ΔΡ. ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΝΤΑΚΑΝΑΛΗΣ: «ΝΕΟ APP ΘΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΩΣ ΠΡΟΠΟΝΗΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΕΥΕΞΙΑΣ ΜΕΣΩ Α.Ι.»

Ο καθηγητής Ψυχιατρικής Δρ. Αντώνιος Ντακανάλης μιλά στο OW για την επίδραση των οθονών στους νέους ανθρώπους, αλλά και για την τεχνητή νοημοσύνη που δημιουργεί νέα δεδομένα στις θεραπείες ψυχικής υγείας.

Ανάμεσα στις πολλές και ενδιαφέρουσες συζητήσεις που είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε στο TEDxAthens τον περασμένο Οκτώβριο, όσοι μεγαλώνουμε παιδιά σίγουρα δώσαμε ιδιαίτερη προσοχή στον Δρ. Αντώνιο Ντακανάλη, καθηγητή και επικεφαλής ερευνητή Ψυχιατρικής και Ψυχοθεραπείας, όταν εξηγούσε την εξαιρετικά σοβαρή επίδραση που έχουν οι οθόνες ειδικά στους ανώριμους εγκεφάλους, μιλώντας για τα «ελλείματα» που προκαλούν αυτές στις κοινωνικές δεξιότητες και στη συναισθηματική νοημοσύνη τους.

Λίγο πριν την αναχώρησή του για το Παγκόσμιο Συνέδριο Ψυχιατρικής που πραγματοποιείται φέτος στην πόλη του Μεξικού, ο Δρ. Αντώνιος Ντακανάλης μίλησε στο OW για το πώς οφείλουν οι γονείς να διαχειριστούν τη χρήση των οθονών από τα παιδιά τους, αλλά και για την τεχνητή νοημοσύνη, που η επιστημονική του ομάδα αξιοποιεί με μεγάλη επιτυχία, αλλάζοντας τα δεδομένα στην Ψυχιατρική και την Κλινική Ψυχολογία και προσφέροντας ταχύτερη και πιο αποτελεσματική θεραπεία στους ασθενείς. Μας αποκάλυψε, μάλιστα, ότι ένα νέο πρωτοποριακό app θα είναι διαθέσιμο στην Ελλάδα το 2025, το οποίο θα λειτουργεί ως προσωπικός προπονητής ευεξίας.

Δρ. Αντώνιος Ντακανάλης: «Όσο ριζωμένος κι αν είναι ο εθισμός στις οθόνες, μπορεί να ξεπεραστεί»

– Στο TEDxAthens αναφερθήκατε στη χρήση οθονών από μικρά παιδιά και είπατε ότι τα ερεθίσματα από αυτές αλλάζουν την καλωδίωση του ανώριμου παιδικού εγκεφάλου. Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Τι επιπτώσεις θα δούμε στο μέλλον;

Στο TEDxAthens αναφέρθηκα ουσιαστικά στην νευροπλαστικότητα και στο πώς αυτή η ικανότητα του εγκεφάλου να αλλάζει, να προσαρμόζεται και να δημιουργεί νέες συνάψεις ως αποτέλεσμα των εμπειριών της ζωής επηρεάζεται από την υπερβολική χρήση οθονών και τα ισχυρά και διαρκώς μεταβαλλόμενα ερεθίσματά τους. Εν ολίγοις, τα έντονα ερεθίσματα των ψηφιακών μέσων, που μεταξύ άλλων είναι σχεδιασμένα να είναι ελκυστικά και να προκαλούν ευχαρίστηση ωθώντας μας να επαναλάβουμε την εμπειρία, αναδιαμορφώνουν τον εγκέφαλο.

Προκαλούν δηλαδή αλλαγές στον τρόπο που ο παιδικός εγκέφαλος επεξεργάζεται τις πληροφορίες, ενισχύοντας τις συνδέσεις που σχετίζονται με τα οπτικά ερεθίσματα και την ανταμοιβή. Ως αποτέλεσμα, τα παιδιά μπορεί να δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν, να ελέγξουν τις παρορμήσεις τους και να αλληλοεπιδρούν ουσιαστικά με τους άλλους.

Αυτές τις επιπτώσεις τεκμηριώνουν ήδη κάποιες επιστημονικές μελέτες, σύμφωνα με τις οποίες οι έφηβοι του σήμερα, τα παιδιά δηλαδή που μεγάλωσαν μπροστά σε μια οθόνη κινητού ή τάμπλετ με τα ερεθίσματα που είπαμε, που έμαθαν να «παίζουν» μεταξύ τους μέσω οθονών αλλά και να έχουν μία ψηφιακή και όχι μία άμεση επαφή με τον κόσμο, αυτά τα παιδιά έχουν όχι μόνο καταθλιπτικό συναίσθημα αλλά και συμπεριφορές που διαφέρουν από αυτές προηγούμενων γενιών, όπως κοινωνική ανωριμότητα, ανασφάλεια και διαταραγμένη προσοχή.

Με άλλα λόγια, τόσο οι μελέτες όσο και η κλινική μας εμπειρία τεκμηριώνουν ότι τα παιδιά που κολλάνε στις οθόνες από νωρίς γίνονται «ελλειμματικά» σε κοινωνικές δεξιότητες και στη συναισθηματική νοημοσύνη, δεν μπορούν να συγκεντρωθούν και να εστιάσουν σε ένα θέμα για πολλή ώρα, δυσχεραίνοντας έτσι την εις βάθος μάθηση και δημιουργικότητα. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να ενισχύσουμε την εξυπνάδα των παιδιών μας, καλλιεργώντας τη δημιουργικότητά τους μέσα από δραστηριότητες που τους προσφέρουν πραγματική ανάπτυξη. Γιατί οι πραγματικά έξυπνοι δεν είναι αυτοί που απλώς ξέρουν να ψάχνουν στο κινητό και το διαδίκτυο, αλλά εκείνοι που μαθαίνουν να κάνουν έξυπνες επιλογές στη ζωή!

– Οι περισσότεροι γονείς σήμερα χαρίζουν στο παιδί το δικό του smartphone στα 12. Συνειδητοποιώντας πώς επιδρά στην καθημερινότητά του, στην πορεία πολλοί το μετανιώνουν, αλλά είναι πλέον αργά. Τι συμβουλεύετε τους γονείς για να μπορέσουν να «σώσουν ό,τι σώζεται» και ποια είναι μια «ασφαλής» ηλικία να έχει το παιδί δικό του smartphone, με πρόσβαση στα social media;

Η κατάλληλη ηλικία για να αποκτήσει ένα παιδί smartphone με πρόσβαση στα social media εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως η ωριμότητα του παιδιού, το οικογενειακό περιβάλλον, η εποπτεία των γονέων και οι δραστηριότητές του. Αν και οι μελέτες προτείνουν την ηλικία των 14 ετών για τα smartphones και των 16 ετών για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κάθε παιδί είναι διαφορετικό. Γι' αυτό η απόφαση πρέπει να βασίζεται στην ικανότητα του παιδιού να χειριστεί υπεύθυνα τις συσκευές και να αντιμετωπίσει τους κινδύνους του διαδικτύου.

Οι γονείς μπορούν να ακολουθήσουν μια σταδιακή προσέγγιση στην εισαγωγή του smartphone, δίνοντας πρώτα περιορισμένες συσκευές που επιτρέπουν μόνο βασικές λειτουργίες, όπως κλήσεις και μηνύματα. Αυτή η προσέγγιση μειώνει τους κινδύνους και δίνει στο παιδί την ευκαιρία να εξοικειωθεί με τη συσκευή χωρίς να εκτίθεται σε επικίνδυνες εφαρμογές και περιεχόμενο. Στη συνέχεια, οι γονείς μπορούν να αυξήσουν τις δυνατότητες του τηλεφώνου προοδευτικά, ανάλογα με την ωριμότητα του παιδιού και την ικανότητά του να διαχειρίζεται τις νέες δυνατότητες με υπευθυνότητα.

Το οικογενειακό περιβάλλον και η επικοινωνία είναι επίσης σημαντικά. Ζητάμε από τα παιδιά να μας δείξουν τις εφαρμογές που τους αρέσουν, προσπαθούμε να μπούμε στον κόσμο τους, να μοιραστούμε τις εμπειρίες τους για να βρούμε ευκαιρία να συζητήσουμε μαζί τους για τα οφέλη, τους κινδύνους και τη σημασία της προστασίας των προσωπικών δεδομένων. Και, φυσικά, θέτουμε σαφή όρια για την ασφαλή χρήση των οθονών.  Πολύ χονδρικά θα έλεγα ότι ο μέγιστος χρόνος έκθεσης σε οθόνη ανάλογα με την ηλικία θα πρέπει να είναι ο ακόλουθος:

• Για μωρά 0-2 ετών η παρακολούθηση οθονών δεν συνιστάται.
• Για νήπια 3-5 ετών να μην ξεπερνά τη 1 ώρα ημερησίως.
• Για παιδιά 6-12 ετών από 1 έως 2 ώρες ημερησίως.
• Για παιδιά 13-18 ετών από 2 έως 3 ώρες ημερησίως.

Δεν δίνουμε το κινητό στο σχολείο και καλλιεργούμε τη συνήθεια από μικρά να μην παίρνουν το κινητό στο κρεβάτι τους το βράδυ. Η θεσμοθέτηση κανόνων και η περιορισμένη διάρκεια χρήσης του smartphone είναι βασικά εργαλεία για τη διασφάλιση της υγιούς χρήσης. Θα ήταν μια καλή συνήθεια πριν τον ύπνο αλλά και κατά την ώρα του φαγητού, να αφήνουν όλοι, μικροί μεγάλοι, το κινητό εκτός δωματίου, σε κάποιο άλλο χώρο του σπιτιού.

Ενθαρρύνουμε τα παιδιά να συμμετέχουν σε αθλητικές δραστηριότητες και κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, για να μειώσουν την υπερβολική εξάρτηση από τις οθόνες.

Αποφεύγουμε να δαιμονοποιούμε το διαδίκτυο, γιατί αφενός είναι λάθος εκτίμηση, αφετέρου δεν θα πείσουμε τα παιδιά και πολύ περισσότερο τους εφήβους μας, που θα μας θεωρήσουν παρωχημένους, με αποτέλεσμα να κλείσουν τα αυτιά τους σε ότι λέμε. Η σωστή αντιμετώπιση είναι να χρησιμοποιούμε τις θετικές πλευρές του μέσου με γνώμονα το πολυειπωμένο αλλά πάντα επίκαιρο «Μέτρον άριστον»!

Όταν όμως τα παιδιά υπερβούν το μέτρο και οι γονείς αντιληφθούν ότι το παιδί τους είναι κολλημένο σε μια οθόνη, κλειδωμένο στο δωμάτιό του και παραμελεί τις άλλες του δραστηριότητες, πρέπει να αποταθούν άμεσα σε ειδικό ψυχικής υγείας.

– Πόσο εξαρτημένοι είμαστε οι ενήλικες από την τεχνολογία; Από την εμπειρία με τους ασθενείς σας παρατηρείτε συμπεριφορές που σας ανησυχούν;

Αλκοόλ, τσιγάρο, ουσίες, τζόγος, διαδίκτυο είναι συχνές εξαρτήσεις. Μην κάνουμε όμως γενικεύσεις. Πολλοί πίνουν, λίγοι εθίζονται. Όλοι χρησιμοποιούμε το διαδίκτυο και τα social media, δεν είμαστε όλοι όμως εθισμένοι. Άλλο πράγμα είναι η χρήση και άλλο πράγμα η εξάρτηση.

Για να κατανοήσετε αυτή τη διαφορά, σκεφτείτε πως υπάρχουν άτομα που έχουν εγκαταλείψει τις καθημερινές τους δραστηριότητες εκτός σπιτιού και έχουν περιορίσει τη ζωή τους στο διαδίκτυο. Αυτοί οι άνθρωποι δουλεύουν –αν δουλεύουν– μόνο διαδικτυακά, κάνουν τα ψώνια τους αποκλειστικά από το ίντερνετ, αποφεύγουν κοινωνικές εξόδους και παραμένουν κλεισμένοι μπροστά από μια οθόνη για ολόκληρα 24ωρα. Αυτή η κατάσταση δεν είναι υπερβολή, είναι μια πραγματικότητα για πολλούς ανθρώπους.

Να θυμάστε πως η απομόνωση, η αδράνεια, η απόσυρση και η παραμέληση υποχρεώσεων υπέρ της χρήσης των οθονών, καθώς και το αίσθημα «στέρησης» όταν δεν υπάρχει πρόσβαση, είναι ανησυχητικά σημάδια — τόσο για παιδιά όσο και για ενήλικες. Για παράδειγμα, πολλοί γονείς παρατηρούν ότι οι έφηβοι αποσύρονται από οικογενειακές ή κοινωνικές δραστηριότητες, προτιμώντας να περνούν ατελείωτες ώρες μπροστά στην οθόνη τους, και αυτό συμβαίνει καθημερινά, ολοένα και περισσότερο.

Αυτές οι συμπεριφορές, όπως και η απόκρυψη ή ψευδείς αναφορές σχετικά με τον πραγματικό χρόνο έκτασης της χρήσης, η απότομη πτώση της σχολικής επίδοσης, η μεταβολή της συμπεριφοράς (π.χ. εμφάνιση βίαιων εκρήξεων) και η εμφάνιση τυχόν σωματικών συμπτωμάτων (πονοκέφαλοι, παραμέληση σωματικής υγιεινής, κ.ά.) αποτελούν ενδείξεις ότι κάτι δεν πάει καλά και απαιτούν προσοχή και παρέμβαση.

– Η έδρα σας είναι στο Μιλάνο, οπότε έχετε εικόνα και ως προς το τι συμβαίνει στη γείτονα χώρα. Είναι και εκεί εξίσου σοβαρός ο εθισμός στις οθόνες, όσο στην Ελλάδα; Υπάρχουν διαφορές;

Διδάσκω στο Πανεπιστήμιου του Μιλάνου, ερευνητικά όμως συνεργάζομαι με σημαντικά ακαδημαϊκά κέντρα διεθνώς. Μέσω διαδικτύου, έχω επίσης θεραπευμένους από όλο τον κόσμο, περιλαμβανομένης και της Ελλάδας. Μπορώ να σας διαβεβαιώσω λοιπόν ότι το θέμα που συζητάμε δεν αφορά μόνο την χώρα μας, καθώς οι οθόνες και τα social media –όπως και οι ουσίες– κλονίζουν την ψυχική υγεία των εφήβων παγκοσμίως.

Υπάρχουν βέβαια διαφοροποιήσεις από χώρα σε χώρα και από περιοχή σε περιοχή, δεν είναι όμως τόσο σημαντικές ώστε να ασχοληθούμε με αυτές και να χάσουμε τη μεγάλη εικόνα, που είναι ότι ο σύγχρονος άνθρωπος, παιδιά και ενήλικες, περνά όλο και περισσότερο χρόνο μπροστά σε μια οθόνη. Ακόμα κι αν είναι καλής ποιότητας το περιεχόμενο που αναζητούμε ή αναρτούμε στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, δεν αρκεί για να αισθανθούμε καλά, να είμαστε ευτυχείς, αν ο χρόνος που ξοδεύουμε στις οθόνες και το διαδίκτυο είναι πολύς ή εμποδίζει άλλες δραστηριότητες!

– Πού οφείλεται η εξάρτηση από τις οθόνες; Από πού πηγάζουν; Τι εσωτερικό κενό προσπαθεί να καλύψει το άτομο;

Ο εθισμός στο διαδίκτυο, τα social media και τις οθόνες είναι μια σχετικά νέα μορφή εξάρτησης, που έρχεται να προστεθεί στις υπόλοιπες εξαρτήσεις που ήδη ξέρουμε, δηλαδή την εξάρτηση στον τζόγο, στο αλκοόλ, στη νικοτίνη και στα ναρκωτικά. Το μέσο μπορεί να είναι καινούργιο, η λειτουργία όμως του εθισμένου εγκέφαλου και η συμπεριφορά των εθισμένων δεν διαφέρουν από ό,τι γνωρίζουμε μέχρι τώρα.

Tο κινητό μάς αιχμαλωτίζει την προσοχή, γιατί με τη συνεχή παροχή ερεθισμάτων και τη συχνή εναλλαγή τους επιδρά στο κέντρο ανταμοιβής του εγκεφάλου και προκαλεί την έκκριση ντοπαμίνης. Αυτή φέρνει μία γλυκιά αίσθηση ευφορίας, που ενθαρρύνει την επανάληψη της συμπεριφοράς, άρα και την εξάρτηση. Αυτό συμβαίνει και όταν κάνουμε μία ανάρτηση στα social, όπου λόγω των συνεχών ειδοποιήσεων από τα like δεν αφήνουμε το κινητό από τα χέρια για να δούμε πόσα μαζέψαμε.

Τα social media έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν έναν εθιστικό μηχανισμό που κρατά εκατομμύρια ανθρώπους αιχμάλωτους στις οθόνες τους, ιδιαίτερα τους εφήβους, οι οποίοι μέσω των "likes" βιώνουν την αίσθηση αποδοχής και λαμβάνουν την επιβεβαίωση που αναζητούν αλλά συχνά δεν βρίσκουν αλλού. Τα "likes" στα social media έχουν εξελιχθεί σε ένα είδος ψηφιακού νομίσματος που μετρά την αξία του ατόμου. Η συνεχής αναζήτηση για "likes", σχόλια ή άλλες μορφές ψηφιακής αναγνώρισης λειτουργεί σαν ναρκωτικό για τον εγκέφαλο, καθώς η απελευθέρωση ντοπαμίνης ενισχύει την ανάγκη για αδιάκοπη εξωτερική επιβεβαίωση, δημιουργώντας έτσι έναν φαύλο κύκλο ψυχολογικής εξάρτησης.

Μια ολόκληρη γενιά μεγαλώνει πλέον με το μότο: «Αν δεν αξίζει να το μοιραστείς, δεν αξίζει γενικά». Αυτό αποτυπώνει την ανάγκη για συνεχή επικύρωση μέσω των κοινωνικών δικτύων και την τάση να καταγράφουμε κάθε στιγμή της ζωής μας, προκειμένου να την παρουσιάσουμε στους άλλους ως αξιόλογη ή σημαντική.

Συνήθως, βέβαια, παρουσιάζουμε στους άλλους μια «φιλτραρισμένη» εικόνα του εαυτού μας, όπως θα θέλαμε να είναι και όχι όπως πραγματικά είναι, κι αυτό το στοιχείο καθιστά το διαδίκτυο ιδιαίτερα ελκυστικό. Πολλές φορές ψυχικές διαταραχές όπως κοινωνική φοβία, αγχώδεις και καταθλιπτικές διαταραχές ή διαταραχές προσωπικότητας οδηγούν στη υπερβολική χρήση των οθονών, ενώ παράλληλα η υπερβολική χρήση εντείνει τα συμπτώματα με αποτέλεσμα να δημιουργείται φαύλος κύκλος.

Φρονώ, πάντως, πως υπάρχει σήμερα μια τάση να «υπερψυχολογικοποιούμε» τα πάντα, ψάχνοντας πάντα για βαθύτερες αιτίες για να λύσουμε το πρόβλημα. Αν και αυτό έχει νόημα σε ορισμένες περιπτώσεις, σε άλλες δεν χρειάζεται να αναρωτιόμαστε αν η κότα έκανε το αυγό ή το αυγό την κότα. Αρκεί να καταλάβουμε ότι η υπερβολική χρήση είναι το πρόβλημα και να μετριάσουμε την επιβλαβή συμπεριφορά. Όσο νωρίτερα, τόσο καλύτερα!

Ο Δρ. Αντώνιος Ντακανάλης στο TEDxAthens 2024 TEDxAthens 2024

– Πώς αντιμετωπίζεται αυτή η κατάσταση; Υπάρχει θεραπεία για τον εθισμό στις οθόνες;

Υπάρχει θεραπεία, όπως σε όλους τους εθισμούς! Εκ πείρας σας λέω ότι ακόμα κι αν ο εθισμός στις οθόνες είναι βαθιά ριζωμένος, με τις κατάλληλες στρατηγικές και υποστήριξη μπορεί να ξεπεραστεί. Φυσικά, αυτό απαιτεί την αναγνώριση του προβλήματος και την καθοδήγηση από έναν έμπειρο ειδικό, που μεταξύ άλλων θα βοηθήσει το άτομο να αναπτύξει υγιείς συνήθειες και να ξεπεράσει τον εθισμό αποτελεσματικά και εξατομικευμένα.

Δρ. Αντώνιος Ντακανάλης: «Τα ψηφιακά εργαλεία υπόσχονται να απαλύνουν την επιβαρυμένη ψυχική υγεία και τη μοναξιά»

– Η τεχνητή νοημοσύνη μπαίνει αλματωδώς στη ζωή μας, χωρίς να ξέρουμε καλά καλά πώς να τη διαχειριστούμε. Τελευταία μάλιστα άνθρωποι, αντί να επισκέπτονται ψυχοθεραπευτή, αναζητούν απάντηση σε ό,τι τους απασχολεί στο ChatGPT. Δεδομένου ότι αντλεί δεδομένα και από επιστημονικές πηγές, μπορεί το τεχνολογικό αυτό μέσο να αντικαταστήσει την ψυχοθεραπεία;

Εκατομμύρια χρήστες σε όλο τον κόσμο στρέφονται πλέον σε chatbots, εικονικούς φίλους και προγράμματα που βασίζονται σε τεχνητή νοημοσύνη, αναζητώντας σύνδεση, συντροφικότητα ή ψυχολογική υποστήριξη. Παρόλο που 6 στους 10 χρήστες είναι έφηβοι και νέοι ενήλικες (ηλικίας 14-30 ετών) λόγω της άνεσής τους με την χρήση της τεχνολογίας, η στροφή προς την τεχνητή νοημοσύνη για φιλική και συναισθηματική υποστήριξη κερδίζει συνεχώς έδαφος σε άνδρες και γυναίκες ανεξαρτήτως ηλικίας, ακόμα και στους ηλικιωμένους.

Σε έναν κόσμο που μεταλλάσσεται γρήγορα, ιδίως από την πανδημία και μετά, και αναζητά ακατάπαυστα νέες μορφές υποστήριξης και συντροφιάς, τα ψηφιακά εργαλεία προσπαθούν ή υπόσχονται να απαλύνουν δύο μεγάλα τραύματα της σύγχρονης εποχής: την επιβαρυμένη ψυχική υγεία και τη μοναξιά, που από πολλούς συμπολίτες μας βιώνεται ως ερήμωση.

Όπως το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από την αρχή της νέας χιλιετίας, έτσι και η τεχνητή νοημοσύνη σήμερα προσφέρει τη δυνατότητα οικοδόμησης σχέσεων, παρηγοριά και συμβουλές για θέματα ψυχικής αλλά και σωματικής υγείας. Αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό, αν υπάρχει μέτρο!

Αν για παράδειγμα, μπορούμε να διακρίνουμε την έγκυρη από την μη έγκυρη πληροφόρηση, και φυσικά έχουμε επίγνωση ότι σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να υποκαταστήσουμε τον ειδικό και ότι η ημιμάθεια είναι χειρότερη της αμάθειας. Μπορούμε όμως να ενημερωθούμε και να λάβουμε κάποια μέτρα αυτοφροντίδας. Ο ενημερωμένος ασθενής είναι καλύτερος ασθενής, υπό προϋποθέσεις πάντα.

Και επειδή αντιλαμβάνομαι την ανησυχία στην ερώτηση, σας λέω ευθέως ότι όσο τέλειες πλατφόρμες τεχνητής νοημοσύνης και να αναπτυχτούν στο μέλλον, σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τη φαρμακευτική αγωγή ή άλλες σημαντικές πτυχές της φροντίδας ψυχικής υγείας όπως η ψυχοθεραπεία, που εξ ορισμού είναι μια συνεργατική διαδικασία βασισμένη στην ανθρώπινη σχέση μεταξύ θεραπευτή-θεραπευόμενου, μέσα στην οποία οι θεωρητικές γνώσεις, τεχνικές και στρατηγικές γίνονται πρακτικά χρήσιμες.

– Στον δικό σας τομέα πώς έχει συμβάλλει η τεχνητή νοημοσύνη;

Η εποχή του ΑΙ, που τώρα αρχίζει στην ψυχιατρική και κλινική ψυχολογία, φέρνει μια νέα δυναμική! Καταρχάς, διάγνωση και πρόγνωση περνάνε σε νέα εποχή. Μέσω της ανάλυσης μεγάλου όγκου δεδομένων από διάφορες πηγές, από ηλεκτρονικά αρχεία υγείας, γενετικά δεδομένα και δεδομένα εγκεφαλικής δραστηριότητας μέχρι δεδομένα που λαμβάνονται από smartphones ή άλλες φορητές συσκευές, οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας μπορούν όχι μόνο να φτάνουν ταχύτερα στη διάγνωση ψυχωτικών, διατροφικών, καταθλιπτικών, διάχυτων αναπτυξιακών και άλλων διαταραχών, ελαχιστοποιώντας τα ιατρικά λάθη και βελτιώνοντας τη διαγνωστική ακρίβεια, αλλά και να βγάζουν πιο ασφαλή συμπεράσματα για την εξέλιξη μιας ψυχιατρικής και νευρολογικής νόσου ή την θεραπευτική ανταπόκριση.

Η επιστημονική μου ομάδα, για παράδειγμα, αξιοποιεί επιτυχώς την τεχνητή νοημοσύνη στην έγκαιρη πρόγνωση, στο να προβλέπουμε, δηλαδή, το πώς θα πάει ο ασθενής μας και κυρίως ποια θεραπεία ταιριάζει σε ποιον. Τα μέχρι τώρα αποτελέσματα στην κατάθλιψη είναι ενθαρρυντικά και φρονώ ότι η τεχνική μας μπορεί να επεκταθεί σε όλο το φάσμα τη ψυχοπαθολογίας, πλησιάζοντας, για πρώτη φορά τον σημαντικό στόχο της «εξατομικευμένης θεραπείας» με βάση το γενετικό προφίλ, την ιστορία, την κλινική εικόνα της δεδομένης στιγμής, τις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες κάθε ασθενούς.

– Μιλήστε μας για τα apps που φτιάξατε για την ψυχική υγεία. Πώς βοηθούν το άτομο και πώς αποκτά κανείς πρόσβαση σε αυτά; Μπορούν να λειτουργήσουν θεραπευτικά;

Το νέο πρωτοποριακό μας app, που λειτουργεί ως προσωπικός προπονητής ευεξίας, θα είναι διαθέσιμο στην Ελλάδα το 2025, αρχικά για εργαζόμενους εταιρειών και στη συνέχεια για το ευρύ κοινό. Ουσιαστικά, αλληλοεπιδρά και ενισχύει το επίπεδο της ευεξίας όλων μας και του καθενός ξεχωριστά, λαμβάνοντας υπόψη τις εκάστοτε ανάγκες και τα χαρακτηριστικά του κάθε ατόμου για κάθε πτυχή της ζωής του, σωματική, ψυχική και κοινωνική. Υιοθετεί δηλαδή στη πράξη την αρχή της εξατομικευμένης, ολιστικής και έγκαιρης παρέμβασης, και ωθεί επίσης προς την αυτοφροντίδα, την υιοθέτηση υγιεινού και ποιοτικότερου τρόπου ζωής και το work-life balance, που αποτελεί τη σύγχρονη διεθνή τάση και τη σύσταση των Διεθνών Οργανισμών.

Φανταστείτε το app σαν ένα google map, που αντιλαμβάνεται τα επίπεδα ευεξίας του χρήστη μέσω απαντήσεων σε απλές ερωτήσεις στο κινητό σχετικά με τις συνήθειες και τον τρόπο ζωής του, και ανάλογα δίνει εξατομικευμένη και κλινικά τεκμηριωμένη καθοδήγηση για ποιοτικότερο ύπνο, ορθή ενσωμάτωση σωματικής δραστηριότητας και αλλαγή διατροφικών συνηθειών ή για τεχνικές μείωσης του στρες και διαχείρισης μιας γκάμας δυσλειτουργικών σκέψεων, συμπεριφορών και συναισθημάτων, από τον εκνευρισμό και τη θλίψη μέχρι τον θυμό και την απογοήτευση.

Και αυτό είναι σημαντικό διότι όταν αυτά τα συναισθήματα, που είναι μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας, είναι έντονα και παρατεταμένα, μπορεί να εξελιχθούν σε ψυχικές διαταραχές, διαταράσσοντας ουσιαστικά τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι λειτουργούν, μαθαίνουν, εργάζονται και φυσικά αποδίδουν. Για αυτό, όπως έλεγε και ο Ιπποκράτης, «το προνοείν και προλαμβάνειν κρείττον εστί του θεραπεύειν».

Ενημερωτικά, τα αποτελέσματα του app, που διατίθεται ήδη σε 6 γλώσσες, είναι μετρήσιμα και περιλαμβάνουν τη μείωση του άγχους, την αύξηση της συγκέντρωσης και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και της αποδοτικότητας έως 80%. Το app θα διατίθεται σύντομα και στα ελληνικά. Επιπλέον, προσαρμόζεται κατάλληλα ώστε να προσφέρει υπηρεσίες σε  φοιτητές, αθλητές και ασθενείς με χρόνια νοσήματα.