ΓΙΑΤΙ ΤΑ ΑΝΤΙΚΑΤΑΘΛΙΠΤΙΚΑ ΔΕΝ «ΚΟΒΟΝΤΑΙ» ΑΠΟ ΤΗ ΜΙΑ ΜΕΡΑ ΣΤΗΝ ΑΛΛΗ;

Η λήψη αντικαταθλιπτικών αποτελεί σοβαρή υπόθεση και εξίσου σοβαρά πρέπει να λαμβάνεται η απόφαση για διακοπή τους. Ψυχίατρος εξηγεί τι πρέπει να γνωρίζει κανείς αν αποφασίσει να σταματήσει τη θεραπεία.

Δέκα χρόνια αφότου ξεκίνησε τη λήψη αντικαταθλιπτικών φαρμάκων για να μπορέσει να διαχειριστεί μια εξαιρετικά δύσκολη περίοδο με σοβαρές ασθένειες και απώλειες στην οικογένειά της, η Anna King, από την Αδελαΐδα της Αυστραλίας, αποφάσισε ότι είχε έρθει η ώρα να τα διακόψει. «Όταν ξεκίνησα να τα παίρνω, ο ψυχίατρός μου με είχε πείσει όχι μόνο ότι είναι ασφαλή, αλλά και ότι μπορώ να τα σταματήσω ανά πάσα στιγμή χωρίς παρενέργειες», είπε η ίδια μιλώντας στον Guardian.

Οι παράγοντες που της δημιουργούσαν στρες ήταν πλέον αντιμετωπίσιμοι, ενώ έκρινε πως το αντικαταθλιπτικό που λάμβανε, ένας εκλεκτικός αναστολέας επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRI), είχε επηρεάσει καθολικά τη σωματική και ψυχική της υγεία: ένιωθε χρόνια κόπωση, είχε μηδενική λίμπιντο, είχε πάρει βάρος. Η King δεν ήθελε πλέον να ζει έτσι.

Η διαδικασία της διακοπής, όμως, δεν εξελίχθηκε ομαλά. Παρόλο που ακολούθησε τις οδηγίες του γιατρού της, προκειμένου να μειώσει σταδιακά και τελικά να σταματήσει την αγωγή σε διάστημα 10 ημερών, τα συμπτώματα που ακολούθησαν ήταν ανυπόφορα.

Το σύνδρομο απόσυρσης μετά τη διακοπή των αντικαταθλιπτικών

«Στους μήνες που ακολούθησαν ανέπτυξα ακόμα πιο εξουθενωτικά σωματικά, γνωσιακά και ψυχολογικά συμπτώματα στέρησης: πίεση και πόνο στο κεφάλι, ζάλη, ναυτία, κόπωση, ευαισθησία στο φως και τον ήχο, ευερεθιστότητα, γνωστικές δυσκολίες, διέγερση, αυτοκτονικό ιδεασμό, τρόμο και πανικούς τόσο έντονους, που φοβόμουν να βγω από το σπίτι», περιέγραψε η γυναίκα. Συμπτώματα που δεν είχε εμφανίσει ποτέ ξανά μέχρι τότε, ούτε καν πριν ξεκινήσει τα αντικαταθλιπτικά. «Μου ήταν αδύνατον να λειτουργήσω», είπε χαρακτηριστικά.

iStock

Η King εμφάνισε αυτό που επιστημονικά ονομάζεται «σύνδρομο απόσυρσης»: ένα φαινόμενο που «εμφανίζεται συνήθως από αντικαταθλιπτικά που χρησιμοποιούνται βραχυπρόθεσμα ή και μακροχρόνια κυρίως στη θεραπεία αγχώδους διαταραχής και κατάθλιψης (συνήθως SSRIs & SNRIs)», γράφει ο ψυχίατρος Σπύρος Καλημέρης. Το σύνδρομο αυτό, συνεχίζει, «προκύπτει από τη μεταβολή στη νευροδιαβίβαση της σεροτονίνης όταν διακοπεί απότομα ένα φάρμακο που την επηρεάζει», ενώ τα συμπτώματα, όπως διευκρινίζει, δεν είναι επικίνδυνα και είναι παροδικά.

Ο ψυχίατρος Ορέστης Γιωτάκος εξηγεί στο OW ότι «το σύνδρομο απόσυρσης σημαίνει ότι οι υποδοχείς σεροτονίνης μένουν ξαφνικά “ακάλυπτοι”. Αυτό σχετίζεται με την ιδιότητα των υποδοχέων του κάθε ατόμου και όχι με υποτροπή της νόσου. Στην περίπτωση αυτή, θα πρέπει να επαναχορηγηθεί μια μικρή ποσότητα, π.χ. το ½ ή ¼ της δόσης, για διάστημα 1-3 εβδομάδων, και κατόπιν να επιχειρηθεί εκ νέου η διακοπή της αγωγής, με σταδιακή μείωση. Όποια τακτική μείωσης και να ακολουθήσει κάποιος, αν εμφανιστούν συμπτώματα απόσυρσης τείνουν να εξαφανίζονται σταδιακά έπειτα από 10 περίπου μέρες. Η αναφερόμενη χρόνια παραμονή τους, αν υπάρχει, είναι μάλλον σπάνια και δεν μπορεί να εξηγηθεί περαιτέρω, αφού ο οργανισμός και οι υποδοχείς τείνουν να προσαρμόζονται στην πρότερη ισορροπία».

Δυστυχώς, στην περίπτωση της King τα συμπτώματα κράτησαν 8 ολόκληρα χρόνια, παρόλο που η διακοπή δεν έγινε απότομα, κυρίως επειδή δεν έγινε σωστή διαχείρισή τους στη συνέχεια.

Το Hyperbolic Tapering ως μέθοδος αντιμετώπισης των συμπτωμάτων της «απόσυρσης»

Σε άλλο άρθρο του Guardian γίνεται αναφορά στον Αυστραλό ψυχίατρο Dr Mark Horowitz, ο οποίος αναφέρει ότι «σχεδόν πέθανε» όταν προσπάθησε να σταματήσει τα αντικαταθλιπτικά έπειτα από 15 χρόνια χρήσης: η αϋπνία, οι κρίσεις πανικού, η ζάλη και το άγχος που ένιωθε ήταν τόσο αφόρητα, που σκέφτηκε ακόμα και την αυτοκτονία.

Όταν συνειδητοποίησε ότι αντίστοιχα συμπτώματα βιώνουν αμέτρητοι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο, αποφάσισε να προχωρήσει σε μία έρευνα, σε συνεργασία με το King’s College London και τον καθηγητή David Taylor, η οποία οδήγησε στην συγγραφή ενός έργου-ορόσημο με τίτλο «Maudsley Deprescribing Guidelines». Πρόκειται για κατευθυντήριες γραμμές προς κλινικούς γιατρούς, που περιλαμβάνουν συμβουλές βασισμένες σε πραγματικά δεδομένα σχετικά με τη διακοπή χρήσης αντικαταθλιπτικών.

Στο πλαίσιο της έρευνας, οι γιατροί αναφέρουν ότι τα αντικαταθλιπτικά αποτελούν μια χρήσιμη και αποτελεσματική θεραπευτική επιλογή για πολλούς ανθρώπους, όμως σε γενικές γραμμές δεν συνιστάται να χρησιμοποιούνται για περισσότερο από 6 έως 12 μήνες. Και ότι ενώ ορισμένοι ασθενείς καταφέρνουν να τα διακόψουν σχετικά εύκολα, άλλοι δυσκολεύονται τόσο με τις παρενέργειες, ώστε να συνεχίζουν να τα παίρνουν χωρίς να θέλουν.

Έτσι, ενώ η γενική οδηγία για τη διακοπή των αντικαταθλιπτικών είναι η σταδιακή μείωση της ημερήσιας δόσης κατά 25-50% ανά εβδομάδα για τέσσερις εβδομάδες, αυτό φαίνεται πως για πολλούς ασθενείς δεν αρκεί.

«ΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΣΤΕΡΗΣΗΣ-ΑΠΟΣΥΡΣΗΣ ΑΠΟ ΑΝΤΙΚΑΤΑΘΛΙΠΤΙΚΑ ΣΥΝΗΘΩΣ ΕΙΝΑΙ ΗΠΙΑ Ή ΚΑΙ ΑΠΟΦΕΥΓΟΝΤΑΙ ΟΤΑΝ ΑΚΟΛΟΥΘΕΙΤΑΙ ΣΤΑΔΙΑΚΗ ΜΕΙΩΣΗ 2-3 ΕΒΔΟΜΑΔΩΝ».

Η πρόταση του Horowitz είναι το «Hyperbolic Tapering», η μέθοδος της “υπερβολικής μείωσης”, που εφαρμόζει μια προσέγγιση διαφορετική από την παραδοσιακή. «Αρχικά γίνονται μεγαλύτερες μειώσεις της δόσης, ακολουθούμενες από μικρότερες μειώσεις καθώς προχωρά η θεραπεία», εξηγεί ο κ. Γιωτάκος. «Τα σχήματα που συνιστά ο Horowitz για τη μείωση των συμπτωμάτων απόσυρσης είναι βραδύτερης μείωσης (της τάξης των μηνών ή ετών, σε αντίθεση με τις εβδομάδες). Αναγνωρίζοντας, λοιπόν, τα αναδυόμενα αυτά στοιχεία και τις εμπειρίες ασθενών, το Εθνικό Ινστιτούτο Κλινικής Αριστείας (NICE) ενημέρωσε την καθοδήγησή του το 2023 για να προτείνει μια πιο αργή “υπερβολική λεπτυνόμενη” προσέγγιση. Αυτή η αλλαγή υπογραμμίζει τη σημασία της προσαρμογής των κλινικών πρακτικών, ώστε να ευθυγραμμίζονται με την εξελισσόμενη έρευνα και τις ανάγκες των ασθενών».

Ο Horowitz πιστεύει ότι «δεν χρειάζονται όλοι οι ασθενείς τον ίδιο χρόνο για να βγουν από τα αντικαταθλιπτικά. Κάποιοι συνήθως τα καταφέρνουν μέσα σε λίγους μήνες, ενώ άλλοι δεν δυσκολεύονται καθόλου. Υπάρχει μεγάλη διακύμανση».

Ο κ. Γιωτάκος επισημαίνει, πάντως, ότι «δεν θα πρέπει να είμαστε υπερβολικοί. Γνωρίζουμε πλέον αρκετά καλά ότι τα συμπτώματα στέρησης-απόσυρσης από αντικαταθλιπτικά συνήθως είναι ήπια και συνήθως αποφεύγονται όταν ακολουθείται σταδιακή μείωση εντός 2-3 εβδομάδων. Ίσως σε κάποια ελάχιστα περιστατικά να χρειάζεται λίγο πιο μακρά περίοδος μείωσης, π.χ. 1-2 μηνών».

Τι πρέπει να ξέρεις πριν ξεκινήσεις αντικαταθλιπτικά

Η διακοπή των αντικαταθλιπτικών είναι σοβαρή απόφαση, όπως σοβαρή πρέπει να είναι ούτως ή άλλως και η αιτία λήψης τους. Όπως λέει στο OW ο κ. Γιωτάκος, τα αντικαταθλιπτικά θα χορηγηθούν σε ασθενείς με μείζονα καταθλιπτική διαταραχή που έχει και υψηλό δείκτη θνησιμότητας – «μέχρι και 15% των ασθενών αυτοκτονούν» σύμφωνα με τον ίδιο.

«Η μείζων κατάθλιψη μπορεί να ξεκινήσει σε οποιαδήποτε ηλικία, αλλά η μέση ηλικία έναρξης είναι περίπου τα 25 έτη. Η πορεία της ποικίλλει: Κάποιοι ασθενείς έχουν μεμονωμένα επεισόδια μεταξύ των οποίων μεσολαβούν πολλά χρόνια, άλλοι βιώνουν ομάδες επεισοδίων, και άλλοι έχουν ένα προοδευτικά αυξανόμενο αριθμό επεισοδίων μεγαλώνοντας. Περίπου οι μισοί από τους ασθενείς με ένα μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο έχουν και δεύτερο. Τα άτομα που έχουν δύο επεισόδια έχουν 70% πιθανότητα να έχουν και τρίτο.

Η ΠΡΟΩΡΗ ΔΙΑΚΟΠΗ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΟΔΗΓΗΣΕΙ ΣΕ ΑΝΕΠΙΤΥΧΗ ΥΦΕΣΗ ΤΗΣ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ.

»Η θεραπεία συντήρησης για αρκετούς μήνες έως την αποδρομή είναι απαραίτητη για το πρώτο επεισόδιο. Αυτή συμβάλλει και στην πρόληψη υποτροπής. Δυστυχώς, αρκετοί ασθενείς δεν επιτυγχάνουν πλήρη ύφεση για διάφορους λόγους, όπως πτωχή συμμόρφωση, πρόωρη διακοπή θεραπείας και χρήση ανεπαρκούς θεραπείας. Αν μάλιστα υπάρχει συννοσηρότητα άγχους και κατάθλιψης, έχει επιβλαβή επίπτωση και στις δύο διαταραχές. Άτομα με καταστάσεις άγχους τείνουν να αναπτύξουν στο μέλλον είτε κατάθλιψη είτε μικτές καταστάσεις άγχους και κατάθλιψης. Η έκβαση τότε είναι χειρότερη».

iStock

Αναφορικά με τα φάρμακα, «το 60 έως 80% των ασθενών με μείζονα κατάθλιψη ανταποκρίνεται σε μία και μόνη φαρμακοθεραπεία, σε επαρκή δόση, διάρκειας τουλάχιστον 6 εβδομάδων. Από τους υπόλοιπους, οι περισσότεροι θα έχουν τουλάχιστον μερική ανταπόκριση. Το 10-15% των ασθενών δεν βελτιώνονται επαρκώς. Για όσους δεν ανταποκρίνονται πλήρως στην πρώτη φαρμακευτική προσπάθεια, ο συνδυασμός φαρμάκων ή η αλλαγή σε διαφορετικό φάρμακο συχνά αποδίδουν. Πολλοί ασθενείς που θεωρούνται ανθιστάμενοι στη φαρμακευτική αγωγή, συχνά δεν την έχουν λάβει σε επαρκή δόση ή διάρκεια. Επίσης, ασθενείς με συνυπάρχουσες ψυχιατρικές διαταραχές, όπως διαταραχές προσωπικότητας, έχουν χαμηλότερη συχνότητα ανταπόκρισης».

Τι πρέπει να γνωρίζει ένας ασθενής που αρχίζει αντικαταθλιπτική αγωγή

Όλα τα παραπάνω αποτελούν πληροφορίες που χρειάζεται να γνωρίζει ένας ασθενής πριν αρχίσει να παίρνει αντικαταθλιπτικά. Ο κ. Γιωτάκος τονίζει:

• Τα αντικαταθλιπτικά δρουν μόνο αν τα παίρνεις κάθε μέρα.
• Τα αντικαταθλιπτικά δεν είναι εθιστικά.
• Τα οφέλη από την αγωγή αργούν να φανούν (συνήθως μετά από 2 εβδομάδες).
• Οι παρενέργειες είναι συνήθως ήπιες και παροδικές.
• Συνεχίστε τα αντικαταθλιπτικά ακόμη και όταν νιώθετε καλύτερα.
• Μην σταματήσετε την αγωγή πριν να συμβουλευτείτε πρώτα το γιατρό σας.
• Ο στόχος της θεραπείας είναι η πλήρης ύφεση, αλλά ορισμένες φορές χρειάζονται περισσότερες από μία προσπάθειες.