ, αλλά το δικό σου φαγητό είναι πάντα καλύτερο. Μήπως να το έκανες εσύ;

– Χρειάζεται να κάνεις μια παρουσίαση στην ομάδα την άλλη βδομάδα.
–Είμαι πολύ κακός στις παρουσιάσεις, ενώ εσένα σου βγαίνουν εύκολα και το ’χεις. Μήπως να την έκανες εσύ;

Αν οι παραπάνω συνομιλίες σου ακούγονται υπερβολικά γνώριμες, αν έχεις ακούσει ξανά και ξανά τις ίδιες δικαιολογίες, τότε πιθανότατα έχεις πέσει θύμα αυτού που ονομάζεται «στρατηγική ανικανότητα» (weaponized incompetence) κάποιου συντρόφου, συναδέλφου ή φίλου.

Ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια δυναμική στις σχέσεις όπου ένα άτομο καταλήγει να κάνει πάντα συγκεκριμένες εργασίες, επειδή το άλλο άτομο (εσκεμμένα ή μη) επιδεικνύει μια αδυναμία στο να τις εκτελέσει ή να μάθει να τις εκτελεί. Επιδεικνύοντας προχειρότητα ή ανεπάρκεια, είναι πιο πιθανό να τις αποφύγει μελλοντικά.

Με την πάροδο του χρόνου, η επανειλημμένη αυτή χειραγώγηση και αποφυγή μπορεί να αποδυναμώσει τους όποιους δεσμούς (συναισθηματικούς, επαγγελματικούς), με αποτέλεσμα την απογοήτευση και τη δυσαρέσκεια μεταξύ των ατόμων. Αν μάλιστα αναφερόμαστε σε συντρόφους με παιδιά, τότε η κατάσταση γίνεται ακόμα πιο προβληματική, καθώς διδάσκει τοξικές συμπεριφορές και δημιουργεί την πεποίθηση ότι ένας γονιός είναι πιο αξιόπιστος από τον άλλο, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις μελλοντικές τους σχέσεις.

Πού μπορεί να οφείλεται η «στρατηγική ανικανότητα»

Διάφοροι παράγοντες συμβάλλουν στην εμφάνιση της «στρατηγικής ανικανότητας». Ανάμεσα σε αυτούς οι προσωπικές εμπειρίες ενός ατόμου (π.χ. τα πρότυπα που είχε κατά την παιδική ηλικία), οι κοινωνικοί κανόνες και προσδοκίες, η καθαρή επιθυμία για αποφυγή ευθύνης, το άγχος ή η δυσφορία με ορισμένες πτυχές της εργασίας, η διαφωνία για το πώς μπορεί να γίνει μια συγκεκριμένη εργασία. Είναι σημαντικό να κατανοήσεις τους υποκείμενους λόγους, γιατί μπορεί να σε βοηθήσει να αντιμετωπίσεις και να μετριάσεις αυτή τη συμπεριφορά.

Πώς να αναγνωρίσεις τα σημάδια της «στρατηγικής ανικανότητας»

Μερικά από τα σημάδια που εμφανίζει ένας άνθρωπος με «στρατηγική ανικανότητα» αναφέρει η ψυχολόγος Susan Albers:

1. Χρησιμοποιούνται συγκεκριμένες φράσεις ως δικαιολογίες

«Δεν είμαι καλός/ή σε αυτό», «το κάνεις καλύτερα από εμένα», «εσύ το τελειώνεις πιο γρήγορα», «ξέρω ότι σου αρέσει να το κάνεις». Αν ακούς συχνά αυτές τις φράσεις ή παρόμοιες, δώσε προσοχή στο πόσο συχνά τις χρησιμοποιεί το άλλο άτομα και πότε. Φανερώνουν έναν χειριστικό τρόπο μετατόπισης της ευθύνης και αποφυγής της προσπάθειας.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

2. Δεν γίνεται καμία προσπάθεια βελτίωσης

Προφανώς, η λύση στο πρόβλημα της «στρατηγικής ανικανότητας» δεν είναι το να γίνει η άλλη πλευρά μάστερ στα πάντα. Δεν είμαστε όλοι καλοί σε όλα. Μία τέτοια απαίτηση είναι παράλογη. «Αυτό που έχει σημασία είναι να υπάρχει μια ειλικρινής προσπάθεια βελτίωσης», λέει η Albers, και όχι άρνηση οποιασδήποτε κίνησης που θα μπορούσε να κάνει τα πράγματα λίγο καλύτερα.

3. Ακούγεται συχνά η λέξη «βοήθεια»

«Θα σε βοηθήσω με τα παιδιά», «θα σε βοηθήσω με τις δουλειές του σπιτιού». Μπορεί φράσεις όπως οι παραπάνω να ακούγονται αθώες, αλλά δεν είναι και τόσο. Στην πραγματικότητα, υποδηλώνουν ότι το άτομο που τις χρησιμοποιεί θεωρεί ότι οι όποιες ευθύνες ανήκουν σε κάποιον άλλο κι εκείνο απλώς του κάνει χάρη βοηθώντας τον.

4. Κατηγορείται η άλλη πλευρά

Τι σημαίνει αυτό; Φέρε στο νου σου φράσεις, όπως «δεν μου έδειξες πώς να το κάνω» ή «δεν μου έδωσες σωστές οδηγίες». Μέσα από τέτοιου τύπου απαντήσεις το βάρος της ευθύνης μεταφέρεται στην άλλη πλευρά, χωρίς να είναι ωστόσο δικό της.

ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ «ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΑΝΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ», Η ΕΠΑΝΕΙΛΗΜΜΕΝΗ ΧΕΙΡΑΓΩΓΗΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΦΥΓΗ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΠΟΔΥΝΑΜΩΣΕΙ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΟΥΣ Ή ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥΣ ΔΕΣΜΟΥΣ.

Πώς να αντιμετωπίσεις την «στρατηγική ανικανότητα»

Αν θες να αντιμετωπίσεις την προβληματική αυτή συμπεριφορά, το πρώτο πράγμα που χρειάζεται να κάνεις είναι να αναγνωρίσεις την ύπαρξή της, τις ανισότητες που διαιωνίζονται, κι αυτό δεν είναι πάντα εύκολο. Στη συνέχεια, υπάρχουν βήματα που μπορείς να ακολουθήσεις, για να δημιουργήσεις μια πιο ισορροπημένη δυναμική:

– Κατάγραψε τι βιώνεις

Σημείωσε ποιος κάνει ποιες εργασίες και πώς σε κάνει να νιώθεις η ανισότητα αυτή. Είναι μια απλή κίνηση που θα σε βοηθήσει να αναγνωρίσεις τυχόν μοτίβα.

– Καλλιέργησε την ανοιχτή επικοινωνία

Μια ειλικρινής συζήτηση γύρω από τη δυναμική της σχέσης, την κατανομή των εργασιών και το πώς νιώθεις είναι απαραίτητη. Η επισήμανση της προβληματικής συμπεριφοράς μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση του προβλήματος, αρκεί να μην γίνεται εξαπολύοντας κατηγόριες.

– Θέσε σαφή όρια

Μην αναλαμβάνεις πάντα εσύ τις ευθύνες. Αν π.χ. ο/η σύντροφός σου δεν κάνει κάτι, μην αναλάβεις να το διεκπεραιώσεις εσύ. Μπορεί να μη σου αρέσει να βλέπεις τα βρώμικα πιάτα στο νεροχύτη, αλλά δεν είναι μόνο δική σου υποχρέωση η καθαριότητα. Προσπάθησε, επίσης, να μη μειώνεις τη σημασία της συγκεκριμένης συμπεριφοράς, καθώς η στάση αυτή μπορεί να τη διαιωνίσει.

– Μοιράστε δίκαια τις όποιες εργασίες

Σε μια σχέση, κάθε άτομο έχει τις δικές του δεξιότητες και δυνάμεις. Είναι φυσιολογικό να επιλέγονται εργασίες με βάση τα χαρακτηριστικά αυτά. Από την άλλη, μερικές φορές χρειάζεται να γίνονται υποχωρήσεις και συμβιβασμοί, εξηγεί η Albers.

– Αντιμετώπισε δικές σου τάσεις

Αν προσπαθείς να αντιμετωπίσεις τη συμπεριφορά αυτή μέσα σε μια σχέση, μέρος της πρόκλησης μπορεί να είναι το να βάλεις φρένο και σε δικές σου τάσεις, όπως το να θες να ευχαριστείς τους ανθρώπους γύρω σου ή η τελειομανία.

– Αναζήτησε βοήθεια

Μερικές φορές, η αντιμετώπιση της «στρατηγικής ανικανότητας» απαιτεί εξωτερική παρέμβαση. Ένας θεραπευτής μπορεί να βοηθήσει στη διερεύνηση της βασικής της αιτίας και να προσφέρει εργαλεία και γνώσεις για την αντιμετώπισή της.