ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΗΣ ΓΕΝΝΙΕΣΑΙ Ή ΓΙΝΕΣΑΙ;

Δεν πρόκειται πια για ζήτημα φιλοσοφικής συζήτησης. Νέα μελέτη απαντά στο ποια χαρακτηριστικά της φυσικής μας κατάστασης είναι κυρίως γενετικά.

Το σκεφτόμουν καθώς παρακολουθούσα τους Ολυμπιακούς Αγώνες, το περασμένο καλοκαίρι, και συνεχίζω να αναρωτιέμαι όταν βλέπω τους αγώνες μπάσκετ της αγαπημένης μου ομάδας: Οι φοβεροί αυτοί αθλητές γεννήθηκαν άραγε έτσι, ή τους εξέλιξε σε πρωταθλητές το μεράκι τους και η συστηματική, αυστηρή προπόνηση;

Μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Medicine & Science in Sports & Exercise δίνει μια αρκετά ικανοποιητική απάντηση. Χρησιμοποιώντας στοιχεία από ζευγάρια διδύμων, επιχείρησε να διερευνήσει τη συνεισφορά των γονιδίων και του περιβάλλοντος (δηλαδή, ταλέντου και εξάσκησης) μέσα από δεκαπέντε διαφορετικά τεστ φυσικής κατάστασης.

Βάσει αυτής της μελέτης αποδεικνύεται ότι από όλους τους τομείς φυσικής κατάστασης, αυτός που καθορίζεται περισσότερο από τα γονίδιά μας είναι η ελαστικότητα. Έτσι, αν η ελαστικότητα είναι απαραίτητο στοιχείο του αθλήματος που επιλέγει κανείς, θα μπορούσαμε χαριτολογώντας να πούμε πως οι γονείς που θα επιλέξουμε... παίζουν ρόλο. Ωστόσο, έχει ενδιαφέρον να μάθουμε πώς αλληλοεπιδρούν η φύση και η ανατροφή μας στις αθλητικές μας επιδόσεις.

Ποια στοιχεία πρωταθλητή πήρες από τους γονείς σου

Η διεθνής ομάδα ερευνητών, με επικεφαλής τον Karri Silventoinen του Πανεπιστημίου του Ελσίνκι, μελέτησε μια ομάδα 198 ζευγαριών διδύμων, ηλικίας 6 έως 18 ετών, στο πορτογαλικό αρχιπέλαγος της Μαδέρα. Όλα τα δίδυμα ολοκλήρωσαν μια διαδικασία 15 δοκιμών φυσικής κατάστασης και τα αποτελέσματα αναλύθηκαν για να γίνει κατανοητό σε ποιο ποσοστό αυτή καθορίζεται από τα γονίδια.

Τα 78 από τα δίδυμα ζεύγη ήταν ομοζυγωτικά, δηλαδή μοιράζονται ακριβώς το ίδιο DNA, ενώ τα υπόλοιπα ήταν διζυγωτικά, δηλαδή μοιράζονταν το DNA τους σχεδόν κατά το ήμισυ. Έτσι, αν τα αποτελέσματα μιας δεδομένης δοκιμής είναι πιο παρόμοια σε ομοζυγωτικά δίδυμα παρά σε διζυγωτικά, αυτό δείχνει ότι υπάρχει γενετική επιρροή.

Αναφορικά με τον ρόλο του περιβάλλοντος, οι ερευνητές το χώρισαν σε δύο στοιχεία:

• Στους κοινούς περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως η γειτονιά στην οποία μεγαλώνει κανείς, η κοινωνικοοικονομική του κατάσταση, οι ευκαιρίες που έχει στη διάθεσή του για να συμμετέχει σε αθλήματα κ.ο.κ.
• Στους μοναδικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες, που αντικατοπτρίζουν την ιδιαίτερη διαδρομή του καθενός στη ζωή: αν συμμετείχε σε κάποια αθλητική ομάδα, έσπασε ποτέ τον αστράγαλό του ή είχε κάποιο σπουδαίο γυμναστή.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Τα 15 τεστ φυσικής κατάστασης περιλάμβαναν ασκήσεις ισορροπίας, ταχύτητας, συντονισμού, ελαστικότητας, αντοχής, ύψους με άλμα κ.ά.

Τι έδειξαν τα αποτελέσματα; Ότι τα γονίδια παίζουν μεγάλο ρόλο, με τη γενετική συνεισφορά να κυμαίνεται από το 52% για το άλμα εις μήκος σε όρθια θέση έως το 79% για το τεστ ελαστικότητας, που σε καλεί να καθίσεις, να τεντώσεις πόδια και να δοκιμάσεις να πιάσεις τα ακροδάχτυλά σου. Επίσης, αρκετά μεγάλο ρόλο παίζουν τα γονίδια σε ασκήσεις άρσεων στο μονόζυγο με λυγισμένους αγκώνες, στους κλασικούς κοιλιακούς, σε σπριντ 20 μέτρων και στο ζωηρό περπάτημα.

Καμία σχέση με κληρονομικότητα δεν έχουν ασκήσεις όπως οι ραχιαίοι που απαιτούν άρση κορμού και ισορροπία στο ένα πόδι (flamingo balance).

Σύμφωνα με τους ερευνητές, αυτό το εύρος κληρονομικότητας είναι παρόμοιο ή ελαφρώς μικρότερο από του ύψους και του ΔΜΣ της παιδικής ηλικίας, αλλά υψηλότερο από τα κληρονομικά στοιχεία της προσωπικότητας και άλλων ψυχολογικών χαρακτηριστικών στην ενήλικη ζωή. Δηλαδή, είναι πιο πιθανό να κληρονομήσεις την ελαστικότητα των γονιών σου, παρά στοιχεία του χαρακτήρα τους.

Στο διά ταύτα...

Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι μερικές δοκιμασίες λίγων λεπτών δεν μπορούν να αντικατοπτρίσουν τα αποτελέσματα ατελείωτων εβδομάδων προπονήσεων. Αντικατοπτρίζουν τις αφετηρίες ενός αθλητή, αλλά δεν λένε πολλά για το πού μπορεί να καταλήξει με σκληρή προπόνηση. Επιπλέον, η δυνατότητα εκπαίδευσης υπαγορεύεται μόνο εν μέρει από τα γονίδια. Κατά κύριο λόγο υπαγορεύεται από το επίπεδο προπόνησης που δεν έχει κανείς ακόμα κατακτήσει.

Τέλος, μπορεί η σωματική ευελιξία και η αερόβια φυσική κατάσταση να έχουν μερικές από τις υψηλότερες γενετικές συνεισφορές, όμως δεν καθορίζονται από τα ίδια γονίδια. Δηλαδή, άλλο γονίδιο συμβάλλει στην ελαστικότητα και άλλο στην αντοχή. Όσοι, λοιπόν, είναι εκ φύσεως καλοί σε ένα είδος γυμναστικής μπορεί να είναι κακοί σε ένα άλλο και το αντίστροφο. Χαρακτηριστικά, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι οι άνθρωποι που είναι λιγότερο ελαστικοί τείνουν να είναι πιο αποτελεσματικοί δρομείς. Και αυτό δεν είναι κακό.