ΤΟ ΚΡΥΦΑ ΟΦΕΛΗ ΤΟΥ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΞΕΧΑΣΙΑΡΗΣ

Δεν θυμάσαι τι ήθελες να πάρεις από την κουζίνα; Μερικές φορές τα παιχνίδια που παίζει η μνήμη σου κρύβουν πίσω τους εξελικτικά οφέλη.

Φεύγω από το σαλόνι για να πάω στην κουζίνα να πάρω κάτι, αλλά μόλις περάσω την πόρτα έχω ξεχάσει τι είναι αυτό. Ψάχνω μονίμως το κινητό μου, που είναι παρατημένο σε διάφορα σημεία του σπιτιού. Μιλάω με κάποιον και δεν θυμάμαι πού τον έχω γνωρίσει. Νομίζω δεν είστε λίγοι εσείς που θα ταυτιστείτε μαζί μου όσον αφορά αυτά τα μικρά (και ενίοτε χαριτωμένα) κενά στη μνήμη μου.

Πολλές φορές, το γεγονός ότι ξεχνάμε μας ανησυχεί, ο νους μας πάει κατευθείαν στο κακό και σκεφτόμαστε μήπως πρόκειται για σημάδι άνοιας. Σήμερα, όμως, δεν θα μιλήσουμε για αυτό. Σήμερα, θα δούμε αν το γεγονός ότι ξεχνάμε πράγματα έχει κρυφά οφέλη.

Γιατί ξεχνάμε;

«Ένα από τα πρώτα ευρήματα σε αυτό τον τομέα υπογραμμίζει ότι η λήθη μπορεί να συμβεί απλώς και μόνο επειδή οι αναμνήσεις του μέσου ανθρώπου εξασθενούν», γράφουν σε άρθρο τους ο Sven Vanneste, Καθηγητής Κλινικής Νευροεπιστήμης στο Trinity College του Δουβλίνου, και η Elva Arulchelvan, Λέκτορας Ψυχολογίας και Ερευνήτρια Ψυχολογίας και Νευροεπιστημών στο ίδιο ίδρυμα.

Πού αλλού μπορεί να οφείλεται το ότι ξεχνάμε; «Ο εγκέφαλός μας βομβαρδίζεται συνεχώς με πληροφορίες. Αν θυμόμαστε κάθε λεπτομέρεια, θα γινόταν όλο και πιο δύσκολο να διατηρήσουμε τις σημαντικές πληροφορίες», αναφέρουν. Ένας από τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να το αποφύγουμε αυτό είναι να μην προσέχουμε αρκετά εξαρχής. Οι μνήμες σχηματίζονται όταν ενισχύονται οι συνάψεις μεταξύ των νευρώνων και η προσοχή συμβάλλει στην ενίσχυση αυτή (άρα και στη διατήρηση μιας συγκεκριμένης μνήμης). Ο ίδιος μηχανισμός μάς παρέχει τη δυνατότητα να ξεχνάμε τις ασήμαντες λεπτομέρειες με τις οποίες κατακλυζόμαστε καθημερινά. Έτσι, μπορούμε να δημιουργήσουμε αναμνήσεις.

iStock

Κάνοντας update στη μνήμη

Μερικές φορές, η ανάκληση μιας μνήμης μπορεί να οδηγήσει στην τροποποίησή της, προκειμένου να διαχειριστούμε νέες πληροφορίες. Για να το εξηγήσουν, οι επιστήμονες αναφέρουν ένα παράδειγμα: Πες ότι ξεκινάς με το αυτοκίνητο να πας στη δουλειά σου στη Συγγρού (εντάξει, το παράδειγμά τους δεν εστιάζει στην Αθήνα, αλλά το προσαρμόσαμε). Κατά πάσα πιθανότητα, ακολουθείς σχεδόν κάθε μέρα την ίδια διαδρομή, η οποία με τον καιρό έχει αποτυπωθεί στη μνήμη σου. Μπορεί, ωστόσο, κάποια στιγμή να χρειαστεί να ακολουθήσεις μια διαφορετική διαδρομή για μερικές εβδομάδες, γιατί στην Ελλάδα είσαι και είναι πολύ πιθανό σε έναν από τους δρόμους να γίνονται έργα. Προκειμένου να ενσωματώσει τις νέες αυτές πληροφορίες, η μνήμη σου πρέπει να είναι ευέλικτη. Έτσι, ο εγκέφαλος αποδυναμώνει ορισμένες από τις συνδέσεις μνήμης, ενισχύοντας παράλληλα νέες.

Μια αδυναμία ενημέρωσης των αναμνήσεων θα είχε πολύ αρνητικές συνέπειες. Όπως εξηγούν, από εξελικτική άποψη το να ξεχνάμε παλιές αναμνήσεις όταν έχουμε νέες πληροφορίες είναι εξαιρετικά ωφέλιμο. Μπορεί οι μακρινοί πρόγονοί μας να είχαν επισκεφτεί με ασφάλεια πολλές φορές ένα μέρος, αλλά αν μια μέρα συναντούσαν εκεί μια αρκούδα, ο εγκέφαλός τους θα έπρεπε να ενημερώσει τη μνήμη ότι η τοποθεσία αυτή δεν είναι πλέον ασφαλής. Διαφορετικά, την επόμενη φορά που θα πήγαιναν, θα κινδύνευε η ζωή τους.

Ο ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΜΑΣ ΒΟΜΒΑΡΔΙΖΕΤΑΙ ΣΥΝΕΧΩΣ ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ. ΑΝ ΘΥΜΟΜΑΣΤΕ ΚΑΘΕ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑ, ΘΑ ΓΙΝΟΤΑΝ ΟΛΟ ΚΑΙ ΠΙΟ ΔΥΣΚΟΛΟ ΝΑ ΔΙΑΤΗΡΗΣΟΥΜΕ ΤΙΣ ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ.

Οι μη προσβάσιμες μνήμες

Μερικές φορές, η λήθη μπορεί να οφείλεται σε αλλαγές στην ικανότητά πρόσβασης στις αναμνήσεις. Πειράματα σε ζώα έδειξαν ότι οι ξεχασμένες αναμνήσεις μπορούν να ενεργοποιηθούν ξανά τεχνητά. Ερχόμαστε τώρα στους ανθρώπους και στο πώς αυτό συνδέεται με εμάς μέσω ενός τύπου παροδικής λήθης. Πες ότι συναντάς κάποιον στον δρόμο και δεν μπορείς να θυμηθείς το όνομά του. Μπορεί, όμως, να πιστεύεις ότι γνωρίζεις το πρώτο γράμμα και ότι θα σου έρθει από στιγμή σε στιγμή. Είναι αυτό που λέμε «εδώ το έχω», δείχνοντας τη γλώσσα μας.

Το φαινόμενο αυτό υποδηλώνει ότι οι πληροφορίες δεν έχουν ξεχαστεί τελείως. «Μια θεωρία είναι ότι [το φαινόμενο] εμφανίζεται ως αποτέλεσμα εξασθενημένων συνδέσεων στη μνήμη μεταξύ των λέξεων και των σημασιών τους, αντανακλώντας τη δυσκολία στην απομνημόνευση των επιθυμητών πληροφοριών. Μια άλλη πιθανότητα είναι να χρησιμεύει ως σήμα ότι η πληροφορία δεν έχει ξεχαστεί, αλλά δεν είναι προσβάσιμη στην παρούσα φάση. Μπορεί να είναι το μέσο του εγκεφάλου για να μας ενημερώσει ότι οι επιθυμητές πληροφορίες δεν ξεχνιούνται και ότι η επιμονή μπορεί να οδηγήσει σε επιτυχή ανάκληση της μνήμης», καταλήγουν οι ειδικοί.