ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΓΙΑ ΝΑ ΜΕΓΑΛΩΣΕΙΣ ΕΝΑ ΠΑΙΔΙ ΜΕ ΨΥΧΙΚΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ

Θες να μεγαλώσεις ένα ψυχικά ανθεκτικό παιδί; Δώσε του την ευκαιρία να γράψει, λέει στο OW η φιλόλογος, συγγραφέας και σεναριογράφος Χαρά Κουρλέση.

Σε μια πρόσφατη ανασκαφή σε κάτι παλιές κούτες ανακαλύψαμε με τις κόρες μου τα ημερολόγια που έγραφα ως παιδί, τότε που τα smartphones δεν αποτελούσαν ούτε σενάριο επιστημονικής φαντασίας και οι παιδικές εκπομπές ήταν μετρημένες στα δάχτυλα του ενός χεριού. Τότε, δηλαδή, που είχαμε απεριόριστο ελεύθερο χρόνο και έντονη την ανάγκη να εκφραστούμε, να δημιουργήσουμε, να αφήσουμε τη φαντασία μας να οργιάσει.

Για κάποια παιδιά αυτό σήμαινε να παίζουν ατελείωτες ώρες με G. I. Joe, για άλλα να χάνονται με τα ποδήλατα στις γειτονιές, για εμένα συχνά να ξαπλώνω μπρούμυτα στο κρεβάτι μου και να γράφω, όχι μόνο ημερολόγιο, οτιδήποτε: ιστορίες, διαλόγους, γράμματα…

Για ένα παιδί Δημοτικού που μόλις ανακάλυπτε τον πραγματικό κόσμο – και όχι την ωραιοποιημένη εκδοχή που προσπαθούν συνήθως να προβάλλουν οι γονείς – και όλα τα στραβά που περιλαμβάνονται σε αυτόν, για ένα παιδί που βίωνε τα άγχη της ηλικίας (επειδή η μαμά και ο μπαμπάς χώριζαν, τα Μαθηματικά ήταν υπερβολικά δύσκολα, οι συμμαθητές δεν το έπαιζαν στα διαλείμματα), το γράψιμο έγινε εντελώς αυθόρμητα και ασυνείδητα σανίδα σωτηρίας. Ένα εργαλείο ψυχικής ανθεκτικότητας που θα αποδείκνυε την αξία του στα χρόνια που θα ακολουθούσαν και που, δυστυχώς, μοιάζει να εκλείπει σημαντικά στις μέρες μας.

iStock

Στις μέρες μας, η δραστηριότητα αυτή ονομάζεται «journaling» και υπάρχουν αμέτρητες μαρτυρίες που επισημαίνουν τα οφέλη του, πολύ συχνά με τη σφραγίδα της επιστήμης. Όπως έχουμε αναφέρει σε σχετικό άρθρο του OW, το να καταγράφεις ελεύθερα τις σκέψεις σου στο χαρτί, μπορεί να έχει ψυχοθεραπευτικά οφέλη:

• Μπορεί να κάνει μια τραυματική μαρτυρία λιγότερο έντονη.
• Σε βοηθά να επεξεργάζεσαι τα συναισθήματά σου με τον πλέον ασφαλή τρόπο, να τα κατονομάζεις και τελικά να μειώνεις την επιρροή που σου ασκούν.
• Καταγράφοντας τις βαθύτερες σκέψεις σου μειώνεις το άγχος και την αρτηριακή πίεση και βελτιώνεις τη διάθεσή σου.
• Καταπραΰνεις τον εγκέφαλό σου, αν βρίσκεται σε κατάσταση ανησυχίας.

Δημιουργική γραφή: Από το σχολείο στην... παιδική ψυχή

Τα πολύτιμα οφέλη της ελεύθερης, δημιουργικής γραφής φιλοδοξεί να εμφυσήσει στους μαθητές της η Χαρά Κουρλέση, καθηγήτρια Αγγλικής Φιλολογίας στη δημόσια εκπαίδευση, συγγραφέας των εκδόσεων «Διάνοια» και βραβευμένη σεναριογράφος, με το πρόγραμμα αγγλόφωνου κινηματογραφικού σεναρίου που έχει εμπνευστεί και σχεδιάσει. Μέσα από αυτό τα παιδιά μαθαίνουν τις βασικές αρχές των τεχνικών συγγραφής σεναρίου, βελτιώνουν τις γνώσεις τους στα Αγγλικά, ενώ ταυτόχρονα αναπτύσσουν την ελεύθερη δημιουργική και συνθετική σκέψη τους, κάτι που στις μέρες μας σπάνια έχουν την ευκαιρία να κάνουν.

Όπως λέει κ. Κουρλέση στο OW, στους μαθητές της δίνεται μια καθοδήγηση, υπάρχει ένα συγκεκριμένο κείμενο που καλούνται να διασκευάσουν (το τελευταίο προέρχεται από το βιβλίο της με τίτλο «Ο Αφεντούλης και το δώρο της φιλίας»). Όμως, είναι ελεύθερα στην ανάπτυξη της ιδέας και έτσι μέσα από τα γραπτά τους ανακαλύπτουν την εσωτερική τους φωνή. Εκφράζονται δημιουργικά επηρεασμένα από τις εμπειρίες, τα βιώματα, τις υπάρχουσες γνώσεις και τα ενδιαφέροντά τους. Μέσα από όλη αυτή τη διαδικασία ίσως ορισμένα από αυτά ανακαλύψουν πως το γράψιμο μπορεί πραγματικά να τα κάνει να νιώσουν καλά, τώρα και στο μέλλον.

Η ίδια, όπως μου λέει, έχει εντυπωσιαστεί από όσα έχει να τους προσφέρει αυτή η εμπειρία της ελεύθερης, δημιουργικής γραφής.

H συγγραφέας, σεναριογράφος και καθηγήτρια Χαρά Κουρλέση

– Στους ενήλικες συνιστάται το journaling ως ένας τρόπος να έρθουν πιο κοντά στον εαυτό τους, στα συναισθήματά τους, να μειώσουν το στρες. Πώς συμβάλλει η δημιουργική γραφή στην ψυχική ανθεκτικότητα των παιδιών;

Αναμφίβολα η δημιουργική γραφή είναι μια σπουδαία μορφή ψυχοθεραπείας που προκύπτει μέσα από τον εσωτερικό διάλογο, οπότε λειτουργεί ως ένα πολύτιμο εργαλείο ενδοσκόπησης για ανθρώπους όλων των ηλικιών και ιδιαίτερα για τα παιδιά. Η γραπτή κατάθεση εμπειριών και βιωμάτων εμπλουτισμένων μέσα από το πρίσμα της φαντασίας και της μυθοπλασίας βοηθά το παιδί να καλλιεργήσει την αυτογνωσία του, να καταπολεμήσει αρνητικά συναισθήματα όπως το άγχος, και φυσικά να αναπτύξει τη συναισθηματική του νοημοσύνη.

Μέσα από τον τρόπο που επιλέγουν να διαχειριστούν μια υποθετικά δύσκολη κατάσταση ή τα εμπόδια που εμφανίζονται στο πλαίσιο της μυθοπλαστικής αφήγησης, τα παιδιά ενισχύουν τις δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων και την αυτοεκτίμησή τους, καλλιεργώντας παράλληλα μια πιο υγιή και ανθεκτική στάση απέναντι στη ζωή.

Ο Χέμινγουεϊ έλεγε ότι «πρέπει να γράφουμε σκληρά και ξεκάθαρα για αυτό που πονάει», καθώς η καταγραφή τραυματικών γεγονότων ανακουφίζει και συμβάλλει θετικά στη βελτίωση της ψυχικής μας υγείας.

Για παράδειγμα, μια οδυνηρή εμπειρία μπορεί κάλλιστα να μετασχηματιστεί σε μια πρωτότυπη και ευφάνταστη ιστορία που αποφορτίζει συναισθηματικά τον συγγραφέα της και λειτουργεί διδακτικά προς τον αναγνώστη. Επιπλέον, το γραπτό εξ ορισμού δημιουργεί γέφυρες επικοινωνίας και σύνδεσης με τους πιθανούς αποδέκτες.

Επομένως, ένα παιδί που γράφει γνωρίζοντας ότι θα μοιραστεί τις σκέψεις και τα συναισθήματα του με τρίτους αναπτύσσει την αυτοπεποίθηση και τις κοινωνικές του δεξιότητες, οι οποίες είναι πολύτιμες για την ψυχική του ανθεκτικότητα.

Unsplash Barbara Maron

– Στην εποχή των οθονών και των πληκτρολογίων, πώς να πείσεις ένα παιδί να πάρει μολύβι και χαρτί;

Η χρήση της τεχνολογίας από τα παιδιά ασφαλώς προϋποθέτει μέτρο και σαφή όρια. Ωστόσο, οι οθόνες και τα πληκτρολόγια μπορούν κάλλιστα να μας προσφέρουν πρώτη ύλη για την εμπλοκή των παιδιών στη δημιουργική δραστηριότητα. Ξέρεις πόσες ενδιαφέρουσες και ελκυστικές ασκήσεις δημιουργικής γραφής μπορώ να συνθέσω μετά την παρακολούθηση μιας ταινίας κατάλληλης για παιδιά ή μέσα από την επεξεργασία του σεναρίου ενός βιντεοπαιχνιδιού; Το έναυσμα δηλαδή για την ενασχόληση με τη γραφή μπορεί άνετα να προέλθει από το πλούσιο υλικό του ψηφιακού κόσμου και τις νέες τεχνολογίες που ενδιαφέρουν τα περισσότερα παιδιά της γενιάς του διαδικτύου.

Βέβαια, αυτό που κατ’ εμέ έχει τεράστια σημασία είναι να εμπνεύσεις το παιδί να σε ακολουθήσει σε αυτό το δημιουργικό ταξίδι έχοντας αντιληφθεί τα οφέλη που μπορεί να αποκομίσει μέσα από την ενασχόληση με τη γραφή. Με εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και στη φαντασία τους, αλλά και με διάθεση να πειραματιστούν και να δημιουργήσουν, τα παιδιά μπορούν να παράγουν αυθεντικά και πρωτότυπα κείμενα που λειτουργούν ως αντανάκλαση της ψυχοσύνθεσής τους.

– Ως εκπαιδευτικός, τι θα πρότεινες στους γονείς να κάνουν για να ενισχύσουν την ψυχική ανθεκτικότητα των παιδιών τους;

Η ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας του παιδιού σαφέστατα απαιτεί χρόνο, ωριμότητα και δέσμευση εκ μέρους των γονέων. Καταρχάς, όλα τα παιδιά πρέπει να μεγαλώνουν σε ένα ασφαλές και υποστηρικτικό περιβάλλον που τους επιτρέπει να αναπτυχθούν ισορροπημένα και χαρούμενα.

Κύριο μέλημα των γονιών είναι να αφουγκράζονται τις πραγματικές ανάγκες των παιδιών τους και να τους παρέχουν τον χώρο και τον χρόνο που χρειάζονται για να εκδηλώσουν ανοιχτά τα συναισθήματα τους. Αν δεν υπάρχει κατανόηση, διαρκής ενθάρρυνση και ανοιχτή επικοινωνία, τα παιδιά δεν μπορούν να αναπτύξουν στρατηγικές διαχείρισης κρίσεων και αντιμετώπισης δύσκολων καταστάσεων.

Τα παιδιά δεν έχουν τόση ανάγκη τα παιχνίδια και τα ρούχα, όσο τη βαθιά συναισθηματική και ψυχική σύνδεση με την οικογένεια, τον δάσκαλο και τον φίλο.

Επίσης, οι γονείς χρειάζεται να συμβουλεύουν και να παρακινούν τα παιδιά τους να ασχολούνται με δραστηριότητες που εξάπτουν τη φαντασία και αναπτύσσουν τη δημιουργικότητα, ώστε να καλλιεργήσουν τις κλίσεις και τα ταλέντα τους, ενισχύοντας παράλληλα την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση τους. Βέβαια, αυτό που πρέπει σίγουρα να συνειδητοποιήσουν τόσο οι γονείς όσο και τα ίδια τα παιδιά είναι πως μπορεί οι προκλήσεις στη ζωή να είναι πολλές, αλλά εμείς είμαστε πάντα πιο δυνατοί από αυτές!