ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΩΟΘΗΚΕΣ ΓΕΡΝΟΥΝ ΠΙΟ ΓΡΗΓΟΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΥΠΟΛΟΙΠΟ ΣΩΜΑ;

Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότεροι επιστήμονες ρίχνουν το φως που αξίζει σε ένα όργανο που έχει μελετηθεί ενοχλητικά λίγο, κι όμως παίζει τεράστιο ρόλο στη γυναικεία υγεία και μακροζωία: τις ωοθήκες.

Ένα από τα λιγότερο γνωστά μα πολύ εντυπωσιακά facts του ανθρώπινου είδους είναι ότι ο καθένας μας κάνει για πρώτη φορά την εμφάνισή του σε αυτόν τον πλανήτη ως ωάριο μέσα στη μήτρα της γιαγιάς μας. Ακριβώς! Η μαμά μας ανέπτυξε ωοθήκες όταν ήταν μέχρι 20 εβδομάδων έμβρυο, μέσα στις οποίες περιέχονταν όλα τα ανώριμα ωάρια που θα είχε ποτέ στη ζωή της. Το χρωμόσωμα Χ που κουβαλάμε, λοιπόν, πιθανότατα υπήρξε για δεκαετίες πριν οι γονείς μας μάς συλλάβουν.

Τι σημαίνουν όλα αυτά για την επιστήμη; Οι ωοθήκες αποτελούν για τους επιστήμονες μεγάλο μυστήριο, το οποίο σίγουρα κρύβει τρομερές πληροφορίες για τη γυναικεία υγεία και μακροζωία. Γιατί δεν έχει διαλευκανθεί επαρκώς μέχρι σήμερα; Μια απάντηση δίνει σε άρθρο η μοριακή βιολόγος Daisy Robinton, PhD, συνιδρύτρια μιας start-up που επικεντρώνεται στη λειτουργία των ωοθηκών και τον ρόλο τους στην επέκταση του προσδόκιμου ζωής των γυναικών: «Η επιστήμη ανέκαθεν αντιμετώπιζε τις γυναίκες ως μηχανές παραγωγής μωρών, χωρίς να δίνει ιδιαίτερη σημασία στο πώς οι ωοθήκες μας υποστηρίζουν την ευρύτερη υγεία μας, πέρα από την ικανότητά τους να κάνουν παιδιά».

Η Jennifer Garrison, επίκουρη καθηγήτρια στο Buck Institute for Research on Aging, συμπληρώνει πως «αν είχαμε να κάνουμε με το ανδρικό σώμα, δεν θα υπήρχαν τέτοια ζητήματα, θα τα είχαμε λύσει εδώ και χρόνια. Θα ξέραμε πώς ακριβώς δουλεύουν τα πάντα».

Ευτυχώς, τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας έχει αρχίσει να στρέφεται στις ωοθήκες και στο γεγονός ότι μπορεί να αποτελούν ένα μυστικό κλειδί για τη γυναικεία υγεία. Πρόσφατα, οι επιστήμονες αναγνώρισαν τους αμέτρητους τρόπους με τους οποίους οι ωοθήκες γερνούν, οδηγώντας κατ’επέκταση τη γυναίκα στην εμμηνόπαυση, και στην επίδραση που η γήρανση αυτή έχει σε όλο της το σώμα. Έτσι, ένα ερώτημα που πλέον τους απασχολεί είναι: Γιατί οι ωοθήκες γερνούν ταχύτερα από κάθε άλλο όργανο και πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν αυτές οι αλλαγές, για να ζει μια γυναίκα περισσότερο;

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Γιατί οι ωοθήκες γερνούν δύο φορές πιο γρήγορα από τα υπόλοιπα όργανα;

Απαντήσεις δεν έχουν μπορέσει ακόμα να δοθούν στο γιατί οι ωοθήκες γερνούν δύο φορές πιο γρήγορα από τα υπόλοιπα όργανα στο σώμα και γιατί η εμμηνόπαυση συμβαίνει στους ανθρώπους (και μόνο σε πέντε είδη φαλαινών, αναφορικά με τα ζώα). Επίσης, δεν είναι γνωστό γιατί ορισμένες γυναίκες γεννιούνται με λιγότερα ωάρια ή γιατί τα χάνουν ταχύτερα από άλλες. Η Garrison λέει ότι ίσως οι ωοθήκες να παράγουν και άλλες ορμόνες, πέρα από την προγεστερόνη και τα οιστρογόνα, που δεν έχουν ακόμα αναγνωριστεί.

Η ίδια προσθέτει ότι «πιθανότατα ρόλο παίζουν και οι έντονες αλληλεπιδράσεις που συμβαίνουν ανάμεσα στον εγκέφαλο και τις ωοθήκες κατά τη διάρκεια της ζωής μιας γυναίκας. Αλλά δεν έχουμε ακόμα παραπάνω πληροφορίες γι’ αυτό».

Το μόνο σίγουρο είναι ότι η εμμηνόπαυση επηρεάζει την υγεία και ευεξία της γυναίκας σε πολλά επίπεδα. Οι γυναίκες που μπαίνουν σε εμμηνόπαυση πριν τα 45 έχουν βάσει ερευνών αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών προβλημάτων και πρόωρου θανάτου σε σχέση με γυναίκες που μπαίνουν στη φάση αυτή αργότερα. Αντίστοιχα προβλήματα μπορεί να προκαλέσει και η χειρουργική αφαίρεση των ωοθηκών (χωρίς ορμονοθεραπεία) πριν τα 50.

Οι ειδικοί καταλήγουν στο ότι ναι μεν οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής από τους άνδρες, καθώς όμως περνούν κάτι λιγότερο από τη μισή ζωής τους σε εμμηνόπαυση, πιθανότατα ζουν με χειρότερη υγεία. Η γήρανση των ωοθηκών παίζει μεγάλο ρόλο σε αυτό. Τι σχετίζεται με τη γήρανση; Τα χαμηλά οιστρογόνα, τα οποία μπορεί να προκαλέσουν αύξηση στα επίπεδα χοληστερόλης, διαβήτη, να αυξήσουν το βάρος, να φέρουν προβλήματα στον ύπνο, να επηρεάσουν τη διαύγεια του εγκεφάλου.

«Το στίγμα, η έλλειψη ενδιαφέροντος, η έλλειψη επιχορηγήσεων, η έλλειψη συμπερίληψης των γυναικών σε κλινικές δοκιμές –ο νόμος στην Αμερική τους επέτρεψε να συμμετέχουν σε κλινικές έρευνες μετά το 1993– έχουν προκαλέσει τεράστια προβλήματα, που προσπαθούμε να ξεπεράσουμε για να αποκτήσουμε περισσότερη γνώση. Μόνο το 1% της χρηματοδότησης για έρευνες και καινοτομίες διατέθηκε σε γυναικεία θέματα υγείας το 2020», λέει η Dina Radenkovic, συνιδρύτρια εταιρείας βιοτεχνολογίας για την αναπαραγωγική υγεία της γυναίκας. «Γίνονται, ωστόσο, βήματα που θα δώσουν απαντήσεις τα επόμενα χρόνια. Είμαστε ο μισός πληθυσμός, συμβάλλουμε στην κοινωνία κατά το ήμισυ. Το δικαιούμαστε», επισημαίνει.

Η Garrison τονίζει ότι δεν θα υπάρξει μία απάντηση που θα λύσει όλες τις απορίες σχετικά με τις ωοθήκες, αλλά κάθε βήμα μπροστά θα οδηγεί στο επόμενο, ώστε να βρεθούν στοχευμένες θεραπείες που ίσως καταφέρουν να συγχρονίσουν την γήρανση των ωοθηκών με αυτή του υπόλοιπου σώματος. «Εξατομικευμένες θεραπείες, γιατί άλλη θα χρειάζεται η υγεία των ωοθηκών μιας 20χρονης και άλλη μιας 40χρονης. Εννοώ ότι μια νεότερη γυναίκα που σκέφτεται να ξεκινήσει οικογένεια ίσως θέλει να καθυστερήσει τον ρυθμό απώλειας ωοθυλακίων, ενώ μια γυναίκα που κατευθύνεται στην περιεμμηνόπαυση ενδιαφέρεται περισσότερο για τη διατήρηση της ποιότητας των ωοθυλακίων ή τη διατήρηση των ενδοκρινικών λειτουργιών των ωοθηκών. Απαιτείται μια σειρά από επιστημονικές ειδικότητες για να προκύψουν αυτές οι θεραπείες, όμως ήδη έχουν μπει σε τροχιά».

Ποιος είναι ο στόχος;

«Πάντως όχι το biohacking, με το οποίο έχουν πάθει εμμονή οι άνδρες, που προσπαθούν να αντιστρέψουν τη διαδικασία γήρανσης και να ζήσουν στο σώμα ενός 18χρονου μέχρι τα 150», λέει η Robinton. «Αυτό που θέλουμε είναι ένα φυσικό προσδόκιμο ζωής με υγιή χρόνια. Θέλουμε να είμαστε όσο το δυνατόν πιο υγιείς για όσο το δυνατόν περισσότερο. Αν, δηλαδή, το φυσικό προσδόκιμο ζωής μου είναι τα 93, όσο ήταν όταν πέθαναν οι παππούδες μου, θέλω τα τελευταία 10 χρόνια της ζωής μου να χορεύω, να μαγειρεύω και να μπορώ να κάνω μια κανονική συζήτηση. Και το κλειδί γι’ αυτό πιστεύω πως βρίσκεται στις ωοθήκες μας».