ΕΧΕΙΣ ΑΝΑΡΩΤΗΘΕΙ ΓΙΑΤΙ ΒΛΕΠΕΙΣ ΕΦΙΑΛΤΕΣ;

Οι εφιάλτες είναι μια εμπειρία δυσάρεστη, αλλά φυσιολογική και παγκόσμια. Διάβασε πού μπορεί να οφείλονται και πώς να τους διαχειριστείς.

Ο πιο συνηθισμένος εφιάλτης μου ως παιδί ήταν κάποιο τέρας που με κυνηγούσε και εγώ προσπαθούσα να του ξεφύγω. Ωστόσο, ενώ φαινόταν να τρέχω, ήμουν πάντα κολλημένη στο ίδιο σημείο. Αν θυμάμαι καλά, το τέρας δεν με έπιανε ποτέ, γιατί πάντα την τελευταία στιγμή ξυπνούσα τρομαγμένη. Μεγαλώνοντας, το τέρας έφυγε και τη θέση του πήραν οι ιστορίες με κοντινά μου πρόσωπα, τα οποία πάθαιναν κάτι άσχημο και εγώ ξυπνούσα μέσα στη νύχτα με δάκρυα στα μάτια.

Η αλήθεια είναι ότι μεγαλώνοντας, οι εφιάλτες, αυτές οι προσωπικές ταινίες τρόμου, δεν ταράζουν πλέον τον ύπνο μου. Το ερώτημα, ωστόσο, παραμένει: γιατί βλέπουμε εφιάλτες και μπορούμε να τους αποτρέψουμε;

Είναι φυσιολογικό να έχουμε εφιάλτες;

Οι εφιάλτες είναι μια εμπειρία δυσάρεστη, αλλά τουλάχιστον είναι φυσιολογική και παγκόσμια. Η ψυχολόγος Alaina Tiani γράφει σε άρθρο της ότι περίπου το 85% των ενηλίκων αναφέρουν ότι τους βιώνουν περιστασιακά, ενώ τα παιδιά είναι ακόμη πιο επιρρεπή. Επίσης, 1 στα 20 άτομα βλέπουν εφιάλτη τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα, ενώ άλλοι άνθρωποι βιώνουν περισσότερα επεισόδια. Κάνουν την εμφάνισή τους τη νύχτα, γιατί εκεί μέσα στην ησυχία και το σκοτάδι οι περισπασμοί εξαφανίζονται. Οι επιστήμονες εξακολουθούν να μην γνωρίζουν ακριβώς γιατί ονειρευόμαστε ή γιατί βλέπουμε τα συγκεκριμένα όνειρα ή τους συγκεκριμένους εφιάλτες. Ο εγκέφαλος είναι ένα πολύπλοκο όργανο.

Για ποιους λόγους βλέπουμε εφιάλτες;

Αν και οι ακριβείς λόγοι πίσω από τους εφιάλτες παραμένουν μυστήριο, οι επιστήμονες έχουν εντοπίσει κάποιες πιθανές αιτίες:

Στρες και Άγχος

Το συναισθηματικό στρες, είτε από καθημερινές ανησυχίες είτε από σημαντικές αλλαγές στη ζωή, συχνά εμφανίζεται στα όνειρα. Συναισθήματα που μας προκαλούν άγχος και στρες κατά τη διάρκεια της ημέρας και δεν έχουμε διαχειριστεί, μπορεί να μετατραπούν σε εφιάλτες τη νύχτα.

Διαταραχές και Στέρηση Ύπνου

Η έλλειψη ύπνου και τα ακανόνιστα ωράρια διαταράσσουν τα φυσιολογικά μοτίβα ύπνου, αυξάνοντας την πιθανότητα να δούμε κάποιον εφιάλτη. Ομοίως, καταστάσεις, όπως η αποφρακτική άπνοια ύπνου που διαταράσσει την αναπνοή, συνδέονται με τρομακτικά όνειρα.

Ουσίες και Φάρμακα

Το αλκοόλ και η καφεΐνη (ιδίως κοντά στην ώρα του ύπνου) είναι γνωστό ότι προκαλούν εφιάλτες. Το ίδιο ισχύει με τη λήψη ορισμένων φαρμάκων, όπως π.χ. κάποια αντικαταθλιπτικά και οι βήτα-αναστολείς, καθώς και με τη διακοπή τους. Όσον αφορά τα τελευταία, ας έχουμε υπόψη ότι δεν έχουν εφιάλτες όλοι όσοι τα λαμβάνουν.

Τραύμα και PTSD

Οι εφιάλτες αποτελούν κύριο σύμπτωμα της διαταραχής μετατραυματικού στρες. Αυτά τα όνειρα είναι συχνά επαναλαμβανόμενα και συνδέονται με την τραυματική εμπειρία, αντανακλώντας την προσπάθεια του εγκεφάλου να επεξεργαστεί έντονα συναισθήματα.

Εξωτερικά Ερεθίσματα

Η «κατανάλωση» στρεσογόνου ή τρομακτικού περιεχομένου πριν τον ύπνο (π.χ. οι ταινίες τρόμου και οι ειδήσεις που αφορούν αρνητικά γεγονότα) ενεργοποιεί το νευρικό σύστημα.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Πώς να προλάβεις τους εφιάλτες

Αν και οι εφιάλτες είναι σε κάποιον βαθμό αναπόφευκτοι, υπάρχουν στρατηγικές που μπορείς να εφαρμόσεις για να μειώσεις τη συχνότητα και την έντασή τους:

• Η ανάπτυξη υγιών μηχανισμών διαχείρισης του καθημερινού στρες μπορεί να μειώσει την επίδρασή του στα όνειρά σου. Δραστηριότητες, όπως ο διαλογισμός ή η ψυχοθεραπεία μπορούν να βοηθήσουν στην επεξεργασία έντονων συναισθημάτων.
• Περιόρισε την έκθεση σε αγχωτικό ή διεγερτικό περιεχόμενο πριν τον ύπνο. Αντί για αυτό, επίλεξε χαλαρωτικές δραστηριότητες, όπως η ακρόαση χαλαρωτικής μουσικής.
• Εφάρμοσε μια σταθερή ρουτίνα ύπνου και αφιέρωσε τουλάχιστον μία ώρα πριν τον ύπνο για ήρεμες δραστηριότητες, απέχοντας από τις οθόνες.

Πότε να ζητήσεις βοήθεια

Αν οι εφιάλτες επιμένουν ή επηρεάζουν σημαντικά τη ζωή σου, συμβουλεύσου έναν επαγγελματία υγείας. «Μπορεί να πληροίς τα κριτήρια για διαταραχή εφιαλτών (χαρακτηρίζεται από τρομακτικά όνειρα που οδηγούν το άτομο σε αφύπνιση), αν έχεις εφιάλτες συχνά, είναι επαναλαμβανόμενοι ή σου προκαλούν προβλήματα κατά τη διάρκεια της ημέρας», λέει η Tiani.

Επίσης, αν υποψιάζεσαι ότι οι εφιάλτες σχετίζονται με κάποιο φάρμακο το οποίο λαμβάνεις, μίλα με τον γιατρό σου, ώστε να προσαρμόσει τη δόση ή να σου αλλάξει σκεύασμα.