Ο ΛΟΓΟΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΑΔΥΝΑΤΙΖΕΙΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΞΕΚΙΝΑ ΑΠΟ ΠΟΛΥ ΠΟΛΥ ΠΑΛΙΑ

Το λίπος «θυμάται», υποστηρίζει νέα έρευνα, και ίσως αυτός να είναι ο λόγος που δυσκολεύεσαι τόσο με την απώλεια βάρους.

Ένα ζήτημα στο οποίο η παιδίατρος των παιδιών μου ήταν ανέκαθεν εξαιρετικά αυστηρή είναι η διατροφή τους και το πώς μπορεί να επηρεάζει το βάρος τους. Όταν κατά τα πρώτα τους χρόνια εγώ αγωνιούσα για το γεγονός ότι ήταν και τα δύο εξαιρετικά αδύνατα επειδή έτρωγαν λίγο, εκείνη ήταν σχεδόν πανευτυχής: «Ένα υγιές παιδί όταν πεινάσει θα φάει όσο θέλει», μου έλεγε πάντα. «Αυτό που δεν θέλουμε είναι παχύσαρκα παιδιά», γιατί, όπως μου εξηγούσε, τα λιποκύτταρα που αυξάνονται στην παιδική ηλικία μπορεί να καθορίσουν το βάρος τους για την υπόλοιπη ζωή τους. Όπως αποδεικνύεται, είχε απόλυτο δίκιο.

Για κάποιους ανθρώπους η απώλεια βάρους αποτελεί μια εξαιρετικά απογοητευτική διαδικασία που κοστίζει σε χρόνο, σε χρήμα και σε ψυχικό σθένος. Μπορεί κανείς έπειτα από μεγάλη προσπάθεια να καταφέρνει μεν να χάσει τα κιλά που επιθυμούσε, αλλά μερικούς μήνες μετά να τα παίρνει σταδιακά πίσω. Πρόκειται για το γνωστό «φαινόμενο γιο-γιο», το οποίο πέρα από ψυχοφθόρο μπορεί να είναι και επικίνδυνο για την υγεία, προκαλώντας μία σειρά από συμπτώματα.

Γιατί κάποιοι άνθρωποι εμφανίζουν το «φαινόμενο γιο-γιο»; Δεν υπάρχει μία μόνο απάντηση στο συγκεκριμένο ερώτημα, ωστόσο νέα μελέτη φαίνεται πως στρέφει την ευθύνη στον λιπώδη ιστό και το πώς αυτός «χτίστηκε» σε βάθος χρόνου. «Το λίπος “θυμάται” την παχυσαρκία του παρελθόντος και αντιστέκεται στις προσπάθειες απώλειας βάρους», σημειώνουν χαρακτηριστικά οι επιστήμονες.

iStock

Πώς η απώλεια βάρους σχετίζεται με την παχυσαρκία του παρελθόντος

Στο πλαίσιο της νέας αυτής μελέτης, η οποία έγινε από το Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Ζυρίχης και δημοσιεύεται στο επιστημονικό περιοδικό Nature, οι ερευνητές αναγνώρισαν τον ρόλο της λεγόμενης «βιολογικής μνήμης» αφού εξέτασαν τον λιπώδη ιστό σε άτομα με παχυσαρκία πριν και αφότου έχασαν βάρος έπειτα από βαριατρική επέμβαση. Οι ιστοί συγκρίθηκαν περαιτέρω με λίπος από υγιή άτομα που δεν ήταν ποτέ παχύσαρκα.

Η ανάλυση έδειξε ότι τα λιποκύτταρα των πρώτων επηρεάστηκαν τόσο από την παχυσαρκία, ώστε άλλαξε ο τρόπος με τον οποίο ανταποκρίνονταν στο φαγητό, ενδεχομένως για χρόνια. Σε δοκιμές, τα κύτταρα αυτά αναπτύσσονταν γρηγορότερα από άλλα, απορροφώντας τα θρεπτικά συστατικά πιο γρήγορα.

Ο καθηγητής Ferdinand von Meyenn, συγγραφέας επικεφαλής της μελέτης, δήλωσε σχετικά: «Η μελέτη μας δείχνει ότι ένας λόγος που η διατήρηση των κιλών μετά την αρχική απώλεια βάρους είναι δύσκολη είναι ότι τα λιποκύτταρα θυμούνται την προηγούμενη παχυσαρκία τους και πιθανόν στοχεύουν να επιστρέφουν σε αυτή την κατάσταση. Η μνήμη φαίνεται να προετοιμάζει τα κύτταρα να ανταποκρίνονται ταχύτερα, και ίσως και με ανθυγιεινούς τρόπους, στα σάκχαρα ή στα λιπαρά οξέα».

Περαιτέρω έλεγχοι σε κύτταρα ποντικιών ανίχνευσαν τη βιολογική μνήμη σε χημικές τροποποιήσεις στο DNA ή στις πρωτεΐνες γύρω από τις οποίες είναι τυλιγμένο το DNA. Αυτές οι επιγενετικές αλλαγές μεταβάλλουν τη γονιδιακή δραστηριότητα και τον μεταβολισμό. Έτσι, όπως περιγράφουν οι επιστήμονες, τα πρώην παχύσαρκα ποντίκια φάνηκε να κερδίζουν βάρος ταχύτερα από άλλα όταν έκαναν δίαιτα πλούσια σε λιπαρά, υποδηλώνοντας μια αλλαγή στο μεταβολισμο που τα διευκόλυνε να πάρουν βάρος.

iStock

Βέβαια, η μνήμη της παχυσαρκίας στα λιποκύτταρα δεν ήταν ο αποκλειστικός υπαίτιος. Οι επιστήμονες υποπτεύονται ότι παρόμοια μνήμη υπάρχει και στα εγκεφαλικά κύτταρα, η οποία επηρεάζει την ποσότητα τροφής που καταναλώνουν τα ζώα και την ποσότητα ενέργειας που ξοδεύουν.

Η Δρ Laura Hinte, πρώτη συγγραφέας της μελέτης, εξηγεί: «Από εξελικτική σκοπιά αυτό είναι λογικό. Οι άνθρωποι και πολλά ζώα έχουν προσαρμοστεί έτσι, ώστε να διατηρούν το σωματικό τους βάρος αντί να το χάνουν, καθώς η έλλειψη τροφής ήταν ιστορικά μια κοινή πρόκληση».

Ο Δρ Daniel Castellano-Castillo, ένας ακόμα συγγραφέας της μελέτης, συμπληρώνει: «Σε κοινωνικό επίπεδο, αυτό θα μπορούσε να προσφέρει κάποια παρηγοριά στα άτομα που παλεύουν ανεπιτυχώς με την παχυσαρκία». Πρόκειται για έναν αγώνα που οφείλεται στην κυτταρική μνήμη, η οποία «αντιστέκεται με πάθος στην αλλαγή».

Πώς βοηθά η έρευνα τα άτομα που προσπαθούν να χάσουν βάρος

Σύμφωνα με τους ειδικούς, τα συμπεράσματα αυτά θα μπορούσαν να ανοίξουν δρόμους για πιο αποτελεσματικά προγράμματα απώλειας βάρους. Στόχος θα πρέπει να είναι να εξασθενίσει σε βάθος χρόνου η κυτταρική μνήμη, κι αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί αν το άτομο καταφέρει να διατηρήσει ένα υγιές σωματικό βάρος για αρκετό καιρό, λέει η Hinte.

Πώς θα γίνει αυτό; «Πολεμώντας τη ρίζα του προβλήματος», εξηγεί στον Guardian ο David Benton, ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Swansea και συγγραφέας του βιβλίου Tackling the Obesity Crisis: Beyond Failed Approaches to Lasting Solutions (2024).

«Η παχυσαρκία αντανακλά την κατανάλωση περισσότερων θερμίδων από όσες καις. Όταν μια δίαιτα αφαιρεί ενέργεια, χάνεις βάρος», λέει. «Ωστόσο, το μάντρα είναι ότι οι δίαιτες αποτυγχάνουν. Αποτυγχάνουν γιατί για να αποφύγεις την ανάκτηση του χαμένου βάρους πρέπει να αλλάξεις οριστικά τη διατροφή σου. Τις περισσότερες φορές, όμως, έχοντας ολοκληρώσει μια δίαιτα, επιστρέφεις στον τρόπο ζωής που προκάλεσε εξαρχής το πρόβλημα. Το αποτέλεσμα είναι το φαινόμενο γιο-γιο».