ΠΟΤΕ ΛΗΓΟΥΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ;

Ο ΕΦΕΤ απαντά στα ερωτήματα του OW για τα τρόφιμα, εξηγώντας τι πρέπει να προσέχουμε όσον αφορά την ημερομηνία λήξης.

Πότε λήγουν πραγματικά τα τρόφιμα; Μπορώ να φάω κάτι που έχει ετικέτα «ημερομηνία πώλησης» πριν την ημέρα που θα το φάω; Και, τελικά, υπάρχουν τρόφιμα που δεν λήγουν ποτέ; Η επιστημονική ομάδα του Ενιαίου Φορέα Ελέγχου Τροφίμων (ΕΦΕΤ) απαντά σε ερωτήσεις που κάνουμε όλοι σχετικά με ό,τι έχουμε συνηθίσει να λέμε απλώς «ημερομηνία λήξης».

– Τι σημαίνει «Ανάλωση Έως», τι «Ανάλωση Κατά Προτίμηση Πριν Από», και ποια η διαφορά τους;

Η κατανόηση της διαφοράς αυτών των δύο ενδείξεων ημερομηνιών είναι το κλειδί για να κατανοούμε πώς πρέπει να διαχειριστούμε τα τρόφιμα που προμηθευόμαστε.

• Η ένδειξη «Ανάλωση Έως» σχετίζεται με την ασφάλεια του τροφίμου και υποδεικνύει την ημερομηνία μετά την οποία δεν υπάρχει πλέον εγγύηση για την ασφάλεια του τροφίμου από τον παραγωγό του. Αυτή η ένδειξη λέγεται ημερομηνία ανάλωσης και αφορά τρόφιμα τα οποία είναι μικροβιολογικά ιδιαίτερα ευαλλοίωτα και τα οποία ενδέχεται έπειτα από σύντομο χρονικό διάστημα από την παρέλευση της ημερομηνίας αυτής να συνιστούν κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία, άρα να είναι μη ασφαλή, π.χ. κρέας, ψάρια, γαλακτοκομικά προϊόντα που είναι προϊόντα για τα οποία πρέπει να τηρείται η ψυκτική αλυσίδα.
• Η ένδειξη «Ανάλωση Κατά Προτίμηση Πριν Από» σχετίζεται με την ποιότητα του τροφίμου και αφορά μη ευαλλοίωτα τρόφιμα, π.χ. ρύζι, μακαρόνια, κονσέρβες, μέλι, όσπρια. Σε αυτή την περίπτωση η αναγραφόμενη ημερομηνία αφορά την ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας του τροφίμου και είναι η ημερομηνία μέχρι την οποία το τρόφιμο διατηρεί τις ιδιαίτερες ιδιότητές του (π.χ. γεύση, χρώμα, οσμή ή θρεπτικά συστατικά – βιταμίνες) σε κατάλληλες συνθήκες αποθήκευσης. Αυτή η ένδειξη αναγράφεται σε προϊόντα που τα προμηθευόμαστε συνήθως από τα ράφια (δηλαδή εκτός ψυγείου, π.χ. όσπρια, μακαρόνια) και διατηρούνται σε συνθήκες ξηρής αποθήκευσης.

Μενέλαος Μυρίλλας / SOOC

Αν τηρούμε προσεκτικά τις οδηγίες αποθήκευσης του παραγωγού και η συσκευασία δεν έχει διαρραγεί, το τρόφιμο θα μπορούσε να καταναλωθεί και μετά την αναγραφόμενη ημερομηνία, εφόσον αυτό αξιολογηθεί οργανοληπτικά.

Το 2024 ο Ε.Φ.Ε.Τ. παρουσίασε το θέμα των ενδείξεων ημερομηνιών στην ενημερωτική εκστρατεία της EFSA με τίτλο «Safe2Eat».

Το ζήτημα της κατανόησης των ημερομηνιών που αναγράφονται στις συσκευασίες έχει επίσης σχέση με το θέμα της σπατάλης τροφίμων και πώς να την αποφύγουμε.

– Πώς κρίνεται εάν ένα προϊόν απαιτεί ημερομηνία «Ανάλωση Κατά Προτίμηση Πριν Από» ή «Ανάλωση Έως»;

Γενικά, για τα μικροβιολογικά ιδιαίτερα ευαλλοίωτα τρόφιμα, τα οποία έπειτα από σύντομο χρονικό διάστημα μετά την παρέλευση συγκεκριμένης ημερομηνίας ενδέχεται να συνιστούν κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία, πρέπει να χρησιμοποιείται η διατύπωση «Ανάλωση Έως» στην επισήμανσή τους.

Σε πιο εξειδικευμένο επιστημονικό επίπεδο, υπάρχουν αναλυτικές οδηγίες της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (European Food Safety Authority - EFSA) διαθέσιμες για τους υπευθύνους των επιχειρήσεων τροφίμων. Εκεί περιέχονται δημοσιευμένα «δέντρα αποφάσεων» που βοηθούν στη λήψη της απόφασης για τη χρήση του είδους ένδειξης ημερομηνίας στην επισήμανση τροφίμων.

Οι πιο πρόσφατες σχετικές δημοσιεύσεις στο EFSA Journal είναι διαθέσιμες στα αγγλικά (Part 1 για date marking και Part 2 για food information).

Cottonbro Studio / Pexels

– Τι σημαίνει η ετικέτα «Πώληση Έως»;

Αυτή η ένδειξη δεν περιλαμβάνεται στις προβλεπόμενες από τη νομοθεσία. Η διατηρησιμότητα ενός τροφίμου καθορίζεται με μία από τις ενδείξεις «Ανάλωση έως» ή «Ανάλωση κατά προτίμηση πριν από».

– Tι σημαίνει «χρόνος ζωής στο ράφι»;

Αυτός ο όρος σχετίζεται με μια χρονική παράμετρο η οποία υπολογίζεται με σχετική στατιστική βεβαιότητα μέσω κατάλληλα σχεδιασμένων πειραμάτων που προσομοιάζουν την παραμονή ενός προϊόντος τροφίμου σε συγκεκριμένες συνθήκες, ώστε να καθοριστεί από τον υπεύθυνο επιχείρησης τροφίμων η καταλληλότερη ένδειξη «ημερομηνίας ανάλωσης» ή «ημερομηνίας ελάχιστης διατηρησιμότητας» για το μελετώμενο προϊόν.

– Οι ημερομηνίες στη συσκευασία μιλούν για ποιότητα ή ασφάλεια του τροφίμου;

Για τα δεδομένα εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης, ισχύουν οι ενδείξεις ημερομηνίας ανάλωσης και ελάχιστης διατηρησιμότητας που αναφέρθηκαν στην απάντηση της πρώτης ερώτησης.

– Πόσο καιρό μετά την ημερομηνία λήξης μπορούμε να φάμε ένα πακέτο μακαρόνια, ρύζι, ξηρούς καρπούς, αλεύρι, τόνο σε κονσέρβα, γάλα σε κονσέρβα;

Θεωρούμε ότι για τα συγκεκριμένα προϊόντα ισχύει η «Ημερομηνία Ελάχιστης Διατηρησιμότητας» αντί για τον όρο «Ημερομηνία Λήξης», έτσι ώστε να εξοικειωνόμαστε με την ορθή ορολογία που χρησιμοποιείται από τη νομοθεσία.

Δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα για όλα τα προϊόντα, για τα οποία ισχύει η ημερομηνία «Ανάλωση Κατά Προτίμηση Πριν Από». Εξαρτάται πάντα από το είδος του προϊόντος, τα χαρακτηριστικά του και τις συνθήκες αποθήκευσής του, και πάντα υπό την προϋπόθεση να μην έχει φθαρεί, διαρραγεί ή χτυπηθεί η συσκευασία. Όσο πιο σωστά έχει διατηρηθεί ένα τρόφιμο (σύμφωνα με τις οδηγίες του παρασκευαστή του), τόσο πιο μεγάλη αναμένεται να είναι η διάρκεια ζωής του.

iStock

Αν ένα τρόφιμο εκτεθεί σε ακραίες καιρικές συνθήκες, π.χ. έντονη ζέστη και υγρασία, τότε είναι αναμενόμενο να μειωθεί η διάρκεια ζωής του μετά την παρέλευση της αναγραφόμενης ημερομηνίας.

Τελικά, κλειδί για την απόφασή μας είναι (και) οι αισθήσεις μας. Αν η οσμή ή/και η γεύση μάς ειδοποιούν ότι κάτι δεν είναι αποδεκτό, τις εμπιστευόμαστε. Τέλος, προσέχουμε τα τρόφιμα:

• να μην έχουν αναπτύξει μούχλα,
• να μην έχουν ταγγίσει,
• να μην υπάρχουν ενδείξεις προσβολής εντόμων.

Ειδικά για τις κονσέρβες, προσέχουμε να μην είναι φουσκωμένες ή/και οξειδωμένες (σκουριασμένες).

– Υπάρχουν τρόφιμα που δεν έχουν ημερομηνία λήξης; Τα ποτά, το αλάτι, η ζάχαρη;

Ναι, υπάρχουν τρόφιμα όπως το ξύδι, το αλάτι, η ζάχαρη, οι τσίχλες, τα αλκοολούχα ποτά, τα επιτραπέζια γλυκαντικά, τα βότανα, τα μπαχαρικά, οι αρωματικές ύλες, τα πρόσθετα τροφίμων που δεν έχουν ημερομηνία ανάλωσης (βλ. Παράρτημα V του Κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1169/2011).