Η «ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΧΩΡΟΥ» ΦΕΡΝΕΙ ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΣΤΑ ΜΕΤΡΑ ΣΟΥ

Η ψυχολογία του χώρου είναι μια επιστήμη που μελετά τη σχέση των ανθρώπων με το εκάστοτε περιβάλλον τους. Γνώσεις που προκύπτουν από θεωρίες ή ερευνητικά ευρήματά της μπορούν να προσφέρουν σημαντικά στον σχεδιασμό ενός χώρου.

Είμαι από τους ανθρώπους που δεν ξέρουν τι ακριβώς θέλουν από το σπίτι τους. Ίσως γι’ αυτό κάθε δωμάτιο να έχει διαφορετική θεματολογία. «Ίσως αυτή η ποικιλία να εξυπηρετεί μια δική σου ανάγκη. Επίσης, αποτυπώνει και τον διαφορετικό σκοπό που έχει κάθε δωμάτιο. Το θέμα είναι τι συναισθήματα μας προκαλεί ο χώρος μας και αυτά μπορεί να αλλάζουν ανάλογα με τη φάση της ζωής μας», μου λέει η Ιόλη Χιωτίνη. Η Ιόλη είναι Interior Designer. Η ειδίκευσή της, όμως, είναι στην ψυχολογία χώρου, μια έννοια σχετικά άγνωστη στη χώρα μας.

– Τι εννοούμε όταν λέμε ψυχολογία χώρου; Ποια είναι η διαφορά από το interior design;

Το interior design απαιτεί μια διαδικασία, από την οποία προκύπτει ένα αποτέλεσμα. Ο κάθε επαγγελματίας έχει τον δικό του τρόπο να λειτουργεί, τη δική του δημιουργική προσέγγιση, η οποία τον οδηγεί τελικά σε μια σχεδιαστική πρόταση που αντανακλά τη μέθοδό του.

Μέσα από τις σπουδές μου στην ψυχολογία χώρου, έμαθα να δίνω προτεραιότητα στο υποκείμενο κάθε χώρου, τον άνθρωπο, και τον σκοπό που κάθε χώρος εξυπηρετεί. Για μένα, το αντικείμενο μελέτης σε κάθε project είναι ο χαρακτήρας της αλληλεξάρτησης που συμβαίνει μεταξύ χώρου και υποκειμένου. Το πώς δηλαδή ο χώρος επηρεάζει εμάς και εμείς τον χώρο, πώς εμείς διαμορφώνουμε τον χώρο μας και πως ο χώρος διαμορφώνει εμάς. Η αλληλεξάρτηση αυτή είναι δεδομένη, αλλά διαφορετική σε κάθε περίπτωση.

Για παράδειγμα, σε μια παράσταση του «Γυάλινου Κόσμου» που σκηνοθέτησε ο Ivo van Ηove, όλο το σκηνικό, το πάτωμα, οι τοίχοι, είχαν γούνα. Ήταν κάτι πολύ συμβολικό για την ψυχολογία των πρωταγωνιστών, καθώς προσέφερε μια ανακούφιση στην εύθραυστη φύση τους.

– Μπορείς να μας δώσεις κάποιες πρακτικές συμβουλές;

Η πιο πρακτική γενική συμβουλή που μπορώ να δώσω σε κάποιον που θέλει να βελτιώσει τον χώρο του είναι να σκέφτεται με όλες του τις αισθήσεις. Σημασία δεν έχει μόνο τι βλέπουμε, δηλαδή το κριτήριο της ομορφιάς. Πρέπει να δώσουμε αντίστοιχη αξία και στο τι ακούμε, τι αγγίζουμε, τι είδους συναναστροφές έχουμε στον εκάστοτε χώρο. Δεν αρκεί να φτιάξουμε κάτι όμορφο που θα θαυμάζουμε με την όρασή μας. Θέλουμε να φτιάξουμε κάτι το οποίο θα το ζούμε.

Όσον αφορά το καθιστικό, για παράδειγμα, να αναρωτηθούμε: Σε τι αποσκοπεί αυτός ο χώρος; Τι κάνουμε όσο βρισκόμαστε εκεί; Ποιες μυρωδιές μας εμπνέουν για αυτές τις δραστηριότητες; Ποιοι ήχοι;

Αν ο χώρος που μελετάμε είναι θεραπευτικός, κάτι κρεμαστό ή κουρτίνες που κινούνται με το φύσημα του αέρα, ακόμα και η μουσική, είναι μέσα που προσδίδουν το στοιχείο της κίνησης. Η κίνηση είναι αποδεδειγμένα ένα θεραπευτικό στοιχείο σε έναν βασικό τομέα μελέτης της ψυχολογίας χώρου που λέγεται attention restoration.

– Υπάρχουν κάποιες σταθερές στην ψυχολογία χώρου που μπορούμε να εφαρμόσουμε;

Ατομικές διαφορές πάντα υπάρχουν. Για παράδειγμα, κάποιοι βρίσκουν το κόκκινο χρώμα ανακουφιστικό, άλλοι απειλητικό. Σε άλλους, όπως εμένα, μπορεί να προκαλεί κάτι πιο απρόβλεπτο, όπως το συναίσθημα της νοσταλγίας, καθώς εγώ προσωπικά το έχω συνδέσει με την Ισπανία και το φλαμένκο.

Παρ’ όλα αυτά, έρευνες στη ψυχολογία χώρου κατά καιρούς υποδεικνύουν παραμέτρους αρκετά ισχυρές, που όταν συναντώνται σε έναν χώρο ασκούν μια πιο καθολική επιρροή. Οι ατομικές διαφορές στις περιπτώσεις αυτές δεν παίζουν τόσο σημαντικό ρόλο. Για παράδειγμα, οι ψυχρές θερμοκρασίες φωτός αφυπνίζουν, ενώ οι πιο θερμές χαλαρώνουν. Οι καμπύλες φόρμες δημιουργούν αίσθηση προστασίας και οι ψηλές οροφές αίσθηση ελευθερίας.

ΕΙΝΑΙ ΛΑΘΟΣ ΝΑ ΥΙΟΘΕΤΟΥΜΕ ΕΥΚΟΛΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΔΕΝ ΠΕΡΝΑΜΕ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΟ ΜΑΣ ΠΡΙΣΜΑ.

– Έχεις επισημάνει λάθη που κάνουμε συχνά και τελικά επηρεάζουν την ψυχολογία μας στο σπίτι;

Υιοθετούμε πολύ εύκολα πράγματα τα οποία δεν περνάμε από το δικό μας πρίσμα. Κάτι που μας άρεσε υπό μια συνθήκη, που είδαμε στα social media ή έτυχε να συναντήσουμε στο σπίτι φίλων και μας τράβηξε τη προσοχή, δεν σημαίνει ότι είναι κατάλληλο για εμάς.

Ξέρω ότι αυτό συμβαίνει, ειδικά σε μια εποχή που η οπτική πληροφορία έρχεται ασταμάτητα, γι’ αυτό προτρέπω στους πελάτες μου να μου στέλνουν εικόνες που έχουν συγκεντρώσει. Όχι, όμως, για να αναπαράγουμε αυτό που έχουν βρει. Άλλωστε, αυτό δεν είναι ποτέ το σωστό για τη δίκη τους περίπτωση. Είτε αφορά προσωπικό χώρο είτε επιχείρηση, δουλειά μου είναι να «ξεσκαρτάρω» την πληροφορία που μου δίνεται ως brief και να βρίσκω τον κοινό παρονομαστή στις διάφορες εικόνες και εμπνεύσεις.

Ένα άλλο λάθος για μένα είναι η μονομερής ταύτιση της Ελλάδας με το φως, το μπλε, τα νησιά που έχουν συγκεκριμένα χρώματα. Μας βάζει σε μια εμμονική διαδικασία ότι όλα πρέπει να γίνονται μονοχρωματικά, με κάποιες έντονες πινελιές. Ξεχνάμε ότι η Ελλάδα προσφέρει ένα πλούτο υλικών και εικόνων, και έτσι δεν χρειάζεται να περιοριζόμαστε στις συνηθισμένες επιλογές.

– Πώς θα μπορούσαμε να αλλάξουμε στάση;

Ίσως κι εσύ να έχεις κάνει quiz με τίτλο «βρες με ποιο στυλ θα διακοσμήσεις το σπίτι σου». Το να σκεφτόμαστε ένα «στυλ» μάς δίνει συχνά μια αίσθηση αξιοπιστίας και συνέπειας στις επιλογές μας. Η ουσία είναι ότι αυτού του τύπου η προσέγγιση, παρόλο που ίσως φαντάζει ασφαλής, στην πραγματικότητα μας εμποδίζει να δούμε τον χώρο μας πιο σφαιρικά και μέσα από τις ανάγκες, το συναίσθημα και κατ’ επέκταση τον εαυτό μας. Υπάρχει μια προέκταση όλου αυτού σε ό,τι λέμε προσωπική μας ταυτότητα, αλλά μιλάμε για ένα ολόκληρο κεφάλαιο της ψυχολογίας χώρου από μόνο του.