ΕΝΑΣ ΨΥΧΙΑΤΡΟΣ ΣΧΟΛΙΑΖΕΙ ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΓΙΑ ΤΑ ΑΝΤΙΚΑΤΑΘΛΙΠΤΙΚΑ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ VIRAL

Πόσο επιδραστικό μπορεί να είναι ένα τραγούδι που μιλά για τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα; Το Careful What You Wish For (the doctor said to) του 23χρονου Jack Harris κάνει τον γύρο του διαδικτύου και δίνει την απάντηση.

Eκεί που σκρόλαρα ανούσια στο instagram «πετάγεται» μπροστά μου ένα σύντομο βίντεο με μια ιδιαιτέρως ανατριχιαστική αναπαράσταση του τραγουδιού Careful What You Wish For (the doctor said to) του 23χρονου Jack Harris από το Cleveland. Μου έκανε τόση εντύπωση αυτό που είδα και άκουσα, που για τουλάχιστον μισή ώρα παρακολουθούσα το ένα μετά το άλλο τα, ευφάνταστα και ολίγον... έντονα, βιντεάκια που πλήθος κόσμου εμπνεύστηκε με αφορμή ένα τραγούδι που στο κέντρο του έχει τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα.

Ακούγοντάς το, αντιλαμβάνεσαι ότι οι στίχοι του είναι συναισθηματικά φορτισμένοι και αφορούν προσωπικές εμπειρίες του καλλιτέχνη γύρω από την ψυχική του υγεία, ιδιαίτερα το πόσο δύσκολο ήταν να βρει τρόπο να διαχειριστεί το άγχος και την κατάθλιψη.

Ο Harris περιγράφει το τραγούδι αυτό ως αντανάκλαση των πιο σκοτεινών στιγμών του, καθώς εξερευνά θέματα όπως το συναισθηματικό μούδιασμα και οι συνέπειες της αναζήτησης γρήγορων λύσεων μέσω φαρμακευτικής αγωγής.

Στίχοι όπως «μου λείπουν τα παλιά μου συναισθήματα, μου λείπει ο πόνος που είχα» και «πήρα την ηρεμία σου, τον πόνο σου, την ευχαρίστησή σου και σε άφησα με ένα πρόσωπο [μια έκφραση] για πάντα» υπογραμμίζουν τη λαχτάρα για αυθεντικές συναισθηματικές εμπειρίες και το πιθανό κόστος των ιατρικών παρεμβάσεων.

Τι είναι το συναισθηματικό μούδιασμα που νιώθουν συχνά όσοι λαμβάνουν αντικαταθλιπτική αγωγή;

Τόση εντύπωση μου έκανε η ανταπόκριση του κόσμου στο κομμάτι αυτό, που αποφάσισα να μιλήσω με τον Γιώργο Τζεφεράκο, ψυχίατρο, Διδάκτωρ Ψυχιατρικής ΕΚΠΑ, για το πόσο ρεαλιστικά είναι όσα περιγράφει ο καλλιτέχνης. Όπως λέει ο κ. Τζεφεράκος, «το τραγούδι αναφέρεται με έναν γλαφυρό τρόπο στη συναισθηματική άμβλυνση που παρατηρείται κάποιες φορές σε άτομα που λαμβάνουν αντικαταθλιπτική αγωγή. Πρόκειται για ένα συναισθηματικό μούδιασμα που βιώνουν ορισμένοι άνθρωποι κατά της διάρκεια της θεραπείας, στα πλαίσια του οποίου δυσκολεύονται ή και αδυνατούν να κλάψουν ή να εκφράσουν τη χαρά τους. Είναι σαν να "χάνουν" ένα μέρος της γκάμας των συναισθημάτων τους».

Στο σημείο αυτό χρειάζεται να υπογραμμίσει δύο θέματα. «Πρώτον, η συναισθηματική απορρύθμιση εμφανίζεται συχνά ως σημείο στην κλινική εικόνα της καταθλιπτικής διαταραχής. Οπότε, τίθεται ένα ερώτημα σχετικά με την πηγή του μουδιάσματος, αν προκύπτει δηλαδή από την ίδια τη διαταραχή ή από τη θεραπευτική αγωγή.

»Δεύτερον, η συναισθηματική άμβλυνση δεν αναφέρεται από όλους τους ανθρώπους που χρησιμοποιούν αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Θα πρέπει, πάντως, να έχουμε υπόψιν ότι όλες οι αποφάσεις στην ιατρική (αλλά και στη ζωή) είναι αποτέλεσμα στάθμισης της ισορροπίας μεταξύ κόστους και οφέλους».

Ποιο είναι, ωστόσο, το μήνυμα που μπορεί κάποιος να κρατήσει από το τραγούδι αυτό; «Ότι τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα -όπως όλα τα φάρμακα- είναι μια ψηφίδα από τις πολυεπίπεδες και πολύπλευρες θεραπευτικές παρεμβάσεις που χρειάζονται οι πάσχοντες από κατάθλιψη».

«Τέλος, ένα μεγάλο ποσοστό των καταθλιπτικών ανθρώπων δεν λαμβάνει βοήθεια, αφού δεν έχει ή δεν μπορεί να αποκτήσει πρόσβαση στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Είναι υποχρέωση όλων να σταθούμε αρωγοί και συμπαραστάτες στην εξάλειψη του στίγματος και στη διευκόλυνση της αναζήτησης και παροχής βοήθειας και φροντίδας», συμπληρώνει ο ειδικός.

Ποιοι είναι οι πιο συνηθισμένοι λόγοι διακοπής της αντικαταθλιπτικής αγωγής;

«Κατά τη δική σας εμπειρία, ποιοι είναι οι πιο συνηθισμένοι λόγοι που θέλει κάποιος να διακόψει την αγωγή του;» τον ρωτάω. «Η συνεπής λήψη μιας μακροχρόνιας φαρμακευτικής αγωγής αποτελεί πολυπαραγοντικό φαινόμενο. Έχει παρατηρηθεί ότι όλοι οι άνθρωποι δυσκολευόμαστε να παραμείνουμε απόλυτα συνεπείς σε αγωγές που είναι μακροχρόνιες. Σε ό,τι αφορά τις ψυχοφαρμακευτικές αγωγές, οι συνηθέστερες αιτίες διακοπής σχετίζονται με τις τυχόν παρενέργειές τους, τον βαθμό αποτελεσματικότητάς τους, το στίγμα που συνοδεύει τις ψυχικές διαταραχές, τις πεποιθήσεις των ανθρώπων και των οικογενειών τους σχετικά με τα φάρμακα, τη διάρκεια της αγωγής.

»Αναφορικά με την αντικαταθλιπτική αγωγή, το βίωμα της συναισθηματικής άμβλυνσης αποτελεί έναν συχνό παράγοντα διακοπής της. Ακρογωνιαίος λίθος, πάντως, όσον αφορά τη συνέπεια στη λήψη της είναι η σχέση του ατόμου με τον επαγγελματία ψυχικής υγείας. Η συνεργασία, ο από κοινού θεραπευτικός σχεδιασμός και η θεραπευτική συμμαχία θεραπευτή-θεραπευόμενου διαδραματίζουν αξιοσημείωτο ρόλο στη συνέχιση της αγωγής, όπου αυτό καθίσταται κλινικά απαραίτητο.

»Μέσω της παρακολούθησης, επαναξιολόγησης, αλλά και της διαρκούς, ενεργούς και ειλικρινούς επικοινωνίας, μπορεί να καταρτιστεί ένα θεραπευτικό πλάνο που λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες, τις επιθυμίες, τις δυσκολίες του ατόμου. Δεν υπάρχει ένα αντικαταθλιπτικό, μια θεραπεία για όλους».

Τι συμβαίνει στην Ελλάδα όσον αφορά την ψυχοφαρμακευτική αγωγή;

«Όσον αφορά τη λήψη αντικαταθλιπτικών φαρμάκων, η ελληνική πραγματικότητα πλησιάζει ή απέχει από την αμερικανική που περιγράφει το τραγούδι;» «Παραθέτοντας τα διαθέσιμα στατιστικά δεδομένα, στις ΗΠΑ η κατανάλωση αντικαταθλιπτικών ανέρχεται σε 110 ημερήσιες δόσεις ανά 1000 κατοίκους (περίπου το 15,9% των ενηλίκων). Το μέγεθος αυτό κατατάσσει την Αμερική στην 5η θέση παγκοσμίως. Στην Ελλάδα, η αντίστοιχη κατανάλωση φτάνει τις 70,6 ημ. δόσεις/1000 κατοίκους, αριθμός που κατατάσσει τη χώρα μας στην 12η θέση μεταξύ των χωρών του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (5-6% του πληθυσμού).

»Η απάντηση, πάντως, δεν μπορεί να είναι μονολεκτική. Η ελληνική πραγματικότητα σχετικά με την ψυχοφαρμακευτική αγωγή ακολουθεί στην ουσία την ελληνική πραγματικότητα σχετικά με την αντίληψη και αντιμετώπιση των ψυχικών διαταραχών. Η κατάθλιψη αποτελεί την ασθένεια της εποχής μας τόσο παγκοσμίως όσο και στην Ελλάδα.

»Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικά βήματα στην αποστιγματοποίηση των ψυχικών διαταραχών, με αποτέλεσμα την πιο συχνή επαφή των ανθρώπων με επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Αυτό αποτελεί βασικό παράγοντα στην αύξηση χορήγησης αντικαταθλιπτικών φαρμάκων. Τα θεραπευτικά πρωτόκολλα συνιστούν την πολυδιάστατη θεραπευτική αντιμετώπιση της κατάθλιψης και τον συνδυασμό αντικαταθλιπτικών και ψυχοθεραπείας. Αυτό δεν σημαίνει ότι οποιουδήποτε βαθμού καταθλιπτική διαταραχή πρέπει εκ προοιμίου να αντιμετωπίζεται με φαρμακευτική αγωγή».

Πόσο βοηθητική είναι η προβολή θεμάτων ψυχικής υγείας μέσα από τις τέχνες;

«Πόσο βοηθητική είναι η προβολή/ έκφραση προβλημάτων ψυχικής υγείας μέσα από τις τέχνες, όπως η μουσική;» ήταν η τελευταία μου ερώτηση στον κ. Τζεφεράκο. «Οι τέχνες γενικά και η μουσική ειδικότερα έχουν χρησιμοποιηθεί κατά καιρούς ως εργαλείο κοινωνικής αλλαγής. Υπό αυτό το πρίσμα, η προβολή θεμάτων ψυχικής υγείας στην τέχνη έχει υπάρξει βοηθητική στην αποστιγματοποίηση των ψυχικών διαταραχών.

»Ωστόσο, είναι απαραίτητο να λαμβάνουμε υπόψη μας ότι ο κάθε καλλιτέχνης δύναται να εκφράσει προσωπικά βιώματα και απόψεις, που δεν αποτελούν πανανθρώπινες εμπειρίες. Κάποιοι μπορεί να ταυτίζονται, κάποιοι να διαφωνούν, κάποιοι να προβληματίζονται. Προσωπικά, τέτοιου είδους καλλιτεχνικές διαπιστώσεις και αναφορές τις αναγνωρίζω ως εναύσματα για ενδελεχείς συζητήσεις σχετικά με τα αναδεικνυόμενα κάθε φορά μηνύματα».