ΕΧΕΙΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗ ΘΛΙΨΗ (ΚΑΙ ΜΕΣΑ ΣΤΙΣ ΓΙΟΡΤΕΣ)

Αν αυτά τα Χριστούγεννα θρηνείς κάποια απώλεια ή αν κάποιος που αγαπάς βιώνει αυτόν τον πόνο, το κείμενο που ακολουθεί θα σε κάνει να δεις τη θλίψη με άλλο μάτι. Και σίγουρα θα της επιτρέψεις να υπάρξει, ακόμη κι αν (νομίζεις ότι) όλοι γύρω σου διασκεδάζουν.

Η θλίψη και αγάπη μοιάζουν κάποιες φορές. Δημιουργούν μέσα μας έναν ολόκληρο κόσμο που μας καλεί να τον κατοικίσουμε και να μην αρνηθούμε ούτε την ύπαρξή του ούτε τα δώρα που έχει να μας προσφέρει. Όπως και στην αγάπη, έτσι και στη θλίψη, μπορούμε είτε να αποκοπούμε τελείως από οτιδήποτε άλλο και να βυθιστούμε μέσα σε αυτές, είτε να προσποιούμαστε ότι δεν υπάρχουν και να μην επιτρέπουμε την επαφή μας μαζί τους.

Οι σημαντικές απώλειες στη ζωή μας προ(σ)καλούν τη θλίψη και τον θρήνο μέσα μας, για να μπορέσουν να επιτελέσουν σημαντικές διαδικασίες. Αυτή η βαθιά ανθρώπινη εμπειρία συχνά απορρίπτεται ή υποτιμάται από τον κοινωνικό μας περίγυρο ή, ακόμα χειρότερα, και από τους οικείους μας.

Αντί να αγκαλιάσουμε το πένθος ως αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας, το αντιμετωπίζουμε με αμηχανία, φόβο, απέχθεια ή/και αποφυγή. Ωστόσο, το να θρηνούμε τις σημαντικές μας απώλειες είναι απαραίτητο για την ανθεκτικότητα, την ψυχική υγεία και την προσωπική μας εξέλιξη.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Τι σημαίνει «δικαίωμα στη θλίψη»;

Σε μια κοινωνία που επιμένει να «προχωράμε γρήγορα» και να «μην χάνουμε χρόνο», η θλίψη συχνά αντιμετωπίζεται ως εμπόδιο. Μας ενθαρρύνουν να «το ξεπεράσουμε» ή να «μείνουμε δυνατοί», λες και η έκφραση της θλίψης σημαίνει αδυναμία.

Στην πραγματικότητα όμως, η θλίψη είναι δικαίωμα. Είναι ο τρόπος με τον οποίο συνδεόμαστε με τις απώλειές μας και τιμούμε αυτά που χάσαμε. Είτε πρόκειται για τον θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου, είτε για το τέλος μιας σχέσης, είτε για μια απώλεια ταυτότητας ή ονείρων, ο θρήνος μάς ανήκει. Είναι το μερίδιό μας στην ανθρώπινη εμπειρία και έχουμε κάθε δικαίωμα να τον διεκδικήσουμε.

Από τον θρήνο στην ανθεκτικότητα

Δίπλα στη θλίψη στέκει και περιμένει υπομονετικά η ανθεκτικότητα. Η ανθεκτικότητα δεν είναι η απουσία θλίψης, αλλά η ικανότητα να ζούμε σε αρμονία μαζί της. Είναι η ικανότητα να δίνουμε χώρο στον πόνο, να τον κατανοούμε και τελικά να τον ενσωματώνουμε στη ζωή μας.

Αυτό δεν σημαίνει ότι ο πόνος εξαφανίζεται· σημαίνει ότι μαθαίνουμε να ζούμε μαζί του με αυθεντικότητα. Ο θρήνος δεν είναι εμπόδιο στην ανθεκτικότητα – είναι το θεμέλιό της. Μέσα από τη θλίψη, ανακαλύπτουμε τη δύναμη να συνεχίσουμε, όχι παρά τον πόνο μας, αλλά εξαιτίας του.

Πολλοί ενήλικες προσπαθούν (μάταια) να προστατέψουν τα παιδιά από τη θλίψη. Θέλουμε να τα κάνουμε να νιώθουν καλύτερα γρήγορα, να τα αποτρέψουμε από το να «στενοχωριούνται». Ωστόσο, αυτό συχνά στερεί από τα παιδιά τη δυνατότητα να μάθουν πώς να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους. Τα παιδιά χρειάζονται χώρο και χρόνο για να πενθούν, ακριβώς όπως και οι ενήλικες.

Η θλίψη τους είναι αυθεντική και απαραίτητη για την ανάπτυξή τους. Αντί να τα αποτρέπουμε από το να τη βιώσουν, μπορούμε να τα στηρίζουμε καθώς βρίσκουν τον δρόμο τους μέσα σε αυτήν.

Μην «μουδιάζεις» τον πόνο σου

Ο πόνος του θρήνου είναι έντονος, και είναι φυσικό να θέλουμε να τον αποφύγουμε. Συχνά, καταφεύγουμε στην άρνηση ή σε εθιστικές συμπεριφορές –αλκοόλ, φαγητό, εργασία, κοινωνικά δίκτυα– για να μουδιάσουμε τον πόνο. Αυτές οι στρατηγικές, όμως, δεν θεραπεύουν.

Μας απομακρύνουν από τον ίδιο μας τον εαυτό, καθιστώντας τη θλίψη πιο βαθιά και μακροχρόνια. Το να δώσουμε στον εαυτό μας την άδεια να νιώσει, να θρηνήσει και να βιώσει τον πόνο είναι το πρώτο βήμα προς τη συμφιλίωση με την καινούργια μας πραγματικότητα.

Ο θρήνος δεν έχει χρονοδιάγραμμα. Ούτε μπορεί να ακολουθήσει προκαθορισμένα στάδια που οδηγούν σε ένα βολικό «τέλος». Είναι προσωπικός, μοναδικός και χρειάζεται χρόνο. Το να δώσουμε στον εαυτό μας την άδεια να πενθήσουμε με τον δικό μας ρυθμό είναι μια πράξη αυτοσεβασμού.

Είναι μια υπενθύμιση ότι ο πόνος της απώλειας δεν μπορεί να θεραπευτεί ή να παρακαμφθεί. Ο χρόνος, μαζί με την προσεκτική παρατήρηση των συναισθημάτων μας, είναι ο καλύτερος σύμμαχος στον δρόμο προς τη συμφιλίωση με την απώλειά μας.

Θλίψη και αγάπη: Δύο όψεις του ίδιου νομίσματος

Η θλίψη είναι η άλλη πλευρά της αγάπης. Θρηνούμε επειδή αγαπάμε. Θρηνούμε επειδή κάτι που είχε αξία για εμάς δεν είναι πια εκεί. Το να αποδεχθούμε τον θρήνο μας ως αναγκαίο μέρος της ζωής μας είναι μια πράξη θάρρους. Είναι η αναγνώριση ότι, όπως η αγάπη, έτσι και η θλίψη, μας καθιστούν ανθρώπους.

Σε έναν κόσμο που επιδιώκει να αρνηθεί τις απώλειες, ας διεκδικήσουμε το δικαίωμά μας να πενθούμε. Ας τιμήσουμε τον πόνο μας, ας δώσουμε στον εαυτό μας τον χρόνο και τον χώρο να θεραπευτεί, και ας θυμόμαστε ότι η θλίψη μας δεν είναι αδυναμία, αλλά δύναμη – η δύναμη να αγαπάμε, να χάνουμε και να συνεχίζουμε να ζούμε παρόλα αυτά.

Η Νάνσυ Ψημενάτου, είναι πιστοποιημένη Σύμβουλος Πένθους (Certified Thanatologist), συγγραφέας και ιδρύτρια της ΑΜΚΕ Μαθήματα Ζωής.